Nhìn lại những lần sáp nhập và chia tách tỉnh, thành ở Việt Nam

Năm 1975, Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Trải qua nhiều lần chia tách, sáp nhập, hiện Việt Nam có 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Cùng LuatVietnam nhìn lại những lần sáp nhập và chia tách tỉnh, thành ở Việt Nam ngay trong bài viết dưới đây.

1. Nhìn lại những lần sáp nhập và chia tách tỉnh, thành ở Việt Nam

Theo Văn kiện Quốc hội toàn tập, sau khi thống nhất đất nước năm 1975, Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó miền Bắc có 28 tỉnh, thành phố và đặc khu, còn miền Nam có 44 tỉnh, thành phố.

Sau đó, năm 1976 đã tinh giảm xuống còn 38 đơn vị sau đợt sáp nhập lớn. Từ 2008 đến nay, sau nhiều lần thay đổi, sáp nhập, chia tách, hiện Việt Nam có 63 tỉnh thành, trong đó gồm 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc trung ương (Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Huế).

Cụ thể, lịch sử sáp nhập các tỉnh, thành từ năm 1975 tới nay đã diễn ra như sau:

- Tháng 12/1975: Quốc hội ra Nghị quyết bãi bỏ cấp khu, giải thể khu tự trị, hợp nhất đơn vị hành chính, sáp nhập hàng loạt tỉnh phía Bắc và Bắc Trung Bộ.

- Đầu năm 1976: Tiến hành sáp nhập trên diện rộng trải dài từ Bắc Trung Bộ đến các tỉnh Tây Nam Bộ, Tây Nguyên. Cả nước chỉ còn 38 đơn vị hành chính cấp tỉnh vào năm 1976.

- Đến năm 1978: Quốc hội phê chuẩn mở rộng địa giới Hà Nội, sáp nhập thêm 05 huyện; tách tỉnh Cao Lạng thành 02 tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn. Lúc này, Việt Nam có 39 tỉnh, thành phố.

- Đến năm 1979: Đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo được thành lập tương đương với cấp tỉnh và cả nước tăng lên 40 đơn vị hành chính.

- Năm 1989: Tỉnh Bình Trị Thiên tách ra làm 03 tỉnh là Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế; tỉnh Nghĩa Bình tách ra thành tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Bình Định; tỉnh Phú Khánh tách thành 02 tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa.

Cả nước khi đó có 44 tỉnh thành (40 tỉnh, 03 thành phố và đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo).

- Năm 1991: Hàng loạt tỉnh được sáp nhập lại trước đây tiếp tục tách ra như:

• Tỉnh Hà Sơn Bình tách ra thành Hà Tây và Hòa Bình; Hà Nam Ninh tách ra thành Nam Hà và Ninh Bình; Nghệ Tĩnh tách ra thành tỉnh Nghệ An và tỉnh Hà Tĩnh.

• Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu được thành lập trên cơ sở 03 huyện tách từ tỉnh Đồng Nai hợp nhất với đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo (giải thể đặc khu). Đơn vị hành chính của cả nước tăng lên thành 53 tỉnh thành.

- Năm 1997: Sau gần 29 năm hợp nhất, số tỉnh thành được nâng lên thành 61 khi:

• Tỉnh Bắc Thái tách ra thành tỉnh Bắc Kạn và tỉnh Thái Nguyên
• Tỉnh Hà Bắc chia tách thành tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh
• Tỉnh Nam Hà tách ra thành tỉnh Hà Nam và tỉnh Nam Định
• Tỉnh Hải Hưng tách thành tỉnh Hải Dương và Hưng Yên
• Tỉnh Vĩnh Phú tách thành 2 tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ
• Tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng chia tách thành 2 đơn vị hành chính là tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng (trực thuộc Trung ương)
• Tỉnh Sông Bé tách thành hai tỉnh là Bình Dương và Bình Phước

- Năm 2004: Số đơn vị hành chính cấp tỉnh ở nước ta tiếp tục tăng lên 64 khi tỉnh Đắk Lắk được tách thành 02 tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk; Cần Thơ tách ra thành tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ; Lai Châu tách ra thành tỉnh Lai Châu và tỉnh Điện Biên.

(Căn cứ pháp lý: Nghị quyết 22/2003/QH11 về việc chia và điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh do Quốc Hội ban hành)

- Tháng 5/2008: Quốc hội đã quyết định mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, bao gồm TP Hà Nội lúc bấy giờ, toàn bộ tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (thuộc tỉnh Vĩnh Phúc) và 04 xã của huyện Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình).

Sau khi mở rộng, tổng diện tích của Hà Nội lên đến hơn 3.300 km², trở thành 01 trong 17 thành phố thủ đô có diện tích lớn nhất trên thế giới.

Việc mở rộng này, theo đánh giá của Chính phủ, nhằm bảo đảm không gian phát triển bền vững cho Hà Nội trong cả giai đoạn hiện tại và tương lai lâu dài, đồng thời tạo điều kiện để Hà Nội phát triển toàn diện, khẳng định vai trò là trung tâm đa chức năng của đất nước.

(Căn cứ pháp lý: Nghị quyết số 15/2008/QH12)

2. Dự kiến toàn quốc còn 34 tỉnh, thành sau sáp nhập

Theo dự thảo tờ trình về Luật Tổ chức chính quyền địa phương, số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh ở Việt Nam sẽ giảm từ 63 xuống còn 34 sau khi thực hiện sáp nhập.

Thông tin này được Bộ Nội vụ công bố trong dự thảo đang lấy ý kiến. Tuy nhiên, phương án cụ thể về việc sáp nhập các tỉnh, thành vẫn chưa được công khai.

Vào ngày 16/3, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, sau cuộc họp của Bộ Chính trị, số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh cần sắp xếp và sáp nhập đã được làm rõ.

Hiện nay, Việt Nam có 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, bao gồm 696 quận, huyện và 10.035 xã, phường. Theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để được công nhận là đơn vị hành chính cấp tỉnh, các tỉnh, thành phải đáp ứng 03 tiêu chí về diện tích, dân số và số lượng đơn vị hành chính cấp huyện.

Hiện chỉ có 15 tỉnh, thành đủ cả 03 tiêu chuẩn, bao gồm Bình Định, Đắk Lắk, Đồng Nai, Gia Lai, Hà Nội, Hải Phòng, Kiên Giang, Lâm Đồng, Nghệ An, Quảng Nam, Sơn La, Thanh Hóa, TP.HCM, Huế và Hà Tĩnh.

3. Hiện nay, những tỉnh, thành nào thiếu tiêu chuẩn về dân số, diện tích?

3.1 Tiêu chuẩn về diện tích và dân số cấp huyện mới nhất năm 2025

Việt Nam hiện nay có 63 tỉnh, thành phố, trong đó có 57 tỉnh và 06 thành phố trực thuộc Trung ương (Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Huế). Các tỉnh, thành phải đáp ứng 3 tiêu chuẩn cơ bản để được công nhận là đơn vị hành chính cấp tỉnh: dân số, diện tích tự nhiên, và số đơn vị hành chính cấp huyện.

Theo đó, tiêu chuẩn về dân số và diện tích hiện nay được quy định như sau:

- Tỉnh miền núi, vùng cao phải có dân số từ 900.000 người trở lên và diện tích tự nhiên từ 8.000 km² trở lên.

- Các tỉnh khác phải có dân số từ 1,4 triệu người trở lên và diện tích tự nhiên từ 5.000 km² trở lên.

- Mỗi tỉnh phải có ít nhất 9 đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc, trong đó có ít nhất một thành phố hoặc một thị xã.

Điều này được quy định cụ thể tại Điều 1 Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 được sửa đổi bởi khoản 1 Điều 1 Nghị quyết 27/2022/UBTVQH15 về tiêu chuẩn đơn vị hành chính cấp tỉnh như sau:

- Quy mô dân số:

• Tỉnh miền núi, vùng cao từ 900.000 người trở lên

• Tỉnh không thuộc điểm a khoản này từ 1.400.000 người trở lên

- Diện tích tự nhiên:

• Tỉnh miền núi, vùng cao từ 8.000 km2 trở lên

• Tỉnh không thuộc điểm a khoản này từ 5.000 km2 trở lên

3.2 Những tỉnh, thành không đạt tiêu chí về diện tích, dân số?

Dựa trên số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê, hiện nay các tỉnh thành chưa đủ tiêu chuẩn về tiêu chí diện tích và dân số bao gồm:

- 10 tỉnh không đạt cả 03 tiêu chí về diện tích, dân số, số đơn vị quận huyện: Bắc Kạn, Tuyên Quang, Đắk Nông, Hà Nam, Ninh Bình, Bà Rịa - Vũng Tàu, Ninh Thuận, Bạc Liêu, Hậu Giang, Vĩnh Long.

- ​12 tỉnh không đạt 02 tiêu chí về diện tích, dân số: Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Hòa Bình, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Quảng Trị, Tây Ninh, Bến Tre, Sóc Trăng, Trà Vinh.

- 03 tỉnh thành không đạt 02 tiêu chí về diện tích và số đơn vị hành chính cấp huyện: TP. Đà Nẵng, Bắc Ninh, Thái Bình.

- 02 tỉnh không đạt 02 tiêu chuẩn về dân số và số đơn vị hành chính cấp huyện: Lai Châu, Quảng Bình.

- 13 tỉnh không đạt tiêu chí về diện tích: Bắc Giang, Bình Phước, Phú Thọ, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Hải Dương, Nam Định, An Giang, Bình Dương, TP.Cần Thơ, Đồng Tháp, Long An, Tiền Giang.

- 09 tỉnh không đạt tiêu chí về dân số: Điện Biên, Lạng Sơn, Kon Tum, Bình Thuận, Cà Mau, Hà Tĩnh, Khánh Hòa, Phú Yên, Quảng Ngãi.

Trên đây là "Nhìn lại những lần sáp nhập và chia tách tỉnh, thành ở Việt Nam". LuatVietnam sẽ liên tục cập nhật các thông tin mới nhất về việc sáp nhập tỉnh, thành trong thời gian tới.