HIV là gì? Người nhiễm HIV có những quyền, nghĩa vụ gì?

1. HIV là gì?

Theo khoản 1 Điều 2 Luật Phòng, chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người:

“HIV là chữ viết tắt của cụm từ tiếng Anh "Human Immunodeficiency Virus" là vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người, làm cho cơ thể suy giảm khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh”.

HIV thuộc nhóm Retrovirus, chúng xâm nhập cơ thể con người, phá hủy các tế bào, làm suy giảm hệ miễn dịch của con người. Từ đó, các tế bào trong cơ thể không chống lại các bệnh khác, tăng khả năng mắc ung thư.

2. Nguyên nhân và hậu quả dẫn đến lây nhiễm HIV

HIV là căn bệnh rất là nguy hiểm đến tính mạng của con người. Sau đây là 3 đường lây nhiễm và là nguyên nhân chính dẫn đến lây nhiễm HIV.

2.1.Lây nhiễm qua đường máu

Lây nhiễm qua đường máu là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới bị nhiễm HIV. Việc sử dụng chung các dụng cụ sắc nhọn như dao cạo, kim (dùng trong châm cứu, xăm lông mày, xăm hình lên cơ thể,... hay những ống tiêm ma túy) trực tiếp đâm và bề mặt da hoặc mạch máu, đi sâu vào cơ thể người làm lây nhiễm virus HIV.

Các vết thương hở của người bình thường khi tiếp xúc với máu của người nhiễm HIV hoặc cấy ghép mô tạng, truyền máu chưa được thực hiện sàng lọc nghiêm ngặt, có nhiễm HIV cho người bình thường. Và các dụng cụ y tế không được vệ sinh kỹ lưỡng và tiệt khuẩn không đúng cách cũng làm xác suất lây nhiễm HIV giữa người với người tăng cao.

Nhưng nếu bị muỗi chích hay côn trùng khác cắn thì sẽ không bị lây nhiễm HIV.

2.2. Lây nhiễm từ mẹ sang con

Theo thống kê nếu không được áp dụng các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm HIV, xác suất người mẹ có thai bị nhiễm HIV truyền sang con là 20-30%. Quá trình này diễn ra trong 3 giai đoạn: khi đang mang thai, máu và chất dịch của người mẹ trong quá trình sinh con, sữa mẹ khi cho con bú.

2.3. Lây nhiễm qua tình dục

Những năm gần đây, tỷ lệ lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục không an toàn chiếm tỷ lệ cao hơn lây qua đường máu. Quan hệ qua đường âm đạo, hậu môn không sử dụng biện pháp an toàn có nguy cơ lây nhiễm ước tính từ 1% trong mỗi lần quan hệ.

Khi bị nhiễm virus HIV, nếu không phát hiện và chữa trị kịp thời, virus HIV sẽ làm suy giảm  hệ miễn dịch của con người. Các triệu chứng như phát sốt, viêm phổi, cảm thấy khó thở, tiêu chảy, nôn mửa thường xuyên kéo dài, dễ bị nổi mụn cóc và kích ứng da, nổi mẩn đỏ. Nếu không được chữa trị kịp thời và phòng ngừa đúng cách, về lâu dài sẽ chuyển sang bệnh AIDS.

3. Dấu hiệu nhận biết người bị lây nhiễm HIV

Khi bị lây nhiễm HIV, trong vòng 1 tới 2 tháng, cơ thể con người bắt đầu có triệu chứng phát sốt. Nhưng cũng có trường hợp người nhiễm HIV không có xuất hiện triệu chứng đáng kể nào. Sau đây là giai đoạn phát triển và nhận biết của virus HIV:

3.1. Giai đoạn cấp tính

Giai đoạn này, người nhiễm bệnh chỉ bị cảm, đau đầu, đau họng, phát ban, tiêu chảy, nôn mửa,... Khi đi xét nghiệm HIV, kết quả có thể ra âm tính, cơ thể người bệnh hoàn toàn bình thường. Vì thế, giai đoạn này rất dễ lây bệnh qua đường tình dục khi quan hệ không sử dụng biện pháp an toàn.

3.2. Giai đoạn mãn tính 

Ở giai đoạn mãn tính, xét nghiệm HIV kết quả sẽ cho ra dương tính. Nhưng không có triệu chứng nào, dấu hiệu nhận dễ nhận biết nhất là sưng hạch bạch huyết. Giai đoạn này có thể kéo dài đến vài năm vì hệ miễn dịch trong cơ thể tác động lên virus HIV và phụ thuộc vào việc điều trị hợp lý và kịp thời.

3.3. Giai đoạn chuyển thành AIDS

Giai đoạn cuối của HIV là chuyển sang AIDS, lúc này hệ miễn dịch bị tàn phá dữ dội, cơ thể bắt đầu yếu hơn, có nguy cơ phát sinh nhiều bệnh ung thư do hệ miễn dịch trong cơ thể đã yếu đi. Ở giai đoạn này, tỷ lệ tử vong ở người bệnh là rất cao.

4. Người nhiễm HIV có quyền và nghĩa vụ nào?

Luật Phòng chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) quy định rất cụ thể về quyền lợi và nghĩa vụ của người nhiễm HIV như sau:

4.1. Quyền của người nhiễm HIV

Theo Khoản 1, Điều 4 của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra, có 5 quyền cơ bản đối với người nhiễm HIV:

- Sống hòa nhập với cộng đồng và xã hội;

- Được điều trị và chăm sóc sức khỏe;

- Học văn hóa, học nghề, làm việc;

- Được giữ bí mật riêng tư liên quan đến HIV/AIDS;

- Từ chối khám bệnh, chữa bệnh khi đang điều trị bệnh AIDS trong giai đoạn cuối;

4.2. Nghĩa vụ của người nhiễm HIV

Theo Khoản 2, Điều 4, Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra suy giảm miễn dịch ở người mắc phải, có 3 nghĩa vụ cơ bản:

- Thực hiện các biện pháp phòng lây nhiễm HIV sang người khác;

- Thông báo kịp thời kết quả xét nghiệm HIV dương tính của mình cho vợ, chồng, người dự định kết hôn, người chung sống như vợ chồng với mình;

- Thực hiện các quy định về điều trị khi tham gia điều trị bằng thuốc kháng HIV.

5. Kỳ thị, phân biệt đối xử người nhiễm HIV bị xử phạt như thế nào?

Chính phủ đã ra Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định về mức xử phạt đối với hành vi phân biệt, kỳ thị đối với người nhiễm HIV.

Phạt tiền từ 500.000 đến 1.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

- Yêu cầu xét nghiệm HIV hoặc yêu cầu xuất trình kết quả xét nghiệm HIV đối với học sinh, sinh viên, học viên hoặc người đến xin học;

- Cản trở học sinh, sinh viên, học viên tham gia hoạt động, dịch vụ của cơ sở giáo dục vì lý do nhiễm HIV hoặc thành viên trong gia đình có người nhiễm HIV;

- Cản trở tiếp nhận đối tượng bảo trợ xã hội vào cơ sở bảo trợ xã hội vì lý do nhiễm HIV;

- Từ chối mai táng, hỏa táng người chết vì lý do liên quan đến HIV/AIDS.

Phạt tiền từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

- Yêu cầu xét nghiệm HIV hoặc xuất trình kết quả xét nghiệm HIV đối với người lao động dự tuyển, từ chối tuyển dụng vì lý do người dự tuyển lao động nhiễm HIV, trừ trường hợp một số nghề phải xét nghiệm HIV trước khi tuyển dụng theo quy định của Chính phủ;

- Từ chối tiếp nhận học sinh, sinh viên, học viên vì lý do người đó nhiễm HIV;

- Từ chối tiếp nhận đối tượng bảo trợ xã hội vào cơ sở bảo trợ xã hội vì lý do nhiễm HIV;

- Cha, mẹ bỏ rơi con chưa thành niên nhiễm HIV; người giám hộ bỏ rơi người được giám hộ nhiễm HIV;

- Tách biệt, hạn chế, cấm đoán học sinh, sinh viên, học viên tham gia các hoạt động, dịch vụ của cơ sở vì lý do người đó nhiễm HIV;

- Phân biệt đối xử trong chăm sóc, điều trị người nhiễm HIV;

- Bố trí công việc không phù hợp với sức khỏe và trình độ chuyên môn của người lao động nhiễm HIV.

Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

- Chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc gây khó khăn trong quá trình làm việc của người lao động vì lý do người lao động nhiễm HIV;

- Ép buộc người lao động còn đủ sức khỏe chuyển công việc mà họ đang đảm nhiệm vì lý do người lao động nhiễm HIV;

- Từ chối nâng lương, đề bạt hoặc không bảo đảm các quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động vì lý do người lao động nhiễm HIV;

- Kỷ luật, đuổi học học sinh, sinh viên, học viên vì lý do người đó nhiễm HIV;

- Sử dụng hình ảnh, thông điệp truyền thông có tính chất kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV, thành viên gia đình người nhiễm HIV.

Hy vọng với bài viết trên, bạn đã hiểu rõ HIV là gì theo quy định của pháp luật hiện hành. Nếu có vướng mắc về các quy định pháp luật liên quan đến lĩnh vực y tế, vui lòng liên hệ ngay LuatVietnam theo số 19006192 .