Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa phổ biến

Chứng từ vận chuyển hàng hóa là gì?

Chứng từ vận chuyển hàng hóa là một loại chứng từ chứa đựng các thông tin về hàng hóa được vận chuyển. Chứng từ vận chuyển hàng hóa thường được đi kèm với hàng hóa trên đường giao đến bên nhận.

Chứng từ vận chuyển hàng hóa bao gồm các tài liệu chứng nhận quyền sở hữu hàng hóa (như là vận đơn, hóa đơn, biên nhận nhập kho...) và các tài liệu khác.

Chứng từ vận chuyển hàng hóa được sử dụng làm bằng chứng cho việc chấp nhận và nhận hàng để vận chuyển và cũng có thể dùng làm chứng từ về quyền sở hữu đối với hàng hóa.

Chứng từ vận chuyển hàng hóa hiện nay thường được chia thành 04 nhóm tùy thuộc vào hình thức vận chuyển như sau:

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường biển.

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường sắt.

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường hàng không.

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường bộ

Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa phổ biến

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường biển.

Căn cứ nội dung Điều 148 Bộ luật Hàng hải số 95/2015/QH13 có quy định chứng từ vận chuyển hàng hóa đường biển bao gồm (i) Vận đơn; (ii) Vận đơn suốt đường biển; (iii) Giấy gửi hàng đường biển và (iv) Chứng từ vận chuyển hàng hóa khác.

Cụ thể các loại chứng từ này được quy định như sau:

• Vận đơn là chứng từ vận chuyển được dùng làm bằng chứng cho việc người vận chuyển đã nhận hàng hóa với chủng loại, số lượng và tình trạng như đã được ghi trong vận đơn để vận chuyển đến nơi trả hàng; làm bằng chứng về sở hữu hàng hóa dùng để định đoạt, nhận hàng và làm bằng chứng của hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển.
• Vận đơn suốt đường biển là vận đơn mà ghi rõ việc vận chuyển hàng hóa được ít nhất 02 người vận chuyển bằng đường biển thực hiện.
• Giấy gửi hàng đường biển là bằng chứng về việc hàng được nhận như được ghi trong giấy gửi hàng đường biển; làm bằng chứng của hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển. Lưu ý là giấy gửi hàng đường biển không được chuyển nhượng.
• Chứng từ vận chuyển khác được hiểu là những chứng từ do người vận chuyển và người thuê vận chuyển thỏa thuận về nội dung và giá trị.

Trong đó, mẫu vận đơn, vận đơn suốt đường biển là do doanh nghiệp phát hành và phải được gửi cũng như lưu tại cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành hàng hải.

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường sắt. 

Hóa đơn gửi hàng hóa là một loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường sắt phổ biến hiện nay. Theo đó, đây được xem là chứng từ giao nhận hàng hóa giữa doanh nghiệp kinh doanh vận tải đường sắt và người thuê vận tải và là chứng cứ để giải quyết tranh chấp.

Căn cứ khoản 2 Điều 55 Luật Đường sắt 06/2017/QH14, hóa đơn gửi hàng hóa được xem là bộ phận của hợp đồng vận tải do doanh nghiệp kinh doanh vận tải đường sắt phát hành.

Hóa đơn gửi hàng hóa là do doanh nghiệp kinh doanh vận tải đường sắt lập hóa đơn và được giao cho người thuê vận tải sau khi người thuê vận tải giao hàng hóa; hóa đơn này phải có chữ ký của người thuê vận tải hoặc người được người thuê vận tải ủy quyền.

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường hàng không.

Căn cứ Điều 128 Luật Hàng không dân dụng Việt Nam 66/2006/QH11 có quy định vận đơn hàng không là một loại chứng từ vận chuyển hàng hoá bằng đường hàng không, và được xem là bằng chứng của việc giao kết hợp đồng và đã tiếp nhận hàng hoá cũng như các điều kiện của hợp đồng. Vận đơn hàng không phải được lập khi vận chuyển hàng hoá bằng đường hàng không.

Thực tiễn hiện nay vận đơn hàng không được chia làm hai loại:

• Vận đơn nhà (House bill) là vận đơn được người nhận giao hàng cấp cho chủ hàng khi nhận hàng. Vận đơn nhà nhằm điều chỉnh các mối quan hệ giữa chủ hàng hóa và người nhận giao hàng.
• Vận đơn chủ (Master bill) là vận đơn được cấp bởi hãng hàng không. Vận đơn chủ điều chỉnh mối quan hệ giữa người chủ hàng và bên hãng hàng không.

Ngoài ra, nếu phương tiện lưu giữ thông tin về vận chuyển hàng hoá được sử dụng thay thế cho việc lập vận đơn thì nếu người gửi hàng có yêu cầu, người vận chuyển xuất biên lai hàng hoá cho người gửi hàng để nhận biết hàng hoá.

- Các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường bộ

Hiện nay, Luật Giao thông đường bộ 23/2008/QH12 không có quy định cụ thể về các loại chứng từ vận chuyển hàng hóa đường bộ. Trên thực tế, người thuê vận tải hàng hóa có thể nhận được vận đơn, hóa đơn gửi hàng…từ bên vận chuyển và đây được xem là chứng từ vận chuyển hàng hóa đường bộ.

Ngoài ra, hiểu theo nghĩa rộng hơn “chứng từ vận chuyển hàng hóa đường bộ” thường được nhắc đến như là các loại giấy tờ cần thiết khi vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ, cụ thể các loại giấy tờ này bao gồm:

• Giấy tờ xe: Giấy đăng ký xe; Giấy chứng nhận bảo hiểm bắt buộc của phương tiện; Giấy chứng nhận kiểm định phương tiện (kèm tem kiểm định); Giấy lưu hành đối với xe quá khổ, quá tải; Sổ theo dõi lịch trình xe (đối với phương tiện có tuyến cố định).
• Giấy tờ của chủ phương tiện: Giấy phép lái xe, giấy chứng nhận huấn luyện để vận chuyển hàng hóa nguy hiểm (nếu có); Giấy đăng ký kinh doanh,...
• Hợp đồng vận chuyển đường bộ là một trong những loại chứng từ vận tải quan trọng. Hợp đồng vận chuyển thể hiện những thỏa thuận của các bên về số lượng, khối lượng hàng hóa được vận chuyển, thời gian, địa điểm nhận trả hàng, thời gian thanh toán, hình thức thanh toán, cước phí, phương thức giao nhận hàng, quyền nghĩa vụ của các bên và những thỏa thuận khác.
• Phiếu thu cước: Phiếu thu cước là loại chứng từ đơn vị vận tải lập, được sử dụng để làm chứng từ thu, chi cước vận chuyển và dịch vụ, tính tổng giá trị vận chuyển và dịch vụ thành tiền.
• Giấy đi đường là loại giấy tờ được cấp mỗi chuyến hàng để làm chứng từ trong quá trình vận chuyển. Giấy đi đường dùng để ghi nhận công việc được giao cho người lái xe, dùng trong hạch toán các chi phí liên quan, theo dõi các sự cố trên đường. Đồng thời Giấy đi đường được sử dụng để người lái xe giao nhận hàng hóa đúng với với giấy gửi hàng cho chủ hàng.
• Giấy gửi hàng là loại chứng từ xác nhận việc hàng hóa đã được nhận và đang được vận chuyển. Giấy gửi hàng có thể được sử dụng thay cho hoá đơn, phiếu xuất kho.

Trên đây là thông tin về chứng từ vận chuyển hàng hóa.