Quyết định 40/QĐ-BYT 2023 Tài liệu Hướng dẫn chuyên môn về chăm sóc phát triển trẻ toàn diện trong 5 năm đầu đời

Nơi nhận:

- Như Điều 4;

- Bộ trưởng (để báo cáo);

- Các Thứ trưởng (để biết);

- Cục Trẻ em - Bộ LĐTB-XH;

- Cổng Thông tin điện tử Bộ Y tế;

- Lưu: VT, BM-TE,

KT. BỘ TRƯỞNG

THỨ TRƯỞNG

Trần Văn Thuấn

5 lĩnh vực Chăm sóc Nuôi dưỡng toàn diện trẻ em

•  Chăm sóc sức khỏe tốt

•  Dinh dưỡng đầy đủ

•  Chăm sóc đáp ứng

•  Sự an toàn

•  Tương tác sớm - giáo dục sớm

5 nguyên lý phát triển của não bộ

• Não bộ được phát triển theo thời gian. Trẻ học tập qua “trải nghiệm” sớm từ những tháng năm đầu tiên của cuộc đời.

• Quá trình “cắt tỉa” của não bộ được tiến hành song song với quá trình phát triển.

• Quá trình tương tác giao tiếp đáp ứng “giao bóng và trả bóng” giữa người chăm sóc và trẻ, sẽ kích thích não trẻ phát triển về lượng và chất (các chức năng và đồng thời 5 kỹ năng).

• Khả năng học tập và linh hoạt của não bộ giảm dần theo tuổi tác.

• Stress độc hại làm chệch hướng sự phát triển lành mạnh của não bộ.

Ngoài nhu cầu cơ bản về chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng, an toàn
Trẻ cần TÌNH YÊU THƯƠNG và TƯƠNG TÁC SỚM để phát triển toàn diện

Bước

Hoạt động

Công cụ

1

Khám trẻ bệnh

Kết hợp với Khám phát triển toàn diện

Bảng kiểm Khám phát triển toàn diện (Phụ lục 1 - Mục A)

2

Nhìn, hỏi và lắng nghe thực hành của người chăm sóc với trẻ: để tìm hiểu mối tương tác, cách chơi và giao tiếp giữa người chăm sóc và trẻ như thế nào.

Bảng kiểm quan sát và tư vấn (Phụ lục 1 - Mục B)

3

Khen ngợi người chăm sóc: để động viên người chăm sóc và tạo cho họ sự tự tin để họ tiếp tục thực hiện những hoạt động cụ thể với trẻ và quan trọng nhất là động viên để người chăm sóc có thêm sự cố gắng trong việc chăm sóc phát triển cho trẻ.

4

Giải quyết vấn đề: xác định được tất cả những khó khăn mà người chăm sóc gặp phải và giúp họ giải quyết các khó khăn đó.

Thẻ tư vấn - Gợi ý tương tác sớm theo độ tuổi của trẻ (phụ lục 2)

5

Lời khuyên: gợi ý những cách thức nhằm cải thiện những việc người chăm sóc có thể phải làm cho trẻ, nếu cần thiết.

Tư vấn chuyển tuyến (nếu cần)

Thẻ tư vấn - Gia đình gặp khó khăn trong chăm sóc (phụ lục 3)

Danh sách nguồn tài liệu tham khảo dành cho cha mẹ (phụ lục 5)

6

Kiểm tra hiểu biết và tóm tắt hành động cần làm của người chăm sóc: xác định những gì người chăm sóc đã hiểu và nhớ, để chắc chắn rằng họ có thể cải thiện được việc chăm sóc cho trẻ tại nhà.

Bước

Hoạt động

Công cụ

1

Khám phát triển toàn diện: các lĩnh vực

Dinh dưỡng, Phát triển, Khám thực thể, Kiểm tra tiêm chủng.

Xác định mức độ trẻ làm được hoạt động theo mốc phát triển ở độ tuổi tương ứng. Xác định lĩnh vực trẻ gặp khó khăn để chuyển tuyến khám chuyên sâu

Bảng kiểm khám phát

triển toàn diện (phụ lục 4

- mục A)

2

Nhìn, hỏi và lắng nghe thực hành của người chăm sóc với trẻ: để tìm hiểu mối tương tác, cách chơi và giao tiếp giữa người chăm sóc và trẻ như thế nào.

Bảng kiểm quan sát và tư vấn (phụ lục 4 - mục B)

3

Khen ngợi người chăm sóc: để động viên người chăm sóc và tạo cho họ sự tự tin để họ tiếp tục thực hiện những hoạt động cụ thể với trẻ và quan trọng nhất là động viên để người chăm sóc có thêm sự cố gắng trong việc chăm sóc phát triển cho trẻ.

4

Giải quyết vấn đề: xác định được tất cả những khó khăn mà người chăm sóc gặp phải và giúp họ giải quyết các khó khăn đó.

Thẻ tư vấn - Gợi ý tương tác sớm theo độ tuổi của trẻ (phụ lục 2)

5

Lời khuyên: gợi ý những cách thức nhằm cải thiện những việc người chăm sóc có thể phải làm cho trẻ, nếu cần thiết.

Tư vấn và chuyển tuyến

Thẻ tư vấn - Gia đình gặp khó khăn trong chăm sóc (phụ lục 3)

Danh sách nguồn tài liệu tham khảo dành cho cha mẹ (phụ lục 5)

6

Kiểm tra hiểu biết và tóm tắt hành động cần làm của người chăm sóc: xác định những gì người chăm sóc đã hiểu và nhớ, để chắc chắn rằng họ có thể cải thiện được việc chăm sóc cho trẻ tại nhà.

Hướng dẫn trẻ và gia đình sang phòng tiêm chủng

NỘI DUNG KHÁM

CÓ

KHÔNG

Nếu có tối thiểu 1 dòng KHÔNG, cần tư vấn hành động

Sơ sinh - 1 tháng

Nhìn chăm chú (dấu hiệu này có thể

chưa rõ trong 2 tuần đầu)

□

□

Theo dõi thêm. Khám lại lúc 2 tháng tuổi

Giật mình khi có tiếng động mạnh

□

□

Chuyển đo thính lực, bệnh viện tỉnh

Trẻ ngoan/yên khi được dỗ dành

□

□

Theo dõi thêm. Khám lại lúc 2 tháng tuổi

2 tháng

Mắt nhìn theo đồ vật chuyển động

□

□

Theo dõi thêm. Khám lại lúc 4 tháng

tuổi

Phát ra tiếng khàn khàn, gừ gừ

□

□

Nhấc được đầu khi nằm sấp

□

□

Trẻ ngoan/ yên khi được vỗ về, hát ru, đung đưa

□

□

Cười khi thích thú

□

□

4 tháng

Mắt nhìn theo đồ chơi và người đang di chuyển

□

□

Chuyển khoa mắt, bệnh viện tỉnh

Biểu hiện sự thích thú với mọi người (cử động tay chân, phát ra tiếng,...)

□

□

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa PHCN, khoa nhi bệnh viện tỉnh

Giữ đầu thẳng khi đỡ ngực trẻ hoặc khi đỡ trẻ ở tư thế ngồi

□

□

Cười hoặc mỉm cười để thể hiện sự thích thú

□

□

Giữ đồ vật trong tay 1 lúc

□

□

Theo dõi thêm. Khám lại lúc 6 tháng

tuổi

6 tháng

Quay đầu về hướng có tiếng động

□

□

Chuyển đo thính lực, bệnh viện tỉnh

Phát ra âm thanh khi có người nói chuyện với trẻ

□

□

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc hoặc khoa PHCN, khoa nhi bệnh viện tỉnh

Phát ra tiếng để thể hiện sự thích thú và hài lòng

□

□

Tự lật nghiêng

□

□

Trẻ ngồi được khi giữ

□

□

Đưa tay về phía đồ vật hoặc với đồ vật

□

□

9 tháng

Tìm được đồ vật bị giấu đi

□

□

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa PHCN, khoa nhi bệnh viện tỉnh

Bập bẹ chuỗi âm thanh khác nhau (b

b, ư ư, ơ ơ,...)

□

□

Phản ứng khác nhau với mỗi người (lạ, quen)

□

□

Phát ra âm hoặc cử chỉ để gây sự chú ý và đòi giúp đỡ

□

□

Ngồi không cần người đỡ

□

□

Đứng được khi có người hỗ trợ, xốc nách

□

□

Theo dõi thêm, khám lại lúc 12

tháng tuổi

Dùng ngón cái đối diện các ngón còn lại để túm, lấy đồ vật

□

□

Chơi trò chơi tương tác với người chăm sóc (chạm mũi, ú òa)

□

□

Biết khóc hoặc la hét để thu hút sự chú ý

□

□

12 1tháng

Đáp ứng khi có người gọi tên

□

□

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa PHCN khoa nhi bệnh viện tỉnh

Hiểu câu hỏi đơn giản (ví dụ: quả bóng ở đâu?...)

□

□

Nói được 1 từ có kết nối phụ âm và nguyên âm (ba, bà, ma, da, bố, mẹ, đi...)

□

□

Nói được ít nhất 3 từ đơn (có thể chưa rõ ràng) (bà, ba, bố, mẹ, đi, măm, chơi.)

□

□

Có thể di chuyển hoặc lết bằng mông

□

□

Theo dõi thêm, khám lại lúc 15 tháng tuổi

Biết đứng lên khi được kéo tay / đi khi có người dắt tay

□

□

Lo lắng khi bị tách khỏi bố mẹ/người chăm sóc

□

□

Nhìn được đồ vật theo hướng mắt của người chăm sóc

□

□

15 tháng

Nói được 5 từ đơn (có thể chưa rõ ràng)

□

□

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa PHCN khoa nhi bệnh viện tỉnh

Dùng tay để cầm và ăn thức ăn cứng

□

□

Biết bám vào thành tủ, thành giường để di chuyển

□

□

Sợ hãi khi tiếp xúc với người lạ, hoặc đến nơi lạ

□

□

Bò/ dò dẫm đi lên được 3-4 bậc cầu thang

□

□

Cố gắng ngồi xổm để nhặt đồ chơi dưới sàn

□

□

18 tháng

Cảm xúc xã hội và hành vi thích ứng

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa nhi bệnh viện tỉnh

Dễ hòa đồng

□

□

Thích chơi với các bạn

□

□

Dễ dỗ dành, nghe lời

□

□

Khi căng thẳng, tự biết tìm chỗ để thoải mái

□

□

Giao tiếp

Dùng tay để chỉ các bộ phận trên cơ thể

□

□

Hướng dẫn gia đình tập cho trẻ.

Khám lại lúc 21 tháng tuổi.

Lôi kéo sự chú ý khi muốn lấy một đồ vật nào đó

□

□

Nếu tái khám, trẻ vẫn chưa thực

hiện được, chuyển khoa PHCN hoặc khoa nhi bệnh viện tỉnh

Quay về phía người gọi tên

□

□

Chỉ tay về phía vật mà bé muốn

□

□

Lấy được đồ chơi theo yêu cầu

□

□

Bắt chước tiếng nói và cử chỉ

□

□

Nói được ít nhất 20 từ đơn (dù chưa rõ)

□

□

Nói được 4 phụ âm (m.b.p.đ.h.l...)

□

□

Vận động

Đi mà không cần trợ giúp (biết đi)

Ăn bằng thìa mà không văng vãi nhiều

□

□

□

□

Hướng dẫn gia đình tập cho trẻ. Khám lại lúc 21 tháng tuổi.

Nếu tái khám, trẻ vẫn chưa thực

hiện được, chuyển khoa PHCN hoặc khoa nhi bệnh viện tỉnh

Nhận thức

Tự đội mũ, tự đi giày

□

□

24 ttháng

Nói phối hợp được ít nhất 2 từ (uống nước, ăn cơm, quả táo, đi chơi.)

□

□

Chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa nhi, bệnh viện tỉnh

Thực hiện được 1-2 hành động tiếp nối khi được yêu cầu (vd: Bỏ các khối màu này vào cốc rồi đưa cốc cho cô/ Ra cửa lấy oto rồi đưa oto cho mẹ)

□

□

Đi lùi 2 bước mà không cần trợ giúp

□

□

Bắt đầu tập chạy

□

□

Biết cho đồ vật vào hộp hoặc lọ có miệng nhỏ

□

□

Hướng dẫn gia đình tập cho trẻ

3 tuổi

Thực hiện được 2-3 yêu cầu liên tiếp (ví dụ lấy dép và cất vào tủ / cởi mũ, tháo dép và cất dép lên giá/.)

□

□

Nếu trẻ chưa làm được 1-3 hành động, hướng dẫn gia đình tập cho trẻ. Khám lại lúc 39 tháng tuổi.

Nếu có nhiều hơn 3 hành động không làm được, chuyển khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa PHCN, khoa nhi bệnh viện tỉnh.

Nói được câu có 5 từ trở lên

□

□

Vịn cầu thang để bước lên các bậc

□

□

Mở được nắp lọ hoặc vặn được nắm đấm cửa

□

□

Đôi khi biết chia sẻ, đưa đồ cho người khác

□

□

Chơi trò bắt chước (Ví dụ: nấu ăn, cho búp bê ăn...)

□

□

Giở được từng trang sách

□

□

Tập trung nghe nhạc hoặc nghe đọc truyện trong thời gian 5-10 phút

□

□

4 tuổi

Thực hiện được yêu cầu làm 3 hoạt động không liên quan (vd: đặt đồ chơi lên ghế, đóng hộp lại rồi đưa cho cô cái bút/ đặt cốc lên bàn, đưa cho mẹ quả bóng rồi ra đóng cửa lại)

□

□

Nếu trẻ không làm được, chuyển khoa PHCN, khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa nhi bệnh viện tỉnh

Hỏi và trả lời được nhiều câu hỏi

□

□

Lên xuống cầu thang bằng 2 chân

□

□

Có thể đóng hoặc mở cúc áo và khóa dây kéo

□

□

Hướng dẫn gia đình tập cho trẻ.

Biết an ủi người khác khi họ buồn, lo lắng

□

□

5 tuổi

Có thể đếm to hoặc đếm bằng ngón tay khi được hỏi (vd: có bao nhiêu quả táo trên bàn..)

□

□

Nếu trẻ chưa làm được 1 -3 hành động, hướng dẫn gia đình tập cho trẻ. Khám lại sau 3 tháng.

Nếu có nhiều hơn 3 hành động không làm được, chuyển khoa PHCN, khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa nhi bệnh viện tỉnh

Nói những câu hoàn chỉnh

□

□

Biết ném và bắt bóng

□

□

Có thể nhảy lò cò bằng 1 chân

□

□

Tự mặc và cởi quần áo không cần hỗ trợ nhiều

□

□

Hầu như luôn vâng lời người lớn

□

□

Có thể tách rời bố mẹ hoặc người chăm sóc

□

□

Kể lại được câu chuyện khi được nghe nhiều lần

□

□

Quan sát

Khen ngợi người chăm sóc nếu người chăm sóc:

Tư vấn người chăm sóc trẻ và giải quyết các vấn đề nếu người chăm sóc:

Tất cả các trẻ

Người chăm sóc thể hiện sự quan tâm của mình đến hoạt động của trẻ như thế nào?

Khi trẻ làm các động tác (đập tay chân, tạo tiếng động...) người chăm sóc đến bên hoặc chú ý đến trẻ ngay, cùng chuyện trò hoặc tạo âm thanh với trẻ.

□ Luôn hướng về trẻ, đến bên trẻ, chuyện trò hoặc tạo âm thanh cùng với trẻ.

□ Không đến bên trẻ, hoặc hạn chế hoạt động của trẻ: Yêu cầu người chăm sóc bắt chước hoạt động của trẻ, thực hiện theo sự dẫn dắt của trẻ.

Người chăm sóc thể hiện cách làm cho trẻ thấy thoải mái và cách thể hiện tình yêu thương của họ đối với đứa trẻ như thế nào?

□ Luôn nhìn vào mắt trẻ và trò chuyện nhẹ nhàng với trẻ, vuốt ve âu yếm hoặc ôm bế trẻ vào lòng.

□ Không có khả năng làm cho trẻ thoải mái, và trẻ không tìm thấy sự thoải mái từ người chăm sóc: Giúp người chăm sóc nhìn vào mắt trẻ, nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ và ôm ấp trẻ.

Người chăm sóc dạy bảo trẻ đúng sai như thế nào?

Người chăm sóc dùng những hoạt động hoặc đồ chơi khác phù hợp để đánh trống lảng khi trẻ đòi/làm những thứ cha mẹ không mong muốn

□ Chuyển hướng khéo léo cho trẻ từ những hoạt động không mong muốn sang những hoạt động và đồ chơi khác phù hợp.

□ Mắng trẻ: Giúp người chăm sóc chuyển hướng khéo léo cho trẻ từ những hoạt động không mong muốn sang những hoạt động hoặc đồ chơi thay thế phù hợp.

Vai trò của người cha

□ Người cha tham gia chăm sóc trẻ (nói chuyện, đọc truyện, cho ăn, tắm, thay tã bỉm.) và hỗ trợ người vợ

□ Người cha không tham gia chăm sóc trẻ: Đưa ra minh chứng về sự tác động của người cha tới sự phát triển của trẻ và hướng dẫn các hoạt động người cha nên làm cùng vợ con.

Trẻ dưới 6 tháng

Người chăm sóc chơi với trẻ như thế nào?

Vận động chân và tay cho trẻ, hoặc xoa nhẹ nhàng trên da, tóc cho trẻ.

Thu hút sự chú ý của trẻ bằng cách lắc đồ chơi hoặc vật gì đó để trẻ chú ý theo.

□ Không chơi với trẻ: Thảo luận về cách giúp trẻ nhìn theo, nghe, cảm nhận và vận động phù hợp với tuổi của bé.

Người chăm sóc nói chuyện với trẻ như thế nào?

□ Nhìn vào mắt trẻ nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ.

□ Không nói chuyện với trẻ:

yêu cầu người chăm sóc nhìn vào mắt trẻ và nói chuyện với trẻ.

Người chăm sóc làm như thế nào để trẻ cười?

□ Đáp ứng đối với âm thanh và điệu bộ của trẻ để làm trẻ cười.

□ Cố ép trẻ cười hoặc không đáp ứng với trẻ: Yêu cầu người chăm sóc làm các điệu bộ và bắt chước âm thanh của trẻ và xem sự đáp ứng của bé.

Trẻ từ 6 tháng trở lên

Người chăm sóc chơi với trẻ như thế nào ?

□ Chơi trò chơi chữ hoặc chơi với những đồ chơi phù hợp với lứa tuổi của trẻ.

□ Không chơi với trẻ: yêu cầu người chăm sóc chơi và giao tiếp phù hợp theo lứa tuổi của trẻ.

Người chăm sóc nói chuyện với trẻ như thế nào?

□ Nhìn vào mắt trẻ và nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ, đặt những câu hỏi với trẻ.

□ Không nói chuyện với trẻ, hoặc nói chuyện một cách cay nghiệt với trẻ: Tạo cho người chăm sóc và đứa trẻ có một hoạt động chung với nhau. Giúp người chăm sóc diễn giải trẻ đang làm gì và nghĩ gì, và xem đáp ứng và cười của trẻ.

Người chăm sóc làm cách như thế nào để trẻ cười?

□ Làm cho trẻ cười.

Người chăm sóc nghĩ con họ đang tiếp thu như thế nào?

□ Nói rằng trẻ đang tiếp thu / nhận thức tốt.

□ Nói là trẻ tiếp thu / nhận thức chậm: Khuyến khích có nhiều hoạt động hơn cùng với trẻ, kiểm tra khả năng nghe và nhìn của trẻ. Chuyển tuyến nếu trẻ có nhiều khó khăn.

A1 - NỘI DUNG KHÁM VÀ ĐÁNH GIÁ (Sơ sinh - 1 tháng tuổi)

Tư vấn, chuyển tuyến chuyên khoa

DINH

DƯỠNG

Tuần thai khi sinh:         Cân nặng hiện tại:

Tư vấn kỹ về bú mẹ: tư thế ngậm bắt vú, nhu cầu bú

Cân nặng sơ sinh:         Chiều cao hiện tại:

□ Sữa mẹ hoàn toàn                                  □ Vấn đề trong bú mẹ

□ Vitamin D 400 UI/ngày                            □ Các vấn đề liên quan đến

                                                                     phân và nước tiểu

PHÁT TRIỂN

Kiểm tra và theo dõi qua từng giai đoạn (nếu chậm hơn bình thường cần xem xét, đánh giá kỹ hơn) — Lưu ý điều chỉnh tuổi sinh non cho đến khi trẻ tròn 3 tuổi

Nếu không phản ứng âm thanh → Khoa TMH, đo thính lực

KHÁM

LÂM

SÀNG

Không đáp ứng ánh sáng, hiếng, lác, đốm đỏ đáy mắt khi chiếu đèn, sụp mi → khoa mắt

Nghi ngờ khiếm thính → khoa TMH

TIÊM

CHỦNG

Kiểm tra và ghi sổ tiêm chủng

□ Viêm gan B (mũi đơn)      □ Lao

A2 - NỘI DUNG KHÁM VÀ ĐÁNH GIÁ (trẻ 2 - 4 - 6 tháng)

Tư vấn, chuyển tuyến

DINH

DƯỠNG

Tuần thai khi sinh:         Cân nặng hiện tại:

Tư vấn theo biểu đồ tăng trưởng; bú mẹ và ăn bổ sung

Nếu dị ứng thức ăn, dị ứng hô hấp, suy giảm miễn dịch → chuyển Nhi nội tiết

Cân nặng sơ sinh:         Chiều cao hiện tại:

PHÁT

TRIỂN

Kiểm tra và theo dõi qua từng giai đoạn (nếu chậm hơn bình thường cần xem xét, đánh giá kỹ hơn) — Lưu ý điều chỉnh tuổi sinh non cho đến khi trẻ tròn 3 tuổi

2 tháng: Nếu không làm được, theo dõi

thêm và khám lại 1 tháng.

4-6 tháng: Nếu có hoạt động không làm được → Khoa tâm bệnh, khoa tâm lý, PHCN, hoặc phòng khám chuyên khoa về phát triển trẻ toàn diện

KHÁM

LÂM

SÀNG

□ Thóp

□ Mắt (phản xạ đồng tử)

□ Phản xạ ánh sáng

□ Tai (màng nhĩ)

□ Tim phổi

□ Khớp háng

□ Trương lực cơ

Không đáp ứng ánh sáng, hiếng, lác, đốm đỏ đáy mắt khi chiếu đèn, sụp mi→ khoa mắt

Nghi ngờ khiếm thính → khoa TMH

Nghi ngờ trật khớp háng → khoa PHCN hoặc chỉnh hình nhi. Chỉ định làm xét nghiệm khi có bất thường

TIÊM

CHỦNG

Kiểm tra và ghi sổ tiêm chủng

Nếu chưa tiêm đúng lịch, đưa đi tiêm càng sớm càng tốt mũi đã nhỡ

A3 - NỘI DUNG KHÁM VÀ ĐÁNH GIÁ (trẻ 9 - 12 tháng)

Tư vấn, chuyển tuyến

DINH

DƯỠNG

Tuần thai khi sinh:         Cân nặng hiện tại:

Tư vấn theo biểu đồ tăng trưởng; bú mẹ và ăn bổ sung

Cân nặng sơ sinh:         Chiều cao hiện tại:

PHÁT TRIỂN

Kiểm tra và theo dõi qua từng giai đoạn (nếu chậm hơn bình thường cần xem xét, đánh giá kỹ hơn) — Lưu y điều chỉnh tuổi sinh non cho đến khi trẻ tròn 3 tuổi

Chuyển khoa PHCN, tâm bệnh, khoa tâm lý hoặc phòng khám chuyên khoa tâm lý nhi nếu trẻ không thực hiện được trên 2 hoạt động theo nhóm tuổi

9 THÁNG

□ Tìm được đồ vật bị giấu đi

□ Bập bẹ chuỗi âm thanh khác nhau (b b, ư ư, ơ ơ, a a...)

□ Phản ứng khác nhau với mỗi người (lạ, quen)

□ Phát ra âm hoặc cử chỉ để gây sự chú ý và đòi giúp đỡ

□ Ngồi không cần người đỡ

□ Đứng được khi có người hỗ trợ xốc nách

□ Dùng ngón cái đối diện các ngón còn lại để túm, lấy đồ vật

□ Chơi trò chơi tương tác với người chăm sóc (chạm mũi, ú òa…)

□ La hét hoặc khóc để gây sự chú ý

12 THÁNG

□ Đáp ứng khi có người gọi tên

□ Hiểu câu hỏi đơn giản (ví dụ: quả bóng ở đâu?...)

□ Nói được 1 từ có kết nối phụ âm và nguyên âm (ba, bà, ma, da, bố, mẹ, đi...)

□ Nói được ít nhất 3 đơn (có thể chưa rõ ràng) (bà, ba, bố, mẹ, đi, măm, chơi…)

□ Có thể di chuyển hoặc lết bằng mông

□ Biết đứng lên khi được kéo tay / đi khi có người dắt tay

□ Lo lắng khi bị tách khỏi bố mẹ/người chăm sóc

□ Nhìn được đồ vật theo hướng mắt của người chăm sóc

KHÁM

LÂM

SÀNG

9 THÁNG

□ Thóp

□ Mắt (phản xạ đồng tử)

□ Phản xạ ánh sáng

□ Tai (màng nhĩ)

□ Tim phổi

□ Khớp háng

□ Trương lực cơ          

12 THÁNG

□ Thóp

□ Mắt (phản xạ đồng tử)

□ Phản xạ ánh sáng

□ Tai (màng nhĩ)          

□ Tim phổi       

□ Khớp háng    

□ Răng

□ Kiểm tra VA và amidan, và các biểu hiện rối loạn giấc ngủ

Không đáp ứng ánh sáng, hiếng, lác, đốm đỏ đáy mắt khi chiếu đèn, sụp mi→ khoa mắt

Nghi ngờ khiếm thính → khoa TMH

Nghi ngờ trật khớp háng → khoa PHCN hoặc chỉnh hình nhi Chỉ định làm xét nghiệm khi có bất thường

TIÊM

CHỦNG

Kiểm tra sổ tiêm chủng

□ Sởi đơn (9 tháng)       □ Viêm não Nhật Bản B (12 tháng)

Nếu chưa tiêm đúng lịch, đưa đi tiêm càng sớm càng tốt mũi đã nhỡ

A4 - NỘI DUNG KHÁM VÀ ĐÁNH GIÁ (trẻ 15 - 24 tháng)

Tư vấn, chuyển tuyến

DINH

DƯỠNG

Tuần thai khi sinh:         Cân nặng hiện tại:

Tư vấn theo biểu đồ tăng trưởng; bú mẹ và ăn bổ sung

Cân nặng sơ sinh:         Chiều cao hiện tại:

PHÁT TRIỂN

Kiểm tra và theo dõi qua từng giai đoạn (nếu chậm hơn bình thường cần xem xét, đánh giá kỹ hơn) — Lưu ý điều chỉnh tuổi sinh non cho đến khi trẻ tròn 3 tuổi

Chuyển khoa PHCN, khoa tâm bệnh, tâm lý hoặc phòng khám chuyên khoa tâm lý nhi nếu trẻ không thực hiện được trên 2 hoạt động theo nhóm tuổi

15 THÁNG

□ Nói được 5 từ đơn (có thể chưa rõ ràng) □ Dùng tay để cầm và ăn thức ăn cứng

□ Biết bám vào thành tủ, thành giường để di chuyển

□ Sợ hãi khi tiếp xúc với người lạ, hoặc đến nơi lạ

□ Bò / dò dẫm đi lên được 3-4 bậc cầu thang

□ Cố gắng ngồi xổm để nhặt đồ chơi dưới sàn

18 THÁNG

Cảm xúc xã hội và hành vi thích ứng:

□ Dễ hòa đồng

□ Thích chơi với các bạn

□ Dễ dỗ dành, nghe lời

□ Khi căng thẳng, tự biết tìm chỗ để thấy thoải mái

Giao tiếp:

□ Dùng tay để chỉ các bộ phận trên cơ thể

□ Lôi kéo sự chú ý khi muốn lấy một đồ vật nào đó □ Quay về phía người gọi tên

□ Chỉ tay về phía vật mà bé muốn

□ Lấy được đồ chơi theo yêu cầu

□ Bắt chước tiếng nói và cử chỉ Nói được ít nhất 20 từ đơn (dù chưa rõ)

□ Nói được 4 phụ âm (m,b,p,đ,h,l...)

Vận động:

□ Đi mà không cần trợ giúp (biết đi)

□ Ăn bằng thìa mà không văng vãi nhiều

Nhận thức:

□ Tự đội mũ, tự đi giày

24 THÁNG

□ Nói phối hợp được ít nhất 2 từ (uống nước, đi chơi, quả táo..)

□ Thực hiện được 1-2 hành động tiếp nối khi được yêu cầu (vd: “Bỏ các khối màu này vào cốc rồi đưa cốc cho cô”. “Ra cửa lấy oto rồi đưa oto cho mẹ”)

□ Đi lùi 2 bước mà không cần trợ giúp □ Bắt đầu tập chạy

□ Biết cho đồ vật vào hộp hoặc lọ có miệng nhỏ

KHÁM

LÂM

SÀNG

□ Thóp (18 tháng)

□ Mắt (phản xạ đồng tử)

□ Phản xạ ánh sáng

□ Tai (màng nhĩ)

□ Tim phổi

□ Khớp háng

□ Răng

□ Kiểm tra VA và Amidan, và các biểu hiện rối loạn giấc ngủ

Không đáp ứng ánh sáng, hiếng, lác, đốm đỏ đáy mắt khi chiếu đèn, sụp mi→ khoa mắt

Nghi ngờ khiếm thính → khoa TMH

Nghi ngờ trật khớp háng → khoa PHCN hoặc chỉnh hình nhi

TIÊM

CHỦNG

Kiểm tra sổ tiêm chủng

□ Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván mũi 4 (18 tháng)

□ Sởi - vắc xin phối hợp, nếu chưa tiêm sởi đơn (18 tháng)

□ Rubella - vắc xin phối hợp (18 tháng)

Nếu chưa tiêm đúng lịch, đưa đi tiêm càng sớm càng tốt mũi đã nhỡ

A5 - NỘI DUNG KHÁM VÀ ĐÁNH GIÁ (trẻ 3 - 4 - 5 tuổi)

Tư vấn, chuyển tuyến

DINH

DƯỠNG

Cân nặng hiện tại:         Chiều cao hiện tại:

Tư vấn theo biểu đồ tăng trưởng; ăn cùng gia đình và ăn chủ động tích cực

□ Tạo môi trường ăn chủ động tích cực, khuyến khích trẻ tự xúc ăn

□ Trẻ ăn cùng gia đình

□ Tránh dùng nước quả đóng hộp, các loại nước ngọt

□ Duy trì môi trường ăn nghiêm túc, không điện thoại và tivi

PHÁT TRIỂN

Kiểm tra và theo dõi qua từng giai đoạn (nếu chậm hơn bình thường cần xem xét, đánh giá kỹ hơn) — Lưu ý điều chỉnh tuổi sinh non cho đến khi trẻ tròn 3 tuổi

Nếu trẻ chưa làm được 1 -3 hành động, hướng dẫn gia đình tập cho trẻ. Hẹn tái đánh giá sau 3 tháng.

Nếu có nhiều hơn 3 hành động không làm được, chuyển khoa PHCN hoặc khoa tâm bệnh, tâm lý, bệnh viện tỉnh hoặc phòng khám chuyên khoa tâm lý nhi

KHÁM

LÂM

SÀNG

□ Đo huyết áp (nếu có điều kiện)

□ Mắt (phản xạ đồng tử)

□ Phản xạ ánh sáng

□ Tai (màng nhĩ)

□ Tim phổi

□ Khớp háng

□ Răng

□ Kiểm tra VA và Amidan; và các biểu hiện rối loạn giấc ngủ

Không đáp ứng ánh sáng, hiếng, lác, đốm đỏ đáy mắt khi chiếu đèn, sụp mi→ khoa mắt

Nghi ngờ khiếm thính → khoa TMH

Nghi ngờ trật khớp háng → khoa PHCN hoặc chỉnh hình nhi

TIÊM

CHỦNG

Kiểm tra sổ tiêm chủng

□ Viêm não Nhật Bản B mũi 3 (>24 tháng)

Nếu chưa tiêm đúng lịch, đưa đi tiêm càng sớm càng tốt mũi tiêm đã nhỡ

Quan sát

Khen ngợi người chăm sóc nếu người chăm sóc:

Khuyên người chăm sóc trẻ và giải quyết các vấn đề nếu người chăm sóc:

Tất cả các trẻ

Người chăm sóc thể hiện sự quan tâm của mình đến hoạt động của trẻ như thế nào?

Khi trẻ làm các động tác (đập tay chân, tạo tiếng động...) người chăm sóc đến bên hoặc chú ý đến trẻ ngay, cùng chuyện trò hoặc tạo âm thanh với trẻ.

□ Luôn hướng về trẻ, đến bên trẻ, chuyện trò hoặc tạo âm thanh cùng với trẻ.

□ Không đến bên trẻ, hoặc hạn chế hoạt động của trẻ: Yêu cầu người chăm sóc bắt chước hoạt động của trẻ, thực hiện theo sự dẫn dắt của trẻ.

Người chăm sóc thể hiện cách làm cho trẻ thấy thoải mái và cách thể hiện tình yêu thương của họ đối với đứa trẻ như thế nào?

□ Luôn nhìn vào mắt trẻ và trò chuyện nhẹ nhàng với trẻ, vuốt ve âu yếm hoặc ôm bế trẻ vào lòng.

□ Không có khả năng làm cho trẻ thoải mái, và trẻ không tìm thấy sự thoải mái từ người chăm sóc: Giúp người chăm sóc nhìn vào mắt trẻ, nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ và ôm ấp trẻ.

Người chăm sóc dạy bảo trẻ đúng sai như thế nào?

Người chăm sóc dùng những hoạt động hoặc đồ chơi khác phù hợp để đánh trống lảng khi trẻ đòi/làm những thứ cha mẹ không mong muốn

□ Chuyển hướng khéo léo cho trẻ từ những hoạt động không mong muốn sang những hoạt động và đồ chơi khác phù hợp.

□ Mắng mỏ trẻ: Giúp người chăm sóc chuyển hướng khéo léo cho trẻ từ những hoạt động không mong muốn sang những hoạt động hoặc đồ chơi thay thế phù hợp.

Vai trò của người cha

□ Người cha tham gia chăm sóc trẻ (nói chuyện, đọc truyện, cho ăn, tắm, thay tã bỉm...) và hỗ trợ người vợ

□ Người cha không tham gia chăm sóc trẻ: Đưa ra minh chứng về sự tác động của

người cha tới sự phát triển của trẻ và hướng dẫn các hoạt động người cha nên làm cùng vợ con.

Trẻ dưới 6 tháng

Người chăm sóc chơi với trẻ như thế nào?

□ Vận động chân và tay cho trẻ, hoặc xoa nhẹ nhàng trên da, tóc cho trẻ.

□ Thu hút sự chú ý của trẻ bằng cách lắc đồ chơi hoặc vật gì đó để trẻ chú ý theo.

□ Không chơi với trẻ: Thảo luận về cách giúp trẻ nhìn theo, nghe, cảm nhận và vận động phù hợp với tuổi của bé.

Người chăm sóc nói chuyện với trẻ như thế nào?

□ Nhìn vào mắt trẻ nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ.

□ Không nói chuyện với trẻ:

yêu cầu người chăm sóc nhìn vào mắt trẻ và nói chuyện với trẻ.

Người chăm sóc làm như thế nào để trẻ cười?

□ Đáp ứng đối với âm thanh và điệu bộ của trẻ để làm trẻ cười.

□ Cố ép trẻ cười hoặc không đáp ứng với trẻ: Yêu cầu người chăm sóc làm các điệu bộ và bắt chước âm thanh của trẻ và xem sự đáp ứng của bé.

Trẻ từ 6 tháng trở lên

Người chăm sóc chơi với trẻ như thế nào?

□ Chơi trò chơi chữ hoặc chơi với những đồ chơi phù hợp với lứa tuổi của trẻ.

□ Không chơi với trẻ: yêu cầu người chăm sóc chơi và giao tiếp phù hợp theo lứa tuổi của trẻ.

Người chăm sóc nói chuyện với trẻ như thế nào?

□ Nhìn vào mắt trẻ và nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ, đặt những câu hỏi với trẻ.

□ Không nói chuyện với trẻ, hoặc nói chuyện một cách cay nghiệt với trẻ: Tạo cho người chăm sóc và đứa trẻ có một hoạt động chung với nhau. Giúp người chăm sóc diễn giải trẻ đang làm gì và nghĩ gì, và xem đáp ứng và cười của trẻ.

Người chăm sóc làm cách như thế nào để trẻ cười?

□ Làm cho trẻ cười.

Người chăm sóc nghĩ con họ đang tiếp thu như thế nào?

□ Nói rằng trẻ đang tiếp thu / nhận thức tốt.

□ Nói là trẻ tiếp thu / nhận thức chậm: Khuyến khích có nhiều hoạt động hơn cùng với trẻ, kiểm tra khả năng nghe và nhìn của trẻ. Chuyển tuyến nếu trẻ có nhiều khó khăn.

UNICEF

Tờ thông tin các gợi ý về làm cha mẹ https://www.thehumansafetynet.Org/p arentingtips-vn/vietnam

3 sổ tay hướng dẫn làm cha mẹ “Không ai hoàn hảo”

https: //www.unicef. org/vietnam/

Chương trình phối hợp giữa UNICEF và Bộ LĐTBXH

HÀNH TRÌNH ĐẦU ĐỜI

Trang web học trực tuyến về kỹ năng làm cha mẹ tích cực

Khóa học dành cho cha mẹ mang thai, nuôi con nhỏ 0 - 5 tuổi thông qua video, tranh đồ họa infographic

https://ejol.vn/

Chương trình phối hợp giữa Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Phát triển

Cộng đồng và Đại học Monash, Úc

BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG

Chương mục: Y học thường thức

Bài viết trang web bệnh viện, trong đó các bác sĩ chia sẻ về sức khỏe và bệnh lý của trẻ

https://benhviennhitrunguong.gov.vn/ y-hoc-thuong-thuc

BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 1

Chương mục: Mẹ và bé

Bài viết trang web bệnh viện, trong đó các bác sĩ chia sẻ về kiến thức chăm sóc mẹ và bé

https: //nhidong.org.vn/me-va-be- c44.aspx

BỆNH VIỆN TỪ DŨ

Chương mục: Y học thường thức

Bài viết trang web bệnh viện, trong đó các bác sĩ chia sẻ về kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ và làm mẹ an toàn

https://tudu.com.vn/vn/y-hoc-thuong- thuc/

PHÒNG KHÁM CÂY THÔNG XANH

Chương mục: Chăm bé theo độ tuổi

Bài viết trang web từ các bác sĩ và cán bộ tâm lý về chăm sóc giai đoạn mang thai, trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên

https: //www.phongkhamcaythongxan h. org.vn/category/cham-be-theo-do- tuoi/