Công văn 77/2003/HĐTP về việc thông báo việc tiếp tục giải quyết các vụ án nêu tại điểm b mục 1 phần II của Nghị Quyết số 01 của Hội đồng thẩm phán

CÔNG VĂN

CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO SỐ 77/2003/HĐTP
NGÀY 27 THÁNG 6 NĂM 2003 VỀ VIỆC THÔNG BÁO VIỆC TIẾP TỤC GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN NÊU TẠI ĐIỂM B MỤC 1 PHẦN II
CỦA NGHỊ QUYẾT SỐ 01 CỦA HỘI ĐỒNG THẨM PHÁN

Kính gửi: - Các Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh

- Các Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương

- Các Toà phúc thẩm, Toà dân sự toà án nhân dân tối cao

Ngày 16/4/2003 Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 01/2003/NQ-HĐTP "Hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết một số loại tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình" (gọi tắt là Nghị quyết số 01). Theo hướng dẫn tại điểm b mục 1 Phần II của Nghị quyết số 01 đối với trường hợp nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng từ ngày 03/01/1987 đến ngày 01/01/2001 có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000, nếu sau ngày 01/01/2003 họ vẫn chưa đăng ký kết hôn mà có một bên chết trước và có tranh chấp về thừa kế thì trong khi chưa có quy định mới của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tuỳ từng trường hợp mà Toà án xử lý như sau:

- Nếu chưa thụ lý vụ án thì không thụ lý;

- Nếu đã thụ lý vụ án và đang giải quyết thì ra quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án.

Sau khi Nghị quyết số 01 được ban hành, ngày 29/4/2003 Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã có kết luận số 84a/UBTVQH11 về Tờ trình của Chính phủ đề nghị Quốc hội gia hạn thời hạn thực hiện điểm b mục 3 Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 của Quốc hội về việc thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm 2000. Trong kết luận này Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã kết luận về việc xử lý đối với trường hợp nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng từ ngày 03/01/1987 đến ngày 01/01/2001 có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 mà sau ngày 01/01/2003 họ vẫn chưa đăng ký kết hôn. Căn cứ vào kết luận này của Uỷ ban thường vụ Quốc hội và sau khi có ý kiến thống nhất của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao kết luận thông báo việc tiếp tục giải quyết các vụ án nêu tại điểm b mục 1 Phần II của Nghị quyết số 01 như sau:

1. Do có kết luận số 84a/UBTVQH11 ngày 29/4/2003 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội cho nên lý do của việc không thụ lý, tạm đình chỉ việc giải quyết các vụ án được hướng dẫn tại điểm b mục 1 Phần II Nghị quyết số 01 không còn nữa; vì vậy, tuỳ vào từng trường hợp cụ thể mà Toà án xét thấy là thuộc thẩm quyền giải quyết của mình thì tiếp tục thụ lý, giải quyết vụ án theo thủ tục chung.

2. Khi giải quyết tranh chấp về thừa kế trong trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng từ ngày 03/01/1987 đến ngày 01/01/2001 có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000, nếu sau ngày 01/01/2003 họ vẫn chưa đăng ký kết hôn mà có một bên chết trước thì cần phân biệt như sau:

a. Đối với trường hợp trước ngày 01/01/2003 họ đã xin đăng ký kết hôn (cụ thể là đã kê khai, có tên trong danh sách những người xin đăng ký kết hôn do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền lập trước ngày 01/01/2003), nhưng các cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa kịp hoàn tất thủ tục để cấp đăng ký kết hôn cho họ trước ngày 01/01/2003, thì theo mục 2 của Kết luận số 84a nói trên các cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải tiếp lục hoàn tất thủ tục đăng ký kết hôn và công nhận họ là vợ chồng kể từ khi họ chung sống với nhau như vợ chồng trên thực tế theo Nghị quyết số 35/2000/QH 10. Do đó, trong trường hợp này, nếu sau ngày 01/01/2003 các cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa kịp hoàn tất thủ tục để cấp đăng ký kết hôn cho họ mà có một bên chết trước thì bên còn sống được hưởng di sản của người chết như di sản của vợ hoặc chồng chết theo quy định của pháp luật về thừa kế.

b. Đối với trường hợp trước ngày 01/01/2003 họ không làm thủ tục xin đăng ký kết hôn (cụ thể là không kê khai, không có tên trong danh sách những người xin đăng ký kết hôn do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền lập trước ngày 01/01/2003) và sau ngày 01/01/2003 họ mới đăng ký kết hôn thì quan hệ hôn nhân của họ chỉ được công nhận từ thời điểm đăng ký. Do đó, trong trường hợp này, nếu sau ngày 01/01/2003 họ vẫn chưa đăng ký kết hôn mà có một bên chết trước thì bên còn sống không được thừa kế tài sản của người chết như di sản của vợ hoặc chồng chết theo quy định của pháp luật về thừa kế.