Quy chuẩn QCVN 01-89:2012/BNNPTNT Khảo nghiệm tính khác biệt, đồng nhất, ổn định của giống hoa cúc

QUY CHUẨN KỸ THUẬT QUỐC GIA

QCVN 01-89:2012/BNNPTNT

VỀ KHẢO NGHIỆM TÍNH KHÁC BIỆT, TÍNH ĐỒNG NHẤT VÀ TÍNH ỔN ĐỊNH CỦA GIỐNG HOA CÚC

National Technical Regulation

on Testing for Distinctness, Uniformity and Stability of Chrysanthemum Varieties

Lời nói đầu

QCVN 01-89:2012/BNNPTNT được chuyển đổi từ 10TCN 687:2006 theo quy định tại khoản 1 điều 69 của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và điểm a khoản 1 Điều 7 Nghị định số 127/2007/NĐ-CP ngày 1/8/2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật

QCVN 01-89:2012/BNNPTNT được xây dựng dựa trên cơ sở TG/26/5 Corr.2 ngày 16 tháng 3 năm 2010 của Hiệp hội quốc tế bảo hộ giống cây trồng mới (UPOV).

QCVN 01-89:2012/BNNPTNT do Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón Quốc gia – Cục Trồng trọt biên soạn, Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường trình duyệt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành tại Thông tư số 24/2012/TT-BNNPTNT, ngày 19 tháng 6 năm 2012.

QUY CHUẨN KỸ THUẬT QUỐC GIA

National Technical Regulation

on Testing for Distinctness, Uniformity and Stability of Chrysanthemum Varieties

I. QUY ĐỊNH CHUNG

1.1. Phạm vi điều chỉnh

Quy chuẩn này quy định các tính trạng đặc trưng, phương pháp đánh giá và yêu cầu quản lý khảo nghiệm tính khác biệt, tính đồng nhất và tính ổn định (khảo nghiệm DUS) của các giống hoa cúc mới thuộc loài Chrysanthemum × morifolium Ramat.

(Chrysanthemum × randiflorum Ramat.), Chrysanthemum pacificum Nakai và con lai giữa chúng.

1.2. Đối tượng áp dụng

Quy chuẩn này áp dụng cho mọi tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan đến khảo nghiệm DUS giống hoa cúc mới.

1.3. Giải thích từ ngữ và các từ viết tắt

1.3.1. Giải thích từ ngữ

Trong Quy chuẩn này các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1.3.1.1. Giống khảo nghiệm: Là giống mới được đăng ký khảo nghiệm;

1.3.1.2. Giống điển hình: Là giống được sử dụng làm chuẩn đối với một trạng thái biểu hiện cụ thể của một tính trạng;

1.3.1.3. Giống tương tự: Là các giống cùng nhóm với giống khảo nghiệm, có nhiều tính trạng tương tự với giống khảo nghiệm;

1.3.1.4. Mẫu chuẩn: Là mẫu giống có các tính trạng đặc trưng phù hợp với bản mô tả giống, được cơ quan chuyên môn có thẩm quyền công nhận;

1.3.1.5. Tính trạng đặc trưng: Là những tính trạng được di truyền ổn định, ít bị biến đổi bởi tác động của ngoại cảnh, có thể nhận biết và mô tả được một cách chính xác;

1.3.1.6. Cây khác dạng: Là cây khác biệt rõ ràng với giống khảo nghiệm ở một hoặc nhiều tính trạng đặc trưng được sử dụng trong khảo nghiệm DUS.

1.3.2. Các từ viết tắt

1.3.2.1. UPOV: International Union for the protection of new varieties of plants (Hiệp hội quốc tế bảo hộ giống cây trồng mới)

1.3.2.2. QL: Qualitative characteristic (Tính trạng chất lượng)

1.3.2.3. PQ: Pseudo-Qualitative characteristic (Tính trạng giả chất lượng)

1.3.2.4. QN: Quantitative characteristic (Tính trạng số lượng)

1.3.2.5. MG: Single measurement of a group of plants or parts of plants (Đo đếm một nhóm cây hoặc một bộ phận của một nhóm cây)

1.3.2.6. MS: Measurement of a number of individual plants or parts of plants (Đo đếm từng cây hoặc từng bộ phận của các cây mẫu)

1.3.2.7. VG: Visual assessment by a single observation of a group of plants or parts of plants (Quan sát một nhóm cây hoặc một bộ phận của một nhóm cây)

1.3.2.8. VS: Visual assessment by observation of individual plants or parts of plants

(Quan sát từng cây hoặc từng bộ phận của các cây mẫu)

1.3.2.9. RHS: Royal Horticultural Society (Hội làm vườn hoàng gia)

1.4. Tài liệu viện dẫn

1.4.1. TG/1/3: General Introduction to the Examination of Distinctness, Uniformity and

Stability and the Development of Harmonized Descriptions of New Varieties of Plants

(Hướng dẫn chung về khảo nghiệm tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định và phát triển sự hài hoà trong mô tả giống cây trồng mới)

1.4.2. TGP/9/1 Examining Distinctness (Khảo nghiệm tính khác biệt)

1.4.3. TGP/10/1 Examining Uniformity (Khảo nghiệm tính đồng nhất)

1.4.4. TGP/11/1 Examining Stability (Khảo nghiệm tính ổn định)

II. QUY ĐỊNH VỀ KỸ THUẬT

Các tính trạng đặc trưng để đánh giá tính khác biệt, tính đồng nhất và tính ổn định của giống hoa cúc được qui định tại Bảng 1. Trạng thái biểu hiện của tính trạng được mã số (mã hóa) bằng điểm.

Bảng 1- Các tính trạng đặc trưng của giống hoa cúc

CHÚ THÍCH:

(*) Được sử dụng cho tất cả các giống trong mỗi vụ khảo nghiệm và luôn có trong bản mô tả giống, trừ khi trạng thái biểu hiện của tính trạng trước đó hoặc điều kiện môi trường làm cho nó không biểu hiện được.

(+) Được giải thích, minh họa và hướng dẫn tại Phụ lục A

(a) Các tính trạng về cây, thân, lá kèm, cuống lá, lá và nụ được đánh giá khi nụ hoa trên cùng xuất hiện màu, trước khi hoa nở

(b) Các tính trạng về thân và lá kèm được đánh giá ở vị trí giữa thân

(c) Các tính trạng về lá được đánh giá trên các lá điển hình ở phần giữa thân

(d) Với những giống hoa chùm (không tỉa cành), các hoa bên và cành bên không được tỉa bỏ. Với những giống hoa tỉa cành (để 1 bông), các hoa bên và cành bên nên được tỉa bỏ ở giai đoạn sớm chỉ để lại hoa trên cùng. Một số giống có thể phù hợp với cả hai loại hình trên. Tính trạng 23 đến 27, 32 và 34 được đánh giá trên cây không tỉa cành. Trong một số trường hợp (giống tỉa cành) trên ô thí nghiệm, một số cây có thể không tỉa cành nhằm mục đích cho việc đánh giá những tính trạng trên. Trong trường hợp này tính trạng 33 và 35 nên được đánh giá trên những cây tỉa cành.

(e) Các tính trạng về hoa được đánh giá ở bông hoa trên cùng.

(f) Các tính trạng về hoa con được đánh giá trên các hoa con lớp ngoài. Trường hợp không có hoa con, các tính trạng này được bỏ qua.

(g) Màu chính là màu có diện tích phân bố lớn nhất, màu thứ hai (nếu có) có diện tích phân bố lớn thứ hai, màu thứ ba (nếu có) có diện tích phân bố lớn thứ ba.

(h) Những tính trạng này được đánh giá sau khi hoa đã nở, nhưng trước khi đĩa hoa con bắt đầu nở.

III. PHƯƠNG PHÁP KHẢO NGHIỆM

3.1. Yêu cầu vật liệu khảo nghiệm

3.1.1. Giống khảo nghiệm

3.1.1.1. Số lượng cành giâm tối thiểu gửi đến tổ chức, cá nhân khảo nghiệm để khảo nghiệm và lưu mẫu là 100 cành (chưa có rễ).

3.1.1.2. Cành giâm không dập nát và không nhiễm các loại sâu bệnh nguy hại.

3.1.1.3. Cành giâm gửi khảo nghiệm không nên xử lý bằng bất kỳ hình thức nào trừ khi cơ sở khảo nghiệm cho phép hoặc yêu cầu. Trường hợp có xử lý phải cung cấp đầy đủ thông tin về quá trình xử lý cho cơ sở khảo nghiệm.

3.1.1.4. Thời gian gửi giống: Theo yêu cầu của cơ sở khảo nghiệm.

3.1.2. Giống tương tự

3.1.2.1. Trong Tờ khai kỹ thuật khảo nghiệm (Phụ lục B), tác giả đề xuất các giống tương tự và ghi rõ những tính trạng khác biệt giữa chúng với giống khảo nghiệm. Cơ sở khảo nghiệm xem xét đề xuất của tác giả và quyết định các giống được chọn làm giống tương tự.

3.1.2.2. Giống tương tự được lấy từ bộ mẫu chuẩn của cơ sở khảo nghiệm. Trường hợp cần thiết cơ sở khảo nghiệm có thể yêu cầu tác giả cung cấp giống tương tự và tác giả phải chịu trách nhiệm về chất lượng giống cung cấp. Số lượng và chất lượng giống tương tự như quy định ở Mục 3.1.1.

3.2. Phân nhóm giống khảo nghiệm

Các giống khảo nghiệm được phân nhóm dựa theo các tính trạng sau:

(1) Cây: Dạng cây (Tính trạng 2)

(2) Bông hoa: Kiểu bông (Tính trạng 30)

(3) Đĩa hoa: Kiểu (Trừ những giống có kiểu bông kép và bông bán kép đến kép) (Tính trạng 31)

(4) Hoa con: Số màu của mặt trong (Tính trạng 62)

(5) Hoa con: Màu chính của mặt trong (Tính trạng 63)

Nhóm 1              Trắng

Nhóm 2              Vàng nhạt

Nhóm 3              Vàng

Nhóm 4              Màu đồng

Nhóm 5              Da cam

Nhóm 6              Da cam hồng

Nhóm 7              Hồng

Nhóm 8              Đỏ

Nhóm 9              Đỏ tía

Nhóm 10             Tím

Nhóm 11             Xanh

(6) Hoa con: Màu thứ hai của mặt trong (Tính trạng 64)

Nhóm 1              Trắng

Nhóm 2              Vàng nhạt

Nhóm 3              Vàng

Nhóm 4              Màu đồng

Nhóm 5              Da cam

Nhóm 6              Da cam hồng

Nhóm 7              Hồng

Nhóm 8              Đỏ

Nhóm 9              Đỏ tía

Nhóm 10             Tím

Nhóm 11             Xanh

3.3. Phương pháp bố trí thí nghiệm

3.3.1. Thời gian khảo nghiệm

Khảo nghiệm được tiến hành trong một chu kỳ sinh trưởng, nếu tính khác biệt hoặc tính đồng nhất chưa được xác định chắc chắn thì khảo nghiệm cần được tiến hành thêm một chu kỳ sinh trưởng.

3.3.2. Điểm khảo nghiệm: bố trí tại một điểm, nếu có tính trạng không thể đánh giá được thì có thể thêm 1 điểm bổ sung.

3.3.3. Bố trí thí nghiệm:

Thí nghiệm được bố trí tối thiểu 2 lần nhắc, mỗi lần nhắc lại trồng 20 cây.

3.3.4. Các biện pháp kỹ thuật khác: Tham khảo Phụ lục C

3.4. Phương pháp đánh giá

Các đánh giá trên cây riêng biệt phải được tiến hành trên 10 cây ngẫu nhiên hoặc các bộ phận của 10 cây đó, các đánh giá khác được tiến hành trên tất cả các cây của ô thí nghiệm.

Phương pháp chi tiết đánh giá tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định áp dụng theo hướng dẫn chung về khảo nghiệm DUS của UPOV (TG/1/3; TGP/9; TGP/10; TGP/11).

3.4.1. Đánh giá tính khác biệt

Tính khác biệt được xác định bởi sự khác nhau của từng tính trạng đặc trưng giữa giống khảo nghiệm và giống tương tự.

- Tính trạng đánh giá theo phương pháp VG: Giống khảo nghiệm và giống tương tự được coi là khác biệt, nếu ở tính trạng cụ thể chúng biểu hiện ở 2 trạng thái khác nhau một cách rõ ràng và chắc chắn, dựa vào giá trị khoảng cách tối thiểu quy định tại Bảng 1.

- Tính trạng đánh giá theo phương pháp VS và MS: Sự khác biệt có ý nghĩa giữa giống khảo nghiệm và giống tương tự dựa trên giá trị LSD ở mức xác xuất tin cậy tối thiểu 95%.

- Tính trạng đánh giá theo phương pháp MG: Tuỳ từng trường hợp cụ thể sẽ được xử lý như tính trạng đánh giá theo phương pháp VG hoặc tính trạng đánh giá theo phương pháp VS và MS.

3.4.2. Đánh giá tính đồng nhất

Phương pháp chủ yếu đánh giá tính đồng nhất của giống khảo nghiệm là căn cứ vào tỷ lệ cây khác dạng trên tổng số cây trên ô thí nghiệm.

Áp dụng quần thể chuẩn với tỷ lệ cây khác dạng tối đa là 1% ở mức xác suất tin cậy tối thiểu 95%. Nếu số cây quan sát là 40 (cả 2 lần nhắc), số cây khác dạng tối đa cho phép là 2.

3.4.3. Đánh giá tính ổn định

Tính ổn định được đánh giá thông qua tính đồng nhất, một giống được coi là ổn định khi chúng đồng nhất qua các vụ đánh giá.

Trong trường hợp cần thiết, có thể tiến hành khảo nghiệm tính ổn định bằng việc trồng thế hệ tiếp theo hoặc trồng cây mới, giống có tính ổn định khi những biểu hiện của các tính trạng ở chu kỳ sinh trưởng sau tương tự những biểu hiện của các tính trạng ở chu kỳ sinh trưởng trước đó.

IV. QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ

4.1. Khảo nghiệm DUS để bảo hộ quyền đối với giống hoa cúc mới được thực hiện theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật.

4.2. Khảo nghiệm DUS để công nhận giống hoa cúc mới được thực hiện theo quy định tại Pháp lệnh giống cây trồng ngày 24 tháng 3 năm 2004 và Quyết định số 95/2007/QĐ- BNN ngày 27 tháng 11 năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về công nhận giống cây trồng nông nghiệp mới.

V. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

5.1. Cục Trồng trọt hướng dẫn và kiểm tra thực hiện Quy chuẩn này. Căn cứ vào yêu cầu quản lý khảo nghiệm DUS giống hoa cúc, Cục Trồng trọt kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung Quy chuẩn này.

5.2. Trong trường hợp các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn quy định tại Quy chuẩn này có sự thay đổi, bổ sung hoặc được thay thế thì thực hiện theo quy định tại văn bản mới.

PHỤ LỤC A

GIẢI THÍCH, MINH HOẠ VÀ HƯỚNG DẪN THEO DÕI MỘT SỐ TÍNH TRẠNG

Thời điểm hoa nở hoàn toàn được xác định khi: giống có kiểu bông đơn và bán kép có hai đến ba hàng đĩa hoa con phía ngoài của hoa trên cùng nở; với những giống có kiểu bông kép khi bông hoa trên cùng nở hoàn toàn.

1. Tính trạng 1 – Cây: chiều cao

Đo tại thời điểm hoa nở hoàn toàn

2. Tính trạng 2 - Cây: Dạng

- Không bụi: Giống có thân chính phát triển mạnh, có xu hướng tồn tại 1 thân hoặc không có các hoa bên hoặc cành bên, trừ trường hợp tỉa cành

- Bụi: Giống có thân chính phát triển yếu, có xu hướng dạng bụi, thân chính không rõ

3. Tính trạng 3 - Cây: Dạng hình sinh trưởng

Chỉ với dạng cây bụi

1                                                     2                                                  3

                     Đứng                                         Nửa đứng                                    Hình bán cầu

                  4                                                                        5

            Xòe ngang                                                         Bò ngang

4. Tính trạng 7 - Cuống lá: Thế

           3                                                                5                                               7

        Nửa đứng                                                 Ngang                                    Chúc xuống

5. Tính trạng 12 - Lá: Chiều dài thùy đỉnh so với chiều dài lá

         3                                             5                                                 7

      Ngắn                                    Trung bình                                        Dài

6. Tính trạng 13 - Lá: Độ sâu phần lõm gian thùy dưới cùng

3                                                    5                                                      7

Nông                                          Trung bình                                          Sâu

7. Tính trạng 15 - Lá: Hình dạng phần gốc chiếm ưu thế

           1                                                   2                                                 3

        Nhọn                                              Tù                                                Tròn

8. Tính trạng 18 - Lá: Mặt trên: Sự nhô ra của viền xanh xám

Trừ những giống thuộc loài Chrysanthemum x morifolium

Viền xanh xám

               3                                                                5                                                      7

               Ít                                                          Trung bình                                           Nhiều

9. Tính trạng 18, 19 và 20 - Lá: Mặt trên: Sự nhô ra của viền xanh xám (18); Lá: Lông ở mặt dưới (19); Lá: Màu mặt dưới (20)

Trừ những giống thuộc loài Chrysanthemum x morifolium

Các đánh giá trên những giống thuộc loài Chrysanthemum pacifium Nakai và con lai giữa 2 loài Chrysanthemum pacifium và Chrysanthemum x morifolium (Chrysanthemum x grandiflorum Ramat.)

10. Tính trạng 21 - Mép lá: Số răng cưa

              3                                                       5                                                       7

              Ít                                                Trung bình                                             Nhiều

11. Tính trạng 22 - Mép lá: Độ sâu răng cưa

              3                                                      5                                                            7

           Nông                                            Trung bình                                                     Sâu

12. Tính trạng 23 - Chùm hoa: Dạng

Chỉ những giống dạng không bụi

            1                                                        2                                                               3

      Hình chóp                                          Hình vòm cao                                                Hình trụ

                  4                                                                                          5

            Hình ngù                                                                            Hình ngù phẳng

13. Tính trạng 25 - Chùm hoa: Góc giữa cành bên và thân chính

Chỉ những giống dạng không bụi

           3                                                              5                                                                 7

         Hẹp                                                     Trung bình                                                       Rộng

14. Tính trạng 26 - Chùm hoa: Thế của hoa bên

Chỉ những giống dạng không bụi

                     1                                                                   3

                  Đứng                                                        Nửa đứng

               5                                                                                 7

            Ngang                                                                      Hơi chúc

15. Tính trạng 27 - Tổng số bông hoa trên mỗi thân

Chỉ những giống dạng không bụi (xem tính trạng 2)

Đếm toàn bộ số hoa trên mỗi thân (tất cả các cành có hoa)

16. Tính trạng 28 -Tổng số bông hoa trên mỗi cây

Chỉ những giống dạng bụi (xem tính trạng 2)

Đếm toàn bộ số hoa trên cây (tất cả các cành có hoa)

17. Tính trạng 30 - Bông hoa: Kiểu bông

1. Không có hoa con: Bông hoa chỉ bao gồm các đĩa hoa

2. Đơn: Bông hoa chỉ có một lớp hoa con, quan sát được đĩa hoa rất rõ ở tất cả các giai đoạn của bông hoa phát triển

3. Bán kép: Bông hoa có nhiều hơn một lớp hoa con, quan sát được đĩa hoa rất rõ ở tất cả các giai đoạn của bông hoa phát triển

4. Bán kép đến kép: Không quan sát được đĩa hoa ở những giai đoạn đầu phát triển của hoa và chỉ có thể nhìn thấy đĩa hoa khi hoa đã nở hoàn toàn.

5. Kép: Không quan sát được đĩa hoa ở tất cả các giai đoạn phát triển của hoa

18. Tính trạng 31 - Đĩa hoa: Kiểu

Trừ những giống hoa kép và bán kép đến kép

                              1                                                                                          2

                        Kiểu daisy                                                                        Kiểu anemone

19. Tính trạng 34, 35 - Bông hoa: Chiều cao

20. Tính trạng 40 - Bông hoa: số kiểu hoa con

Số lượng kiểu hoa con từng loại được mô tả ở tính trạng 41 – 43

21. Tính trạng 41, 42 và 43 - Bông hoa: Kiểu chính của hoa con (41); Kiểu thứ hai của hoa con (42); Kiểu thứ ba của hoa con (43)

            1                                                            2                                                          3

      Hình lưỡi                                              Uốn con lên                                          Hình thìa

                    4                                                                     5

               Hình ống                                                      Hình phễu

22. Tính trạng 44 - Hoa con: Thế của phần gốc

Chỉ những giống có kiểu hoa đơn hoặc bán kép (xem tính trạng 30)

                        3                                                    5                                                      7

                  Hướng lên                                        Ngang                                        Hướng xuống

23. Tính trạng 45 - Hoa con: Mặt trên

                  1                                                        2                                                      3

                 Nhẵn                                                Nổi gờ                                              Tạo rãnh

24. Tính trạng 46 - Hoa con: Số rãnh (mặt cắt ngang)

                    1                                                       2                                                          3

                 Một                                                     Hai                                                       Ba

25. Tính trạng 48 - Hoa con: Mặt cắt ngang ở phần rộng nhất

(trừ hoa con kiểu hình ống)

               1                                  2                                        3                                             4

     Rất lõm với phần           Rất lõm với phần                        Rất lõm                             Lõm vừa
     mép đè lên nhau            mép chạm nhau

               5                                       6                                     7                                            8

           Hơi lõm                            Phẳng                             Hơi lồi                                   Lồi vừa

                       9                                              10                                             11

26. Tính trạng 49: Hoa con: Sự cuốn của mép (trừ hoa con kiểu hình ống)

              1                                             2                                         3                                 4

Cuốn vào trong nhiều               Cuốn vào trong vừa phải           Cuốn vào trong ít               Phẳng

(không cuốn)

                          5                                                        6                                               7

                 Cuốn ra ngoài ít                               Cuốn ra ngoài vừa phải             Cuốn ra ngoài nhiều

27. Tính trạng 52 và 55 -Hoa con: Chiều dọc (52); Chiều dọc của lớp hoa phía trong (nếu khác lớp hoa phía ngoài) (55)

Chỉ những giống có kiểu hoa bán kép, bán kép đến kép và kép

                    1                                                      2                                                       3

              Cong lên                                             Thẳng                                            Cong xuống

                     4                                                            5                                                    6

                 Hình sin                                                  Xoắn                                                Gẫy

28. Tính trạng 54 và 57 - Hoa con: Chiều dọc: mức độ cong (trừ hoa con kiểu hình ống)

(54); Chiều dọc của lớp hoa phía trong (nếu khác lớp hoa phía ngoài): mức độ cong (với hoa con không thẳng) Chỉ những giống có kiểu hoa bán kép, bán kép đến kép và kép (57)

                 3                                                          5                                                              7

                 Ít                                                 Trung bình                                                   Nhiều

29. Tính trạng 61 - Hoa con: Hình dạng đỉnh

                 1                                                        2                                                                 3

              Nhọn                                                  Tròn                                                          Phẳng

                  4                                                 5                                                   6