Hướng dẫn 03/HD-VKSTC 2019 kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình

HƯỚNG DẪN

CÔNG TÁC KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC VỤ VIỆC DÂN SỰ, HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2019

Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Chỉ thị số 01/CT-VKSTC ngày 28/12/2019 về Công tác của ngành Kiểm sát nhân dân năm 2019 và Kế hoạch số 01/KH-VKSTC ngày 01/01/2019 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao về Công tác trọng tâm của Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2019; để thực hiện tốt Chỉ thị và Kế hoạch nêu trên, Vụ kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, hôn nhân và gia đình, Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 9) hướng dẫn triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ và giải pháp cụ thể sau đây:

I. MỘT SỐ NHIỆM VỤ TRỌNG TÂM

1. Viện kiểm sát nhân dân các cấp tập trung chỉ đạo công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình: Chỉ đạo Kiểm sát viên, công chức phải thực hiện đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát theo đúng quy định của Bộ luật tố tụng dân sự để khắc phục hạn chế, thiếu sót, thực hiện đầy đủ các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác trong lĩnh vực này; đặc biệt chú trọng vai trò, trách nhiệm của Viện kiểm sát, của Kiểm sát viên trong công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự liên quan đến đất đai.

2. Nâng cao chất lượng bài phát biểu của Kiểm sát viên tại các phiên tòa, phiên họp, nhất là đối với các vụ án về tranh chấp đất đai

Viện kiểm sát nhân dân các cấp tăng cường các biện pháp để nâng cao chất lượng Bài phát biểu của Kiểm sát viên khi tham gia phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ, việc dân sự, hôn nhân và gia đình (sau đây viết tắt là vụ việc dân sự). Viện kiểm sát các cấp tập trung chỉ đạo, hướng dẫn nhằm nâng cao chất lượng Bài phát biểu của Kiểm sát viên tại các phiên tòa, nhất là phiên tòa xét xử các vụ án tranh chấp về đất đai. Đối với những vụ án dân sự phức tạp, kéo dài, có nhiều quan điểm cần phải có ý kiến của tập thể Lãnh đạo Viện, Ủy ban Kiểm sát hoặc thỉnh thị Viện kiểm sát cấp trên trước khi Kiểm sát viên tham gia phiên tòa. Dự thảo Bài phát biểu của Kiểm sát viên khi tham gia phiên tòa phải được Lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân phê duyệt. Tăng cường kiểm tra chất lượng nghiên cứu lập hồ sơ, chất lượng báo cáo đề xuất quan điểm giải quyết vụ việc và Bài phát biểu của Kiểm sát viên.

3. Nâng cao số lượng, chất lượng kháng nghị phúc thẩm ngang cấp

Tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 10/CT-VKSTC ngày 06/4/2016 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao “Về tăng cường công tác kháng nghị phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ việc dân sự, vụ án hành chính”, coi đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên để nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác kiểm sát việc giải quyết vụ việc dân sự. Viện kiểm sát cấp sơ thẩm phải tích cực phát hiện vi phạm để tăng cường kháng nghị phúc thẩm ngang cấp, Viện kiểm sát cấp trên có trách nhiệm bảo vệ kháng nghị; trường hợp kháng nghị của Viện kiểm sát có căn cứ nhưng không được Tòa án chấp nhận thì phải báo cáo để Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. Kháng nghị không được Hội đồng xét xử chấp nhận cần tổ chức rút kinh nghiệm kịp thời.

4. Tăng cường công tác hướng dẫn nghiệp vụ, thỉnh thị, thông báo và tổ chức rút kinh nghiệm

Viện kiểm sát cấp dưới chủ động đề nghị Viện kiểm sát cấp trên giải đáp những khó khăn vướng mắc trong áp dụng các quy định của pháp luật; những vụ việc phức tạp có nhiều quan điểm hoặc các vụ việc mới phát sinh chưa có cơ sở pháp lý để giải quyết phải xin ý kiến của Viện kiểm sát cấp trên trước khi tham gia phiên tòa. Viện kiểm sát cấp trên phải tích cực hướng dẫn và trả lời thỉnh thị theo đúng quy định của Chỉ thị số 03/CT-VKSTC ngày 28/12/2017 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Viện kiểm sát các cấp tăng cường thông báo và tổ chức rút kinh nghiệm để nâng cao chất lượng hiệu quả của công tác kiểm sát giải quyết các vụ việc dân sự.

5. Tăng cường công tác kiểm tra

Thực hiện nghiêm chỉnh Kế hoạch kiểm tra của ngành Kiểm sát nhân dân số 02/KH-VKSTC ngày 01/01/2019 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao với các hình thức phù hợp, như: Tự kiểm tra; trực tiếp kiểm tra; kiểm tra đột xuất; kiểm tra chéo… nhằm bảo đảm mục đích và yêu cầu của công tác kiểm tra.

Viện kiểm sát cấp trên tích cực, chủ động theo dõi hoạt động kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự của Viện kiểm sát cấp dưới, trên cơ sở đó thực hiện việc kiểm tra để hướng dẫn các đơn vị làm chưa tốt đồng thời nhân rộng cách làm hay của những đơn vị làm tốt để các đơn vị trong toàn ngành nghiên cứu áp dụng.

II. CÁC NHIỆM VỤ CỤ THỂ VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

1. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành

1.1. Viện trưởng Viện kiểm sát, trong phạm vi chức năng của mình tiếp tục triển khai các biện pháp để thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 04/CT-VKSTC ngày 22/3/2018 của Viện trưởng VKSND tối cao nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự.

1.2. Phải phân công Kiểm sát viên tham gia 100% phiên tòa, phiên họp theo quy định tại Điều 21 Bộ luật Tố tụng dân sự. Đối với những vụ, việc phức tạp phải phân công Kiểm sát viên có kinh nghiệm giải quyết và Kiểm sát viên dự khuyết.

1.3. Việc bố trí Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, công chức cho công tác này bảo đảm đủ về số lượng và chất lượng, có tính kế thừa và ổn định (ở VKSND cấp huyện cần phân công ít nhất 01 Kiểm sát viên chuyên trách thực hiện công tác này).

1.4. Chú trọng công tác tự đào tạo tại đơn vị: Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân các cấp cần phân công Kiểm sát viên có kinh nghiệm, chuyên sâu về công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự hướng dẫn trực tiếp các công chức mới được tuyển dụng. Lãnh đạo Viện thường xuyên tổ chức các buổi trao đổi, học tập rút kinh nghiệm qua các vụ việc dân sự cụ thể.

2. Kiểm sát 100% bản án, quyết định giải quyết vụ, việc dân sự, hôn nhân và gia đình của Tòa án

Kiểm sát chặt chẽ 100% các bản án, quyết định của Tòa án. Sau khi nhận được bản án, quyết định do Tòa án chuyển đến, Kiểm sát viên phải kiểm sát và lập phiếu kiểm sát bản án, quyết định giải quyết của Tòa án (theo mẫu hướng dẫn của Ngành ban hành kèm theo Quyết định số 204/QĐ-VKTSC ngày 01/6/2017 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao).

Viện kiểm sát cấp dưới phải sao gửi ngay bản án, quyết định kèm theo Phiếu kiểm sát bản án, quyết định, thông báo việc kháng cáo (nếu có) cho Viện kiểm sát cấp trên để thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo thẩm quyền.

Đối với bản án, quyết định sơ thẩm đã có hiệu lực pháp luật, Viện kiểm sát ở cấp sơ thẩm sao gửi bản án, quyết định kèm theo phiếu kiểm sát bản án, quyết định đó cho Viện kiểm sát cấp cao có thẩm quyền theo lãnh thổ.

3. Thực hiện thẩm quyền kháng nghị ngang cấp theo thủ tục phúc thẩm, nhằm giảm tỷ lệ bản án, quyết định của Tòa án bị Tòa án cấp trên hủy, sửa có trách nhiệm của Viện kiểm sát, đồng thời nâng tỷ lệ kháng nghị phúc thẩm của Viện kiểm sát ngang cấp

Tăng cường kháng nghị phúc thẩm, gắn trách nhiệm của Viện trưởng VKSND các cấp có thẩm quyền trong việc kháng nghị phúc thẩm các bản án, quyết định của Tòa án cùng cấp; hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp bản án, quyết định bị sửa, hủy có trách nhiệm của Viện kiểm sát nhưng không được phát hiện để thực hiện quyền kháng nghị.

Kiểm sát viên phải thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của mình trước, trong và sau phiên tòa sơ thẩm, chủ động đề nghị Tòa án xác minh thu thập chứng cứ để giải quyết vụ việc dân sự; kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án để kịp thời phát hiện vi phạm, bảo đảm kháng nghị phúc thẩm tăng cao cả về số lượng và chất lượng.

Trường hợp không còn thời hạn để xem xét, kháng nghị phúc thẩm theo thẩm quyền của Viện kiểm sát cấp sơ thẩm thì phải kịp thời báo cáo Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp để tiếp tục xem xét, giải quyết theo thẩm quyền, kèm theo hồ sơ kiểm sát và hồ sơ chính (nếu có).

4. Tăng tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm đạt và vượt mức chỉ tiêu Quốc hội yêu cầu

Đẩy mạnh công tác giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; chủ động, linh hoạt trong việc đề ra và tổ chức thực hiện các biện pháp nâng tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; không để xảy ra trường hợp đơn đã thụ lý nhưng để hết thời hạn kháng nghị vẫn không được xem xét, giải quyết và đơn tồn đọng do lỗi chủ quan.

Trong phạm vi nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của mình, Viện kiểm sát các cấp có trách nhiệm kịp thời phát hiện các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án thuộc thẩm quyền kiểm sát nhưng có sai sót, vi phạm pháp luật hoặc có tình tiết mới để báo cáo Viện kiểm sát cấp có thẩm quyền kháng nghị theo thẩm quyền, kèm theo hồ sơ kiểm sát và hồ sơ chính (nếu có).

Tăng cường phối hợp giữa các đơn vị có trách nhiệm để thực hiện thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm của Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân cấp cao theo đúng quy định tại Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, Quy định số 02/QyĐ-VKSTC ngày 26/10/2018 của Viện trưởng VKSND tối cao về việc Viện trưởng VKSND tối cao xem xét, giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm hoặc tái thẩm đối với trường hợp Viện trưởng VKSND cấp cao, Viện trưởng VKS Quân sự Trung ương đã có Thông báo không kháng nghị giám đốc thẩm hoặc tái thẩm và Quy trình tiếp nhận, phân loại, xử lý, thụ lý giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm (khi được ban hành).

5. Công tác kiến nghị

Viện kiểm sát các cấp tập trung đẩy mạnh và nâng cao chất lượng công tác kiến nghị. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Viện kiểm sát các cấp có trách nhiệm nghiên cứu, phát hiện, tổng hợp những vi phạm pháp luật ít nghiêm trọng của Tòa án để thực hiện quyền kiến nghị yêu cầu Tòa án khắc phục vi phạm theo đúng quy định của pháp luật.

Cần chú trọng phát hiện những vi phạm của các cơ quan, tổ chức khác để kiến nghị đối với các cơ quan tổ chức đó thực hiện các biện pháp khắc phục, phòng ngừa vi phạm nhằm bảo đảm sự tuân thủ pháp luật.

Tiếp tục thực hiện tốt việc quản lý, báo cáo, đánh giá chất lượng kiến nghị để phục vụ hoạt động giám sát của Quốc hội trong các kỳ họp.

6. Phối hợp, tổ chức tốt các phiên tòa để rút kinh nghiệm

Viện kiểm sát nhân dân các cấp cần chủ động phối hợp với Tòa án cùng cấp lựa chọn các vụ án điển hình, phức tạp ở địa phương để tiếp tục tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm theo đúng Hướng dẫn số 32/HD-VKSTC ngày 30/11/2018 của VKSND tối cao về công tác tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm xét xử các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật..

Quá trình tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm cần tổng hợp những khó khăn, vướng mắc phát hiện qua hoạt động thực tiễn, kịp thời báo cáo VKSND tối cao hướng dẫn hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật cho phù hợp.

7. Tăng cường thông báo và tổ chức rút kinh nghiệm, hướng dẫn nghiệp vụ, giải đáp vướng mắc, trả lời thỉnh thị

Viện kiểm sát cấp có thẩm quyền tiếp tục đẩy mạnh công tác hướng dẫn nghiệp vụ, giải đáp vướng mắc, thông báo và tổ chức rút kinh nghiệm trong công tác thuộc phạm vi, trách nhiệm quản lý, chỉ đạo điều hành của đơn vị, với các trọng tâm: Kỹ năng hoạt động của Kiểm sát viên trước, trong và sau phiên tòa; kinh nghiệm, kỹ năng kiểm sát phát hiện vi phạm đối với bản án, quyết định của Tòa án. Thông qua các phiên tòa của từng cấp Kiểm sát, thường xuyên duy trì việc tổng hợp kết quả xét xử phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm, để qua đó rút ra những kinh nghiệm chung cho Kiểm sát viên nhận diện được những vi phạm tương tự trong quá trình thực hiện công tác kiểm sát của đơn vị mình.

Nội dung hướng dẫn nghiệp vụ phải cụ thể rõ ràng, nêu rõ căn cứ pháp lý để áp dụng khi thực hiện. Thông báo rút kinh nghiệm cần chỉ ra được các vấn đề thiếu sót mà Kiểm sát viên được phân công kiểm sát không phát hiện được.

Căn cứ vào quy định của Pháp luật về chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của mỗi cấp kiểm sát, Quy chế công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình và Quy chế về thông tin báo cáo, quản lý công tác trong ngành Kiểm sát nhân dân, Viện kiểm sát các cấp thực hiện đúng, đầy đủ và nghiêm chỉnh thẩm quyền về hướng dẫn nghiệp vụ; về báo cáo thỉnh thị và trả lời thỉnh thị; trao đổi đường lối giải quyết vụ án; giải đáp vướng mắc pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

8. Công tác phối hợp

Viện kiểm sát chủ động phối hợp với Tòa án cùng cấp trong công tác giải quyết các vụ việc dân sự.

Viện kiểm sát phối hợp chặt chẽ trong việc tổ chức Hội nghị tập huấn nghiệp vụ; tọa đàm trao đổi kinh nghiệm; phối hợp đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng cho Kiểm sát viên, công chức thực hiện công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình; tăng cường công tác thông tin, báo cáo, trao đổi chuyên đề nghiệp vụ, góp phần hoàn thành tốt chương trình, kế hoạch công tác năm 2019.

Viện kiểm sát các cấp thực hiện nghiêm túc Quy chế về chế độ thông tin báo cáo và quản lý công tác trong ngành của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Quy chế công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình. Đối với các loại báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất theo yêu cầu của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, đề nghị các đơn vị thực hiện đúng về thời gian gửi báo cáo kèm theo số liệu, phụ lục (nếu có). Để tạo điều kiện cho việc tổng hợp, báo cáo lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân tối cao đúng thời gian quy định, ngoài việc gửi bản cứng theo đường bưu chính, đề nghị các đơn vị gửi bản mềm qua hộp thư điện tử của Phòng Tham mưu tổng hợp Vụ 9 Viện kiểm sát nhân dân tối cao ([email protected]) và địa chỉ hộp thư [email protected].

9. Xác định nội dung đột phá

Để triển khai thực hiện tốt Chỉ thị của Viện trưởng VKSND tối cao về công tác của Ngành năm 2019 đối với công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, Viện kiểm sát nhân dân các cấp căn cứ vào tình hình thực tế của đơn vị mình có thể xác định nội dung đột phá năm 2019 cho phù hợp, nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế, yếu kém trong lĩnh vực công tác này.

III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ vào Hướng dẫn này, xây dựng chương trình, kế hoạch công tác năm 2019 và hướng dẫn công tác cho Viện kiểm sát cấp dưới thuộc thẩm quyền.

Trong quá trình thực hiện, Viện kiểm sát các cấp thường xuyên rà soát, phát hiện, tổng hợp những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực tiễn công tác báo cáo Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 9) để có giải đáp, hướng dẫn kịp thời, áp dụng thống nhất trong toàn ngành.

Chương trình, kế hoạch công tác năm 2019 của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao và Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương gửi về Viện kiểm sát nhân dân tối cao (qua Vụ 9) trước ngày 25/01/2019 để theo dõi, tập hợp báo cáo lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân tối cao./.