Quyết định 5669/QĐ-BYT 2021 Hướng dẫn nâng cao năng lực chăm sóc mắt tại cơ sở y tế tuyến huyện

HƯỚNG DẪN NÂNG CAO NĂNG LỰC CHĂM SÓC MẮT TẠI CƠ SỞ Y TẾ TUYẾN HUYỆN

I. CĂN CỨ PHÁP LÝ

- Luật khám bệnh, chữa bệnh ngày 23 tháng 11 năm 2009;

- Quyết định số 2560/QĐ-TTg ngày 31/12/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chiến lược quốc gia phòng chống mù lòa đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030;

- Thông tư liên tịch số 51/2015/TTLT-BYT-BNV ngày 11/12/2015 của Bộ Y tế - Bộ Nội vụ về việc hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Y tế thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và phòng y tế thuộc Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh;

- Thông tư số 43/2013/TT-BYT ngày 11/12/2013 của Bộ Y tế quy định chi tiết phân tuyến chuyên môn kỹ thuật đối với hệ thống cơ sở khám bệnh, chữa bệnh;

- Thông tư 07/2021/TT-BYT ngày 27/5/2021 của Bộ Y tế Hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của trung tâm y tế huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương;

- Cam kết của Bộ trưởng Bộ Y tế ngày 05/3/2000 ủng hộ “Sáng kiến toàn cầu về loại trừ mù loà có thể phòng và chữa được” do WHO và Tổ chức Phòng chống mù lòa quốc tế khởi xướng năm 1999 “Chương trình Thị giác 2020 - Quyền được nhìn thấy” hướng tới kiềm chế gia tăng và giảm tỷ lệ mù loà trong cộng đồng, loại trừ các nguyên nhân gây mù có thể phòng tránh vào năm 2020.

II. PHẠM VI ĐIỀU CHỈNH VÀ ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG

- Hướng dẫn này quy định việc tổ chức, hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của bộ phận chăm sóc Mắt trong cơ sở y tế Nhà nước tuyến huyện.

- Hướng dẫn này áp dụng đối với các cơ sở y tế Nhà nước thuộc tuyến huyện có bộ phận chăm sóc mắt.

III. MÔ HÌNH TỔ CHỨC CHĂM SÓC MẮT TUYẾN HUYỆN

1. Cơ sở y tế tuyến huyện

- Bệnh viện đa khoa tuyến huyện;

- Trung tâm Y tế huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương (Gọi là Trung tâm y tế huyện).

2. Bộ phận chăm sóc mắt trong TTYT huyện

- Phòng khám mắt trong khoa khám bệnh

- Khoa Mắt trong Trung tâm y tế tuyến huyện

- Liên chuyên khoa có chuyên khoa Mắt trong TTYT huyện

(Sau đây gọi chung là Khoa Mắt).

IV. CHỨC NĂNG NHIỆM VỤ KHOA MẮT TUYẾN HUYỆN

1. Chức năng

- Là khoa lâm sàng chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Giám đốc TTYT huyện.

- Tham mưu cho Giám đốc TTYT huyện về toàn bộ công tác chăm sóc mắt trong đơn vị, tại cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc mắt, phòng chống mù lòa của người dân trong huyện.

- Có chức năng thực hiện các dịch vụ chuyên môn, kỹ thuật khám, chẩn đoán, điều trị, chăm sóc mắt tại TTYT huyện và triển khai thực hiện các hoạt động phòng chống mù lòa tại cộng đồng theo phân tuyến chuyên môn kĩ thuật.

2. Nhiệm vụ của khoa Mắt

- Tham mưu cho Ban giám đốc Bệnh viện/TTYT tuyến huyện xây dựng kế hoạch, triển khai thực hiện các nhiệm vụ về chăm sóc mắt, phòng chống mù lòa trên cơ sở kế hoạch của tỉnh, thành và tình hình thực tế trên địa bàn quận huyện, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.

- Triển khai thực hiện các hoạt động chuyên môn, kỹ thuật về khám, chữa các bệnh mắt theo phân tuyến chuyện môn kỹ thuật của Bộ Y tế, bao gồm:

+ Xử trí cấp cứu do bỏng, do chấn thương và bệnh lý về mắt.

+ Khám, chẩn đoán, điều trị nội, ngoại trú, phẫu thuật các bệnh về mắt ở người lớn và trẻ em và chuyển tuyến khi vượt quá khả năng (danh mục bệnh tại Phụ lục 1).

+ Khám thử thị lực, đo khúc xạ, cấp đơn kính và cung cấp dịch vụ kính điều chỉnh tật khúc xạ.

+ Tham gia khám và quản lý sức khỏe mắt cho học sinh, người cao tuổi

+ Tham gia khám mắt trong quy trình khám sức khỏe cho người lao động, khám giám định, khám tuyên nghĩa vụ quân sự khi được trưng cầu.

+ Phát hiện, giới thiệu người khiếm thị đến các dịch vụ cao cấp hơn khi cần thiết, bao gồm giáo dục tổng quát, giáo dục đặc biệt và phục hồi chức năng cho người mù /thị lực thấp.

+ Thực hiện các hoạt động phòng chống dịch bệnh và tật khúc xạ về mắt ở cộng đồng (dịch đau mắt đỏ, mắt hột, đục thể thủy tinh gây mù, tật khúc xạ...); kiểm soát các nguyên nhân gây mù lòa.

+ Hướng dẫn và giám sát chuyên môn, kỹ thuật về các hoạt động chăm sóc mắt và phòng chống mù lòa đối với các trạm y tế xã, phường, thị trấn (gọi là y tế xã), các cơ sở y tế trên địa bàn.

- Tham gia đào tạo, đào tạo lại, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về chuyên môn, nghiệp vụ và chăm sóc mắt ban đầu cho cán bộ y tế xã, nhân viên y tế thôn, bản/khóm ấp và các cán bộ khác.

- Tổ chức tuyên truyền giáo dục sức khỏe về phòng chống bệnh mắt và chăm sóc mắt tại cơ sở y tế và tại cộng đồng.

- Tham gia nghiên cứu khoa học, ứng dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật về lĩnh vực chăm sóc mắt ở tuyến cơ sở. Tham gia các dự án hợp tác quốc tế khác khi được phân công.

- Thực hiện chế độ thống kê, báo cáo về hoạt động khám chữa bệnh mắt và phòng chống mù lòa tại đơn vị và tại cộng đồng theo quy định của sở y tế, đơn vị chức năng tuyến tỉnh và địa phương.

V. ĐIỀU KIỆN HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN

5.1. Nhân lực của khoa Mắt

- Tối thiểu 01 Bác sĩ có chứng chỉ đào tạo chuyên khoa mắt; 01 Điều dưỡng có trình độ từ cao đẳng trở lên, được đào tạo điều dưỡng chuyên khoa mắt

- Khuyến khích có 1 Kỹ thuật viên Khúc xạ hoặc 1 điều dưỡng chuyên khoa mắt có chứng chỉ khúc xạ; 01 kỹ thuật viên mài lắp kính (Nếu có triển khai dịch vụ kính thuốc)

5.2. Cơ sở hạ tầng:

- Cơ sở chăm sóc mắt tuyến huyện tối thiểu có phòng: 01 phòng khám và đo thị lực; 01 Phòng cấp cứu và thủ thuật mắt.

- Nếu triển khai điều trị nội trú: Tùy điều kiện cơ sở vật chất có thể bố trí phòng riêng hoặc nằm chung trong các liên chuyên khoa.

5.3. Trang thiết bị

- Có đầy đủ trang thiết bị thiết yếu theo quy định tại phụ lục 4.

- Khuyến khích trang bị thêm các trang thiết bị khác theo năng lực chuyên môn và định hướng phát triển của đơn vị.

5.4. Danh mục kỹ thuật và phạm vi chuyên môn

- Đảm bảo thực hiện được 50% danh mục theo phân tuyến kỹ thuật, quy định tại phụ lục 2.

- Khuyến khích phát triển các kỹ thuật theo phân tuyến và vượt tuyến khi có đủ điều kiện và được cơ quan thẩm quyền cho phép.

5.5. Thuốc, vật tư tiêu hao

- Có đầy đủ thuốc, vật tư y tế thiết yếu theo quy định tại phụ lục 3.

- Khuyến khích bổ sung thêm thuốc và VTYT phù hợp với nhu cầu chuyên môn thuộc phạm vi hoạt động được bổ sung trong danh mục kỹ thuật của đơn vị được phê duyệt.

VI. CÁC HOẠT ĐỘNG CHÍNH

6.1. Khám chữa mắt cho người bệnh tại cơ sở

- Tiếp nhận và xử trí cấp cứu ban đầu các chấn thương, bỏng mắt và các bệnh lý nhiễm trùng mắt thường gặp

- Lấy dị vật kết, giác mạc, khâu vết thương mi đơn giản, xử trí xuất huyết kết mạc, xuất huyết tiền phòng, tồn thương lớp nông giác mạc

- Điều trị các bệnh nhiễm trùng mắt thông thường như viêm kết giác mạc, viêm bờ mi, chắp lẹo, đau mắt đỏ

- Chuyển tuyến các bệnh mắt nặng như: Viêm loét giác mạc, viêm màng bồ đào, viêm mủ nội nhãn, chấn thương mắt nặng, bong võng mạc ....

- Tham gia khám sức khỏe, khám giám định, khám tuyển nghĩa vụ quân sự khi được trưng cầu

6.2. Kiểm soát mù lòa do đục thủy tinh thế (ĐTTT)

- Tiến hành các hoạt động truyền thông về ĐTTT.

- Khám sàng lọc phát hiện ĐTTT tại khoa mắt và tại cộng đồng.

- Chuyển tuyến để phẫu thuật đục thủy tinh thể (Có thể phẫu thuật nếu có đủ điều kiện).

- Chăm sóc hậu phẫu và theo dõi bệnh nhân ĐTTT đã điều trị.

6.3. Kiểm soát mù lòa do bệnh Võng mạc đái tháo đường

- Truyền thông giáo dục sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường về các biến chứng mắt và các dịch vụ chăm sóc mắt điều trị bệnh võng mạc đái tháo đường.

- Khám mắt định kỳ, soi đáy mắt hoặc chụp đáy mắt (nếu có điều kiện) để phát hiện sớm bệnh võng mạc do đái tháo đường.

- Chuyển người BVMĐTĐ không tăng sinh giai đoạn vừa trở lên hoặc có phù HĐ ở bất kỳ giai đoạn nào lên tuyến trên.

- Theo dõi bệnh võng mạc đái tháo đường sau khi điều trị ở tuyến trên.

6.4. Kiểm soát mù lòa do bệnh Glôcôm

- Truyền thông giáo dục sức khỏe về bệnh glôcôm cho nhóm đối tượng có nguy cơ cao (phụ nữ, trên 40 tuổi, có tiền sử gia đình, có một mắt đã mắc bệnh glocom) đi khám mắt định kỳ để có thể phát hiện sớm bệnh.

- Đo nhãn áp, khám lâm sàng, phát hiện và điều trị sớm bệnh glôcôm góc mở, chuyển tuyến nếu quá khả năng.

- Cấp cứu và điều trị bệnh glôcôm góc đóng cấp tính chuyển tuyến nếu quá khả năng điều trị.

6.5. Chăm sóc Tật khúc xạ

- Tổ chức các hoạt động truyền thông, giáo dục sức khỏe mắt, phòng chống cận thị, chấn thương mắt học đường

- Hỗ trợ khám sàng lọc, đo thị lực và kính lỗ. Đo khúc xạ (khách quan và chủ quan), kê đơn kính

- Phát hiện, giới thiệu chuyển tuyến người khiếm thị (thị lực 2 mắt dưới 3/10, không tăng với kính lỗ).

- Mài lắp kính và tư vấn sử dụng kính.

- Đào tạo cán bộ y tế trường học về chăm sóc mắt học đường: Phòng chống tật khúc xạ, tai nạn thương tích, sơ cấp cứu chấn thương mắt ban đầu.

6.6. Phòng chống mù lòa ở trẻ em

- Truyền thông, giáo dục sức khỏe một số bệnh gây mù lòa trẻ em như: Bệnh võng mạc trẻ đẻ non (ROP), Bệnh ung thư võng mạc (đồng tử trắng); Bệnh đục thể thủy tinh bẩm sinh; Bệnh Glôcôm bẩm sinh (Mắt Trâu); bệnh Lác; Sụp mi và Quặm bẩm sinh.

- Cấp cứu, xử trí ban đầu chấn thương và bỏng mắt.

- Chẩn đoán, điều trị và chuyển tuyến một số bệnh lý mắt ở trẻ em

- Đào tạo cán bộ y tế xã, thôn bản/khóm ấp về chăm sóc mắt ban đầu tại cộng đồng.

6.7. Kiểm soát bệnh mắt hột gây mù

- Giáo dục truyền thông về chiến lược SAFE.

- Khám, phát hiện và điều trị bệnh Mắt hột

- Phẫu thuật biến chứng quặm do mắt hột, chuyển tuyến khi vượt quá khả năng (loại trừ bệnh nhân quặm đã mù, quá già yếu hoặc không muốn mổ quặm).

6.8. Quản lý các chương trình chăm sóc mắt

- Quản lý chương trình chăm sóc mắt trường học lồng ghép với chương trình chăm sóc sức khỏe học đường.

- Quản lý chương trình phòng chống mù lòa, tình hình phẫu thuật đục thủy tinh thế và các bệnh mắt khác, lồng ghép trong chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

- Triển khai lồng ghép dịch vụ CSM với các chương trình chăm sóc sức khỏe ban đầu, chương trình quản lý các bệnh không lây (đái tháo đường, tăng huyết áp)

- Phối hợp lồng ghép với các cơ sở chăm sóc sức khỏe theo nguyên lý bác sỹ gia đình, cơ sở CSM tuyến xã và tuyến tỉnh để thiết lập và duy trì mạng lưới giám sát về bệnh võng mạc đái tháo đường.

- Đào tạo tập huấn cho y tế xã phường, thôn ấp và tổ chức các hoạt động chăm sóc mắt ban đầu ở cộng đồng.

6.9. Phối hợp liên ngành trong chăm sóc mắt

- Phối hợp với cơ quan truyền thông đại chúng: Tuyên truyền giáo dục sức khẻo về dịch vụ chăm sóc mắt

- Hội Chữ Thập Đỏ: Huy động nhân lực thực hiện khám chữa bệnh từ thiện tại cộng đồng trong đó có các bệnh về mắt như: sàng lọc và hỗ trợ mổ đục TTT, hỗ trợ học sinh nghèo khám và điều trị tật khúc xạ; vận động hiến giác mạc,...

- Phòng Giáo dục - Đào tạo và các trường phổ thông trên địa bàn: Tuyên truyền về phòng chống tật khúc xạ và tham gia sàng lọc phát hiện sớm học sinh bị tật khúc xạ...

 - Hội Người cao tuổi: Tham gia tuyên truyền và vận động người bệnh đái tháo đường khám mắt định kỳ 3-6 tháng/lần; vận động khám sàng lọc phát hiện các trường hợp bị đục TTT trong cộng đồng, vận động hiến giác mạc...

- Các Tổ chức tôn giáo: Hỗ trợ chi phí cho các trường hợp mổ đục TTT có hoàn cảnh khó khăn, vận động hiến giác mạc,...

- Phối hợp với Phòng Y tế: Tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng hoạt động của các cơ sở khám chữa bệnh mắt ngoài công lập, các phòng kính thuốc.

6.10. Một số chỉ số đánh giá hoạt động chuyên môn

- Trung bình số lượt khám bệnh.

- Trung bình số lượt điều trị nội trú.

- Trung bình số lượt thực hiện kỹ thuật chuyên khoa.

- Trung bình số lượt khám phát hiện tật khúc xạ học đường.

- Trung bình số lượt khám phát hiện đục thủy tinh thể và chuyển tuyến.

- Số lượt truyền thông giáo dục sức khoẻ cộng đồng.

VII. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

7.1. Bộ Y tế

- Cục Quản lý Khám chữa bệnh: Có trách nhiệm quản lý, theo dõi việc thực hiện Hướng dẫn này ở tuyến huyện.

- Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế có trách nhiệm hướng dẫn và chỉ đạo cung cấp các trang thiết bị và vật tư y tế thiết yếu cho công tác chăm sóc mắt ở tuyến huyện;

- Cục Quản lý Dược có trách nhiệm hướng dẫn, chỉ đạo cung cấp các thuốc thiết yếu cho công tác chăm sóc mắt ở tuyến huyện.

7.2. Giám đốc các Sở Y tế

Chịu trách nhiệm quản lý công tác phòng chống mù lòa và chăm sóc mắt cho nhân dân thuộc phạm vi quản lý; chỉ đạo các cơ sở thuộc thẩm quyền quản lý xây dựng kế hoạch đào tạo cán bộ, bố trí kinh phí mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, thuốc thiết yếu phục vụ chăm sóc mắt và tổ chức thực hiện tại địa phương.

7.3. Thủ trưởng các cơ sở y tế

Căn cứ vào đặc điểm, tình hình phát triển kinh tế - xã hội, yêu cầu chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân ở địa phương, thủ trưởng các cơ sở y tế có trách nhiệm xây dựng kế hoạch, bố trí kinh phí, tạo điều kiện cung cấp trang thiết bị và thuốc thiết yếu cho khám, chữa các bệnh mắt và đào tạo cán bộ chăm sóc mắt cho tuyến huyện ở địa phương.

7.4. Chế độ báo cáo

Các Sở Y tế, các đơn vị trực thuộc Bộ Y tế có trách nhiệm tổng hợp và báo cáo Bộ Y tế (Cục Quản lý khám chữa bệnh) kết quả triển khai công tác phòng chống mù lòa chăm sóc mắt cho nhân dân ở tuyến huyện thuộc đơn vị phụ trách trong năm, kế hoạch cho năm tới. Báo cáo vào cuối tháng 12 hàng năm.

PHỤ LỤC 1. DANH MỤC BỆNH VỀ MẮT THƯỜNG GẶP

PHỤ LỤC 2: DANH MỤC KỸ THUẬT CHUYÊN MÔN TỐI THIỂU CẦN TRIỂN KHAI THỰC HIỆN TẠI CƠ SỞ CHĂM SÓC MẮT TUYẾN HUYỆN

PHỤ LỤC 3. DANH MỤC THUỐC, VẬT TƯ TIÊU HAO TỐI THIỂU CẦN TRANG BỊ CHO CƠ SỞ CHĂM SÓC MẮT TUYẾN HUYỆN

PHỤ LỤC 4. DANH MỤC TRANG THIẾT BỊ Y TẾ TỐI THIỂU CẦN TRANG BỊ CHO CƠ SỞ CHĂM SÓC MẮT TUYẾN HUYỆN