Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 5882:1995 Máy tiện thông dụng cỡ nhỏ

Đường kính lớn nhất D của chi tiết gia công được trên thân máy

100

125

160

200

250

Đường kính lớn nhất D₁ của chi tiết gia công được trên bàn dao, không nhỏ hơn

50

63

80

100

125

Chiều dài lớn nhất L của chi tiết gia công, không lớn hơn (khoảng cách DC giữa hai mũi tâm)

480

250

350

500

750

Đầu trục chính (cỡ quy ước)

Có ren theo TCVN 4228:1986

−

−

M39

M45

−

Có bích theo TCVN 4229:1986 và TCVN 4230:1986

−

_

_

3; 4

4; 5

Trục chính côn Moóc theo TCVN 136:1970

−

−

3

3; 4

4; 5

Đường kính lỗ trụ trên trục chính, không nhỏ hơn

12

16

20

(20)

25

(25)

32

Chiều cao h của dao, không được nhỏ hơn

6

8

10

12

16

Vật liệu

Giới hạn bền không thấp hơn, µPa (N/mm²)

Gang

Thép

210

500

Tên chi tiết

Độ cứng, không thấp hơn

Đường hướng:

Gang không nhiệt luyện

Gang có nhiệt luyện

Thép có nhiệt luyện

Trục chính:

Phần lắp ghép với ổ lăn

Mặt côn

Vít, đai ốc, các chi tiết điều chỉnh thường hay tháo vặn

180 HB

40 HRC

55 HRC

48 HRC

50 HRC

35 HRC

Trên bề mặt

Trị số nhám Ra, µm

Bề mặt đường hướng chiều rộng đến 25mm

Bề mặt trục chính:

+ Chỗ lắp ổ lăn

+ Bề mặt côn

0,63

0,63

0,32

Trình tự kiểm

Sơ đồ kiểm

Đối tượng kiểm

Sai lệch

Máy tiện cấp I

mm

in

1

2

3

4

5

Thân máy

Kiểm sự cân bằng của đường hướng.

a) Kiểm theo chiều dọc độ thẳng của đường hướng trong mặt phẳng thẳng đứng

** DC ≤ 500

0,01

Chỉ cho phép lồi

DC ≤ 20

0,004

Chỉ cho phép lồi

500 ≤ DC

≤ 1000

0,02

Chỉ cho phép lồi

* Dung sai cục bộ

0,0075

Trên chiều dài đo

250

20 ≤ DC

40

0,0008

Chỉ cho phép lồi

* Dung sai cục bộ

0,0003

Trên chiều dài đo

10

b) Kiểm theo chiều ngang. Hai đường hướng phải nằm trong cùng một mặt phẳng.

Sai lệch của ni vô

0,04/1000

Sai lệch của ni vô

0,0016/40

Cho phép

Dụng cụ đo

Phương pháp kiểm

Máy tiện cấp II

mm

in

6

7

8

9

DC ≤ 500

0,01

Chỉ cho phép lồi

DC ≤ 20

0,004

Chỉ cho phép lồi

Ni vô, dụng cụ quang học hoặc phương pháp khác

Trước khi kiểm, máy phải cố định trên móng và cân bằng theo các tài liệu hướng dẫn sử dụng máy. Việc kiểm chỉ được tiến hành khi máy đã được lắp xong hoàn toàn.

a) Mặt đường hướng (trước và sau) được đặt nằm ngang hoặc với một độ dốc thích hợp. Bàn dao được đặt ở giữa băng máy. Ni vô được đặt dọc theo một dãy có khoảng cách bằng nhau theo chiều dài của băng máy. Ni vô có thể được đặt trên cả bàn dao. Đọc trị số của ni vô ở các vị trí. Khi đường hướng không nằm ngang ni vô được đặt trên một giá đỡ có góc nghiêng bằng góc nghiêng của đường hướng so với mặt phẳng nằm ngang và kiểm nhắc lại như trên. Sai lệch của ni vô ở bất kỳ vị trí nào cũng không vượt quá giá trị cho phép.

500 ≤ DC ≤ 1000

0,015 chỉ cho phép lồi

* Dung sai cục bộ

0,005

Trên chiều dài đo 250

20 ≤ DC ≤ 1000

0,0006 chỉ cho phép lồi.

* Dung sai cục bộ

0,0002

Trên chiều dài đo 10

Sai lệch của ni vô

0,03/1000

Sai lệch của ni vô

0,0012/40

b) Đặt các ni vô nằm ngang trên đường hướng và đọc trị số của ni vô ở các vị trí có khoảng cách bằng nhau dọc theo chiều dài của đường hướng.

Sai lệch của ni vô ở bất kỳ vị trí nào không được vượt quá giá trị cho phép.

1

2

3

4

5

2

Bàn dao

Kiểm độ thẳng dời chỗ của bàn dao trong mặt phẳng nằm ngang.

DC ≤ 500

0,015

500 ≤ DC ≤ 1000

0,02

DC ≤ 20

0,0006

20 ≤ DC ≤ 40

0,0008

3

Kiểm độ song song dời chỗ ụ sau đối với dời chỗ xe dao.

a) Trong mặt phẳng nằm ngang.

b) Trong mặt phẳng thẳng đứng.

a và b 0,03

* Dung sai cục bộ:

0,02

Trên chiều dài đo

500

a và b 0,0012

* Dung sai cục bộ:

0,0008

Trên chiều dài đo

20

6

7

8

9

DC ≤ 500

0,01

500 ≤ DC ≤ 1000

0,015

DC ≤ 20

0,0004

20 ≤ DC ≤ 40

0,0006

Đồng hồ so trục kiểm lắp giữa hai mũi tâm hoặc thước ngang

Lắp trục kiểm có mặt đo hình trụ vào giữa hai mũi tâm của ụ trước và ụ sau. Kẹp đồng hồ so lên dao sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc với đường sinh của trục kiểm (có thể thay trục kiểm bằng thước thẳng có các bề mặt song song với nhau). Chiều dài của trục kiểm lấy bằng DC. Chỉnh ụ sau sao cho chỉ số của đồng hồ tại hai mút trục kiểm như nhau.

Dời chỗ xe dao trên toàn khoảng chạy đọc trị số lần thứ nhất. Quay trục kiểm 180^o. Đọc trị số lần 2. Đảo đầu trục kiểm. Kiểm nhắc lại như trên. Sai lệch được xác định bằng trung bình cộng của 4 kết quả đo.

a) 0,02

Dung sai cục bộ: 0,01

Trên chiều dài đo

500

b) 0,03

Dung sai cục bộ: 0,01

Trên chiều dài đo

500

a) 0,0008

Dung sai cục bộ: 0,00004

Trên chiều dài đo

20

b) 0,0002

Dung sai cục bộ: 0,0008

Trên chiều dài đo

500

Đồng hồ so

Đưa bàn dao và ụ sau đến cuối băng máy. Kẹp chặt đồng hồ so lên bàn dao sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc mặt đo nòng ụ sau. Kẹp chặt nòng ụ sau sao cho mũi đo của đồng hồ so luôn luôn tiếp xúc tại một điểm trên nòng. Đọc chỉ số của đồng hồ khi cả hai cùng chuyển động.

Sai lệch được xác định bằng hiệu đại số của các số chỉ đồng hồ so.

1

2

3

4

5

4

Ụ trục chính

a) Đo độ đảo chiều trục

b) Đo độ đảo mặt mút của bích tựa

a) 0,01

b) 0,02

Kể cả độ đảo chiều trục

a) 0,0004

b) 0,0008

Kể cả độ đảo chiều trục

5

Kiểm độ đảo hướng kính của mặt định tâm đầu trục chính

0,01

0,0004

6

7

8

9

a) 0,005

b) 0,01

Kể cả độ đảo chiều trục

a) 0,0002

b) 0,0004

Kể cả độ đảo chiều trục

Đồng hồ so hoặc đồng hồ so và dụng cụ chuyên dùng.

a) Lắp chặt trục kiểm vào lỗ côn trục chính mặt đầu trục kiểm có gắn viên bi. Kẹp chặt đồng hồ có đầu đo dạng phẳng lên phần tĩnh của máy sao cho mặt phẳng đo tiếp xúc với viên bi và thẳng góc với đường tâm trục chính. Để loại trừ ảnh hưởng của khe hở ổ chặn phải tác động lực nhẹ vào trục chính theo hướng đo và được duy trì trong suốt quá trình đo. đọc trị số của đồng hồ so khi quay liên tục trục chính với tốc độ thấp có thể sử dụng dụng cụ chuyên dùng, cho phép tác động một lực dọc trục đồng thời lại có thể đặt đồng hồ so trên cùng một đường tâm.

b) Kẹp đồng hồ so lên phần tĩnh của máy sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc với bích tựa cách đường tâm trục chính ở khoảng cách xa nhất có thể đo được và được bố trí ở 2 vị trí đối kính. Tác động một lực nhẹ vào trục chính theo hướng đo và duy trì trong suốt quá trình đo. Quay trục chính liên tục ở tốc độ thấp. Sai lệch được xác định bằng hiệu đại số lớn nhất của các chỉ số của đồng hồ so tại 2 vị trí đối kính.

Giá trị của lực F sử dụng để kiểm cho a và b cơ sở chế tạo quy định

0,007

0,0003

Đồng hồ so

Kẹp đồng hồ so lên phần tĩnh của máy sao cho mũi so tiếp xúc thẳng góc với bề mặt được kiểm. đọc chỉ số trên đồng hồ so sau một vòng quay chậm trục chính. Trong trường hợp mặc định tâm là mặt côn, mũi đo của đồng hồ so phải tiếp xúc thẳng với đường sinh mặt côn và kiểm như trên. Để loại khe hở chiều trục phải tác động một lực F theo hướng đường tâm trục chính. Giá trị của lực F do cơ sở chế tạo quy định.

1

2

3

4

5

6

Kiểm độ đảo hướng kính của lỗ côn trục chính

a) Ở gần mặt đầu của trục chính.

b) Cách vị trí a một khoảng bằng D*/2 hoặc không lớn hơn 300 mm (12 in).

a) 0,01

b) 0,02 với chiều dài đo: 300

a) 0,0004

b) 0,0008 với chiều dài đo: 12

7

Kiểm độ song song của đường tâm trục chính đối với dời chỗ dọc của bàn dao trên chiều dài bằng.

D/2 hoặc đến 300 mm.

a) Trong mặt phẳng nằm ngang.

b) Trong mặt phẳng thẳng đứng.

a) 0,015/300 về phía trước.

b) 0,02/300 về phía trên

a) 0,006/12 về phía trước.

b) 0,0008/12 về phía trên

6

7

8

9

a) 0,005

b) 0,015 với chiều dài đo 300:

0,01

a) 0,0002

b) 0,006 với chiều dài đo:

12

Đồng hồ so và trục kiểm

Lắp chặt trục kiểm có mặt trụ vào lỗ côn trục chính. Kẹp đồng hồ so lên phần tĩnh của máy sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc với bề mặt được kiểm. Mỗi lần đo xoay trục kiểm một góc 90^o so với trục chính. Kết quả đo được lấy bằng giá trị trung bình của 4 lần đo. Đo trong mặt phẳng thẳng đứng sau đó trong mặt phẳng nằm ngang.

a) 0,01/300 về phía trước

b) 0,02/300 về phía trên

0,0004/12 về phía trước

0,0008/12 về phía trên

Đồng hồ so và trục kiểm

Lắp chặt trục kiểm có mặt trụ vào lỗ côn trục chính. Kẹp đồng hồ so lên bàn trượt của xe dao sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc với bề mặt trục kiểm. Dời chỗ xe dao. Quay trục chính 1800 (đo theo hai đường sinh đối kính của trục kiểm). Sai lệch được xác định bằng giá trị trung bình của kết quả hai lần đo.

Đo trong mặt phẳng ngang (a) rồi đo trong mặt phẳng thẳng đứng (b).

1

2

3

4

5

8

Kiểm độ đảo hướng kính của mũi tâm đầu trục chính.

0,015

0,0006

9

Ụ sau:

Kiểm độ song song của đường tâm mặt ngoài nòng ụ sau đối với dời chỗ bàn dao.

a) Trong mặt phẳng nằm ngang.

b) Trong mặt phẳng thẳng đứng.

a)

0,015/100 về phía trước.

b)

0,02/100 về phía trên.

a)

0,0006/4 về phía trước.

b)

0,02/100 về phía trên

10

Kiểm độ song song của lỗ côn nòng ụ sau đối với dời chỗ bàn dao trên chiều dài bằng D_a/4 hoặc đến 300 mm.

a) Trong mặt phẳng nằm ngang.

b) Trong mặt phẳng thẳng đứng.

a)

0,03/300 về phía trước.

b)

0,03/300 về phía trên.

a)

0,0012/12 về phía trước.

b)

0,0012/12 về phía trước

6

7

8

9

0,01

0,0004

Đồng hồ so

Kẹp chặt đồng hồ so lên phần tĩnh của máy sao cho mũi đo tiếp xúc vuông góc với bề mặt côn của mũi tâm. Đọc trị số của đồng hồ sau một vòng quay chậm của trục chính. Dung sai sẽ được cho trong mặt phẳng vuông góc với đường tâm trục chính. Giá trị của lực F do cơ sở chế tạo quy định.

a)

0,01/100 về phía trước.

b) 0,015/100 về phía trên.

a)

0,0004/4 về phía trước.

b)

0,0006/4 về phía trên

Đồng hồ so

Kẹp chặt đồng hồ so lên bàn dao sao cho mũi đo tiếp xúc vuông góc với bề mặt ngoài của nòng ụ sau.

Sau khi kéo nòng ụ sau ra đủ chiều dài cần thiết, phải khóa lại ở điều kiện làm việc bình thường.

Dời chỗ xe dao. Đọc chỉ số của đồng hồ so. Đo trong mặt phẳng nằm ngang rồi đo nhắc lại trong mặt phẳng thẳng đứng.

a) 0,02/300 về phía trước.

b) 0,02/300 về phía trên.

a)

0,0008/12 về phía trước.

b)

0,008/12

về phía trên

Đồng hồ so và trục kiểm

Lắp trục kiểm mặt trụ vào lỗ côn của nòng ụ sau. Kẹp đồng hồ so lên bàn trượt của xe dao sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc với bề mặt trục kiểm. Khóa nòng ụ sau ở điều kiện làm việc bình thường. Dời chỗ bàn dao. Đọc chỉ số của đồng hồ so. Đo trong mặt phẳng nằm ngang rồi đo nhắc lại trong mặt phẳng thẳng đứng.

1

2

3

4

5

11

Mũi tâm

Kiểm độ đồng cao giữa mũi tâm ụ trước (ụ trục chính) và mũi tâm ụ sau.

0,04

Mũi tâm ụ sau cao hơn mũi tâm ụ trục chính.

0,0016

Mũi tâm ụ sau cao hơn mũi tâm ụ trục chính.

12

Bàn trượt trên

Kiểm độ song song dời chỗ dọc bàn trượt trên đối với đường tâm trục chính.

0,02/150

0,0016/12

13

Bàn trượt ngang

Kiểm độ vuông góc dời chỗ ngang của bàn trượt ngang đối với đường tâm trục chính.

0,02/300

Hướng của sai lệch

α ≥ 90^o

0,0008/12

Hướng của sai lệch

α ≥ 90^o

6

7

8

9

0,02 Mũi tâm ụ sau cao hơn mũi tâm ụ trục chính.

0,0008

Mũi tâm ụ sau cao hơn mũi tâm ụ trục chính.

Đồng hồ so và trục kiểm

Lắp trục kiểm mặt trụ vào giữa hai mũi tâm của hai ụ. Kẹp đồng hồ so lên bàn trượt của xe dao sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc với bề mặt trục kiểm tại đường sinh cao nhất. Khóa nòng ụ sau ở điều kiện làm việc bình thường. Dời chỗ bàn dao. Đọc chỉ số của đồng hồ ở hai đầu mút trục kiểm. Sai lệch được xác định bằng hiệu đại số lớn nhất của kết quả hai lần đo.

0,015/150

0,0006/6

Đồng hồ so và trục kiểm

Lắp chặt trục kiểm vào lỗ côn trục chính. Kẹp đồng hồ so lên bàn trượt trên sao cho mũi đo tiếp xúc thẳng góc về bề mặt trục kiểm. Dời chỗ bàn trượt trên. Đọc chỉ số của đồng hồ so. Tiến hành đo trong mặt phẳng thẳng đứng (sau khi đặt bàn trượt trên song song với đường tâm trục chính trong mặt phẳng nằm ngang) chỉ trong vị trí làm việc của bàn trượt trên.

0,01/300

Hướng của sai lệch

α ≥ 90^o

0,0004/12

Hướng của sai lệch

α ≥ 90^o

Đồng hồ so và đĩa phẳng hoặc thước thẳng

Trước khi kiểm máy phải cho máy chạy không tải theo điều kiện sử dụng và hướng dẫn của người chế tạo để hâm nóng trục chính đến nhiệt độ làm việc.

Lắp một đĩa tròn phẳng (đĩa kiểm) lên bích tựa. Kẹp đồng hồ so lên bàn trượt ngang sao cho mũi đo của nó tiếp xúc vuông góc với bề mặt của đĩa kiểm. Dời chỗ ngang bàn trượt ngang đọc chỉ số đồng hồ. Quay trục chính 180^o kiểm lại lần thứ hai. Kết quả đo được lấy bằng trị số trung bình của kết quả hai lần đo.

1

2

3

4

5

14

Vít dẫn (vít cái) Kiểm độ đảo chiều trục của vít dẫn do độ đảo của mỗi ổ chặn.

0,015

0,0006

15

Kiểm sai số tích lũy gây ra do vít dẫn.

a) 0,04

Trên chiều dài đo: 300

b) 0,015

Trên chiều dài đo: 60

a) 0,0016 Trên chiều dài đo: 12

b) 0,0006 Trên chiều dài đo: 2,4

6

7

8

9

0,01

0,0004

Đồng hồ so và viên bi

Kẹp đồng hồ so lên phần tĩnh của máy sao cho mũi đo song song với đường tâm vít dẫn và tiếp xúc tại tâm của mặt đầu vít dẫn hoặc đầu đo phẳng của đồng hồ so tiếp xúc với viên bi lắp vào lỗ định tâm của vít dẫn. Quay vít dẫn bằng dời chỗ xe dao không ít hơn hai vòng trong một chiều, sau đó quay theo chiều ngược lại. Sai lệch được xác định bằng hiệu đại số lớn nhất các chỉ số của đồng hồ so.

Cho phép không kiểm điều này nếu có thử thực tế 4.7.6.

a) 0,03

Trên chiều dài đo:

300

b) 0,01

Trên chiều dài đo:

60

a) 0,0012

Trên chiều dài đo:

12

b) 0,0004

Trên chiều dài đo:

2,4

Thiết bị chuyên dùng hoặc trục kiểm và đồng hồ so

Máy tiện cấp I dùng thiết bị chuyên dùng để đo chính xác bước của một vít dẫn có chiều dài 300 mm lắp giữa hai mũi tâm rồi so sánh với bước danh nghĩa của vít dẫn.

Máy tiện cấp II dùng một trục dài lắp trên hai mũi tâm, kết hợp với đồng hồ so để so sánh sự dời chỗ của bàn dao với số vòng quay tương ứng của trục chính.

Tuy nhiên mục kiểm này: máy tiện với cả hai cấp chính xác việc đo (ghi) chính xác bước của vít dẫn (đo trên một chiều dài xác định và kiểm dọc theo bốn vị trí đường sinh xoay vít dẫn một góc 90^o về phía trước) là đủ.

CHÚ THÍCH: Theo thỏa thuận giữa người chế tạo và người sử dụng sai số tổng có thể kiểm trên chiều dài lớn hơn 300 mm.

Trình tự kiểm

Sơ đồ kiểm

Tính chất kiểm

Điều kiện cắt

Các mục kiểm

1

2

3

4

5

Gia công mẫu thử hình trụ kẹp trong mâm cặp (mẫu thử có thể đưa vào trong lỗ côn trục chính)

l₁ = 0,5 D

l_1max = 500 mm

(20 in)

l_2max = 20 mm

Mẫu đã được gia công sơ bộ.

Gia công đường kính (gia công hai đường kính nếu

l₁ ≤ 50 mm

(2 in)

trên một mẫu trụ với một dụng cụ cắt)

a) Độ tròn kiểm sự biến đổi của đường kính ở tại một mặt cắt ngang. (đo tại vị trí cuối của mẫu thử).

b) Kiểm sự không đổi của các đường kính gia công. Đo sự khác nhau giữa các đường kính gia công của mỗi một gờ (l₂) trong mặt phẳng chiều trục bởi mặt côn đường kính lớn phải ở phía đầu trục chính.

Sai lệch cho phép

Dụng cụ đo

Phương pháp kiểm

Máy tiện cấp I

Máy tiện cấp II

mm

in

mm

in

6

7

8

9

10

11

a)

0,01

b)

0,04

a)

0,0004

b)

0,0016

a)

0,007

b)

0,02

a)

0,0003

b)

0,0008

Dụng cụ đo độ tròn và thước vặn

Trước khi kiểm thực tế phải cho máy chạy không tải theo điều kiện sử dụng và hướng dẫn của người chế tạo để làm nóng trục chính đến nhiệt độ làm việc. Lắp chặt mẫu lên máy gia công các mặt trụ ngoài có kích thước l₂. Sai lệch được xác định bằng hiệu đường kính của các mặt được gia công. Đo theo a rồi đo theo b.

Sai lệch giữa đường kính các gờ kề nhau (trừ mẫu thử có hai gờ trục) không được vượt quá 75% của sai lệch đường kính giữa hai gờ ngoài cùng.

1

2

3

4

5

2

Gia công mẫu thử hình trụ kẹp trong mâm cặp

d ≥ 0,5 D*

L_max =

Mẫu đã gia công sơ bộ

Các mặt đầu vuông góc với đường tâm trục chính có hai hoặc ba mặt có một mặt ở giữa.

Độ phẳng bề mặt. Sai lệch về độ phẳng chỉ cho phép lõm.

3

Cắt ren trên mẫu thử hình trụ có chiều dài L = 300 mm (gia công ren) hình thang prôphin theo TCVN 2254:1977

Đường kính và bước của mẫu thử lấy gần bằng đường kính và bước của vít dẫn.

Kiểm sai số tổng trên chiều dài 300 mm.

6

7

8

9

10

11

0,025 Đối với đường kính 300

0,001 Đối với đường kính 12

0,015 Đối với đường kính 300

0,0006 Đối với đường kính 12

Thước thẳng hoặc căn mẫu, căn lá và đồng hồ so.

Trước khi gia công mẫu phải cho máy chạy không tải theo điều kiện sử dụng và hướng dẫn của người chế tạo để hâm nóng trục chính đến nhiệt độ làm việc.

Kẹp mẫu thử lên mâm kẹp gia công mặt mút. Kiểm độ phẳng của mặt được gia công. Đặt thước kiểm thẳng lên bề mặt được kiểm lần lượt theo các hướng khác nhau. Đặt đồng hồ so lên mặt mẫu cạnh thước kiểm sao cho mũi đo của nó tiếp xúc thẳng góc với bề mặt của thước kiểm. Dời chỗ đồng hồ so dọc theo thước kiểm. Sai lệch xác định bằng hiệu đại số lớn nhất của các chỉ số của đồng hồ so.

a) 0,04

Trên chiều dài đo: 300

b) 0,015

Trên chiều dài đo: 60

a)

0,0016

Trên chiều dài đo: 12

b)

0,0006

Trên chiều dài đo: 2,4

a) 0,03

Trên chiều dài đo: 300

b) 0,01

Trên chiều dài đo: 60

a) 0,012

Trên chiều dài đo: 12

b)

0,0004

Trên chiều dài đo: 2,4

Dụng cụ chuyên dùng

Kẹp chặt mẫu thử lên hai mũi tâm. Cắt ren thang có bước ren lấy bằng bước của vít dẫn. Sau khi gia công tinh dùng dụng cụ và phương pháp thích hợp để kiểm độ đều của ren.

Xác định bước ren trên máy đo và so sánh kết quả đo với bước danh nghĩa.