Đề xuất: 6 tình tiết được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

1. Đề xuất tình tiết được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Mới đây, tại dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 51, Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015, Tòa án nhân dân tối cao đã đề xuất hàng loạt các tình tiết giảm nhẹ để hội đồng xét xử của vụ án thực hiện xem xét, quyết định theo thẩm quyền.

Theo đó, khoản 22 Điều 2 dự thảo đã đề xuất thêm 06 tình tiết được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự như sau:

(1) Thiệt hại do lỗi của người thứ ba;

(2) Người bị hại/người đại diện hợp pháp của người bị hại xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo trong trường hợp chỉ gây tổn hại về sức khoẻ, tài sản của người bị hại.

(3) Phạm tội trong trường hợp phục vụ yêu cầu công tác đột xuất như đi chống bão, lụt, cấp cứu;

(4) Người hoạt động trong thời kì kháng chiến giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, làm nghĩa vụ quốc tế nhưng vì lý do khách quan chưa kê khai đề nghị nên chưa có Huân, huy chương;

(5) Bị cáo có nhiều con còn nhỏ, vợ không có công ăn việc làm, gia đình khó khăn hoặc bị cáo từng được nhận khen thưởng của Ủy ban nhân dân xã, huyện; được công ty, xí nghiệp tặng giấy khen;

(6) Bị cáo có bà ngoại được phong tặng danh hiệu Người mẹ Việt Nam anh hùng hoặc có cha, mẹ được tặng thưởng nhiều bằng khen, giấy khen trong quá trình công tác và học tập.

Theo đó, trường hợp bị cáo là cháu được bà ngoại là mẹ Việt Nam anh hùng nuôi dưỡng từ khi còn nhỏ là người thân duy nhất còn lại hoặc trường hợp có cha, mẹ được tặng thưởng nhiều bằng khen về các thành tích xuất sắc trong quá trình công tác, làm việc… thì sẽ được coi là tình tiết giảm nhẹ khi xét xử nhưng phải ghi rõ trong bản án.

2. Tới đây, trộm cắp nhưng chỉ lấy được 05 triệu đồng được coi là tình tiết giảm nhẹ?

Trong dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 51 và Điều 52 của Bộ luật Hình sự 2015, tại phần hướng dẫn về tình tiết “Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn” đã quy định như sau:

Phạm tội chưa gây thiệt hại hoặc thiệt hại không lớn là thuộc trường hợp đã thực hiện toàn bộ hành vi khách quan, tuy nhiên chưa xảy ra bất kỳ hậu quả nào hoặc có thiệt hại xảy ra nhưng giá trị thiệt hại không như mức bình thường đối với khung hình phạt đó.

Việc chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn phải nằm ngoài ý thức chủ quan của người phạm tội, không có bất kì tác động nào của người phạm tội đối với hậu quả gây ra.

Theo đó, tại phần hướng dẫn của Điều này đã đề xuất quy định: “Trộm cắp tài sản nhưng chỉ lấy được 05 triệu đồng cũng được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự”.

Vậy tại sao lại là con số “05 triệu đồng”?

Theo quy định tại Điều 173 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13, định lượng đối với giá trị tài sản bị trộm cắp đến mức bị xử lý hình sự là từ 02 - dưới 50 triệu đồng. Có thể nói trong trường hợp nếu chỉ trộm được 05 triệu đồng được coi là bằng 1/10 của mức cao nhất của 50 triệu.

Vì vậy đây có thể được xác định là hành vi phạm tội gây thiệt hại không lớn để hưởng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, con số 05 triệu và khái niệm “gây thiệt hại không lớn” vẫn còn là vấn đề đang được thảo luận và chưa đi đến thống nhất.

3. Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định hiện nay

 

Theo Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi năm 2017, các tình tiết được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự bao gồm:

- Người phạm tội đã thực hiện các biện pháp ngăn chặn/làm giảm bớt tác hại của tội phạm;

- Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả;

- Phạm tội trong trường hợp vượt quá:

• Giới hạn phòng vệ chính đáng

• Yêu cầu trong tình thế cấp thiết

• Mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội

- Phạm tội vì bị kích động tinh thần do hành vi trái pháp luật mà nạn nhân gây ra;

- Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn nhưng không phải do mình tự gây ra

- Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc thiệt hại gây ra không lớn

- Phạm tội lần đầu, ít nghiêm trọng;

- Phạm tội vì bị đe dọa/cưỡng bức;

- Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi bản thân gây ra;

- Phạm tội do lạc hậu;

- Người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau:

• Phụ nữ có thai

• Đủ 70 tuổi trở lên

• Là người khuyết tật nặng/khuyết tật đặc biệt nặng

• Có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình

- Đã tự thú, có sự thành khẩn khi khai báo, ăn năn hối cải; tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án; lập công chuộc tội;

- Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong quá trình học tập, công tác, sản xuất, chiến đầu;

- Là người có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ, chồng, con cái của liệt sĩ.

* Lưu ý:

- Nếu các tình tiết giảm nhẹ đã được Bộ luật Hình sự quy định là dấu hiệu định tội/định khung thì sẽ không được coi là tình tiết giảm nhẹ khi quyết định hình phạt.

- Nếu có tình tiết giảm nhẹ khi quyết định hình phạt, Tòa án phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án.

Trên đây là cập nhật của LuatVietnam về đề xuất tình tiết được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo dự thảo Nghị quyết hướng dẫn tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ theo Điều 51, Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 tới đây.