Tiêu chuẩn TCVN 8299:2009 Yêu cầu kỹ thuật thiết kế cửa van, khe van thép công trình thủy lợi

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 8299:2009

CÔNG TRÌNH THỦY LỢI - YÊU CẦU KỸ THUẬT TRONG THIẾT KẾ CỬA VAN, KHE VAN BẰNG THÉP

Hydraulics Structurers – Technical Requirements for Steel Gate and Groove Design

Lời nói đầu

TCVN 8299 : 2009 được chuyển đổi từ tiêu chuẩn 14 TCN 117 : 1999 và tiêu chuẩn 14 TCN 06 : 2006 theo quy định tại khoản 1 điều 69 của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và điểm a, khoản 1 điều 7 của Nghị định số 127/2007/NĐ-CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

TCVN 8299 : 2009 do Trung tâm Khoa học và Triển khai kỹ thuật thủy lợi thuộc trường Đại học Thủy lợi biên soạn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

1. Phạm vi áp dụng

1.1 Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu kỹ thuật cơ bản về thiết kế, chế tạo đối với các loại cửa van phẳng, cửa van cung và khe van bằng thép áp dụng trong các công trình thủy lợi, thủy điện, giao thông, cải tạo môi trường.

1.2 Ngoài những điều quy định trong tiêu chuẩn này, khi thiết kế các loại cửa van, khe van bằng thép còn phải tuân theo những quy định trong các tiêu chuẩn có liên quan khác.

2. Thuật ngữ và giải thích

2.1 Cửa van phẳng (Plane gate)

Loại cửa van có bản mặt chắn nước phẳng và khi đóng mở cửa van chuyển động tịnh tiến theo phương thẳng đứng (xem Phụ lục A).

2.2 Cửa van cung (Radial gate)

Loại cửa van có bản mặt chắn nước hình cung. Khi đóng mở cửa van chuyển động quay quanh một trục cố định (xem Phụ lục A).

2.3 Khe van (Valve groove)

Khe van (hèm van) là bộ phận gắn cố định trên công trình nhằm dẫn hướng chuyển động lên xuống cho cửa van.

2.4 Bản chắn (Corrugated iron sheet for stop water motion)

Bản chắn (tôn bưng) là chi tiết dạng tấm dùng để chắn nước và trực tiếp nhận áp lực của nước truyền vào các ô dầm.

2.5 Ô dầm (Beam cellular)

Các ô hình chữ nhật được tạo bởi dầm dọc và dầm ngang kề nhau hàn trực tiếp với tôn bưng, truyền tải trọng nước vào giàn ngang.

2.6 Dầm chính ngang (Beam or frame girder)

Còn gọi là dầm đặc hoặc giàn, là dầm chịu tải trọng chính của cửa van đặt theo phương ngang.

2.7 Dầm ngang đỉnh (Ridge crossbeam)

Dầm ngang song song với dầm chính đặt ở đỉnh cửa

2.8 Dầm ngang đáy (Ground crossbeam)

Dầm ngang song song với dầm chính đặt ở đáy cửa

2.9 Dầm phụ ngang (Secondary cross girder)

Dầm song song với dầm chính chịu tải trọng cục bộ

2.10 Dầm phụ đứng (Secondary vertical beam)

Dầm đặt vuông góc với dầm ngang tạo độ cứng vững cho ô dầm.

2.11 Dầm biên (Marginal beam)

Dầm đứng đặt vuông góc với dầm chính và ở ngoài cùng của biên cửa.

2.12 Giàn gối (Connection truss)

Phần giàn liên kết dầm càng thành một khối.

2.13 Gioăng kín nước (Water tight gasket)

Chi tiết bịt kín nước giữa cửa van và khe cửa khi cửa van đóng hết (gioăng kín nước đáy cửa, hai cạnh bên và đỉnh cửa).

2.14 Cữ (Mechanical thrust)

Bánh xe lăn hoặc trượt có nhiệm vụ giữ cho cửa không bị lắc ngang quá lớn khi đóng mở.

2.15 Gối tựa động (Movable bearing)

Bộ phận truyền tải trọng của cửa vào khe van của công trình trong quá trình làm việc của cửa. Gối tựa động là bánh xe hoặc trượt

2.16 Càng van (Valve seat)

Còn gọi là chân van, là bộ phận liên kết giữa dầm chính và gối tựa quay.

2.17 Khung chính (Base frame)

Bộ phận liên kết giữa dầm chính và càng van.

2.18 Giàn chống (Crib)

Giàn chống còn gọi là giàn chịu trọng lượng là bộ phận liên kết các khung chính với nhau.

2.19 Gối quay (Rotary bearing)

Gối quay còn gọi là gối đỡ hay cối quay là bộ phận truyền toàn bộ tải trọng của cửa van cung vào mố công trình. Gối quay là điểm tựa quay của cửa.

2.20 Bộ phận đặt sẵn (Fixed part)

Các bộ phận đặt và liên kết cố định với bê tông tạo thành điểm tựa cho cửa van làm việc như khe van, tường ngực, ngưỡng cửa, ray….

3. Vật liệu

3.1 Loại vật liệu và phạm vi áp dụng trong từng bộ phận kết cấu cửa van

Tùy theo chế độ làm việc, quy mô kết cấu công trình các bộ phận kết cấu cửa van có thể dùng các loại vật liệu khác nhau (xem Phụ lục B).

3.2 Các đặc trưng tính toán của vật liệu chế tạo

3.2.1 Cường độ tính toán của thép với những dạng khác nhau của trạng thái ứng suất được xác định theo các công thức ở điều A2, Phụ lục A.

3.2.2 Giá trị hệ số độ tin cậy _vl có thể lấy bằng 1,1.

4. Yêu cầu kỹ thuật khi thiết kế

4.1 Yêu cầu kỹ thuật chung

4.1.1 Phải có giải pháp bảo vệ chống ăn mòn cho thép. Không được tăng bề dày của thép cán và thép ống với mục đích đề phòng ăn mòn kim loại.

4.1.2 Khi tính toán thiết kế cần phải đảm bảo các yêu cầu về tiết kiệm kim loại, về lựa chọn sơ đồ tối ưu của công trình và tiết diện của các cấu kiện trên cơ sở kinh tế – kỹ thuật, phải dùng các thép cán định hình và những mác thép có hiệu quả kinh tế.

4.1.3 Sơ đồ tính toán và những giả thiết tính toán cơ bản phải thể hiện được điều kiện làm việc thực tế của cửa van.

4.1.4 Trị số ứng suất lớn nhất của kết cấu khi tính toán không được vượt quá 5 % ứng suất cho phép của vật liệu.

4.1.5 Tính toán thiết kế các cấu kiện cửa van được thực hiện theo phương pháp ứng suất cho phép.

4.2 Lực và tải trọng tính toán

4.2.1 Các ngoại lực tác dụng lên cửa van

Lực và tải trọng tác dụng lên cửa van bao gồm:

a) Áp lực thuỷ tĩnh (điều A3, Phụ lục A);

b) Áp lực thuỷ động;

c) Trọng lượng bản thân, lực quán tính;

d) Áp lực thấm của nước;

e) Lực đẩy nổi;

f) Áp lực sóng;

g) Áp lực gió, áp lực không khí;

h) Áp lực va của vật nổi, của tàu thuyền;

i) Áp lực bùn cát lắng;

k) Lực của cơ cấu nâng;

l) Lực động đất;

m) Tải trọng lắp ráp, lực giãn nở vì nhiệt;

n) Tải trọng khi thử;

o) Lực chân không khi đóng cửa.

4.2.2 Tổ hợp tải trọng

4.2.2.1 Tổ hợp tải trọng được lựa chọn theo đặc điểm của công trình

4.2.2.2 Tổ hợp tải trọng chính bao gồm những lực mang tính chất thường xuyên tác dụng lên cửa van như:

a) Áp lực thuỷ tĩnh (điều A.3, Phụ lục A);

b) Áp lực thuỷ động;

c) Trọng lượng bản thân, lực quán tính;

d) Áp lực thấm của nước;

e) Lực đẩy nổi;

f) Áp lực sóng;

g) Lực ma sát;

h) Áp lực bùn cát lắng;

i) Lực của cơ cấu nâng.

4.2.2.3 Tổ hợp tải trọng đặc biệt bao gồm những lực trong tổ hợp chính quy định tại điều 4.2.2.2 và các lực không thường xuyên sau đây:

a) Áp lực va của vật nổi, của tàu thuyền;

b) Lực động đất;

c) Tải trọng lắp ráp, lực giãn nở vì nhiệt;

d) Tải trọng khi thử;

e) Lực ở cơ cấu nâng khi cửa bị kẹt;

g) Lực chân không khi đóng cửa.

4.3 Yêu cầu kỹ thuật về bố trí kết cấu cửa van

4.3.1 Cửa van phẳng

4.3.1.1 Hệ dầm cửa van phẳng được bố trí trên cùng một lớp, có xét đến công nghệ chế tạo, vận chuyển và chống han gỉ.

4.3.1.2 Chọn số dầm chính và bố trí dầm chính thực hiện theo quy định sau:

a) Dựa vào tỷ lệ giữa chiều rộng B và chiều cao H cửa van phẳng để chọn số dầm chính:

b) Khi bố trí dầm chính phải xét các yếu tố sau đây:

1) Tải trọng lên các dầm chinh là đều nhau;

2) Khoảng cách các dầm chính bố trí để dễ chế tạo, vận chuyển và lắp đặt;

3) Khoảng cách các dầm chính bảo đảm yêu cầu bố trí gối tựa động;

4) Cự ly dầm chính đáy đến gioăng chắn nước đáy phải bảo đảm hình dạng đáy van. Góc nghiêng hạ l­ưu của đáy cửa van công tác và cửa van sự cố không đ­ược nhỏ hơn 30. Nếu ngưỡng van đặt nghiêng thì có thể tăng giảm thích hợp góc nghiêng đó. Nếu không thoả mãn góc nghiêng 30 thì dùng biện pháp nạp khí. Đối với van phẳng lợi dụng từng phần cột nước để mở, góc nghiêng thượng lưu không đư­ợc nhỏ hơn 45, tốt nhất là 60 (xem Hình A.3, Phụ lục A).

4.3.1.3 Van phẳng trên mặt với dầm kép, dầm chính bố trí tại vị trí cách đều nhau trên d­ưới điểm đặt hợp lực thuỷ tĩnh P (xem điều A.3, Phụ lục A) đồng thời chú ý các điểm sau đây:

a) Khoảng cách a giữa các dầm chính nên chọn thiên lớn một ít;

b) Cự ly từ dầm chính trên đến mép đỉnh dầm chính trên a_o phải nhỏ hơn 0,45.H nhưng không được lấy lớn hơn 3,6 m.

4.3.1.4 Căn cứ khẩu độ và tải trọng để chọn dầm chính là dầm đặc hoặc dầm kiểu giàn. Sơ bộ chọn chiều cao dầm chính đặc nên thoả mãn yêu cầu chiều cao dầm chính nhỏ nhất, đồng thời tham khảo chiều cao dầm kinh tế tổng hợp phân tích mà định.

4.3.1.6 Dầm biên của van phẳng cần chọn kiểu đặc, còn gối tựa động kiểu tr­ượt nên dùng dầm chính kiểu đặc đơn, gối tựa động kiểu bánh xe thì dùng dầm biên kiểu đặc kép.

4.3.2 Cửa van cung

4.3.2.1 Tỷ số giữa bán kính cong với chiều cao của bản mặt lấy theo quy định sau:

a) Kiểu van trên mặt: từ 1,0 ÷ 1.5;

b) Kiểu van dưới sâu: từ 1,1 ÷ 2,2.

4.3.2.2 Phải bố trí cối đỡ van cung nằm ở phía trên mực n­ước để tránh bèo rác va đập vào van:

a) Van cung trên mặt đập tràn: vị trí cối quay có thể bố trí phía trên ngư­ỡng đáy van, từ ½ H đến ¾ H ;

b) Van cung trên mặt: vị trí cối đỡ có thể bố trí phía trên ngư­ỡng đáy van từ 2/3 H đến H;

c) Van cung dưới sâu, vị trí cối quay có thể bố trí phía trên ng­ưỡng đáy van lớn hơn 1,1 H.

CHÚ THÍCH: H là chiều cao cửa van

4.3.2.3 Đường tâm quay của mặt tôn bưng trùng với trục quay cửa; trường hợp cần thiết cho phép hạ thấp tâm trục quay cửa xuống từ 50 mm đến 100 mm so với đường tâm mặt tôn bưng.

4.3.2.4 Căn cứ tỷ số giữa chiều rộng B với chiều cao cửa van H để bố trí kết cấu dầm chính ngang hoặc dầm dọc. Khi H t­ương đối lớn thích hợp với kiểu dầm chính ngang; khi H tương đối bé thì dùng kiểu dầm chính dọc.

4.3.2.5 Các kiểu kết cấu khung chính chịu lực quy định tại Hình A.5 Phụ lục A, áp dụng như sau:

- Khi điều kiện chịu lực cho phép, dùng kiểu a;

- Khi gối đỡ nằm trên t­ường bên, dùng kiểu b với l₁ = 0,2 L ;

- Khi độ không gian của cửa van không thích hợp với kiểu a hoặc kiểu b, thì chọn kiểu c;

- Dạng khung chính dọc kiểu giàn, dùng kiểu d.

4.3.2.6 Tỷ số độ cứng đơn vị Ko giữa dầm đặc ngang van cung với càng chọn từ 3 đến 11 (nếu là càng xiên chọn từ 3 đến 7, càng thẳng từ 5 đến 11) và có thể tính theo công thức (1)

 1)

trong đó:

I_lo , L_o là mô men quán tính mặt cắt dầm chính ngang và khẩu độ tính toán;

I_h, h là mô men quán tính mặt cắt càng và chiều dài.

4.3.2.7 Càng đỡ van cung được nối cứng với dầm chính ngang. Càng đỡ xiên nối với dầm chính ngang bằng bu lông và phải có tấm chống cắt (Hình A.6, Phụ lục A). Hai mặt đầu của tấm nối với mặt tấm chống cắt phải được tiếp xúc tốt. Cần xét đến tính lắp lẫn giữa các dầm ghép, không đọng nước và dễ chế tạo. Khi dùng dầm hộp kiểu hở và hộp kín, cần bố trí kết cấu được đối xứng, bảo đảm cửa van đóng mở được ổn định.

4.3.2.8 Cửa van có nhiều khung chính phải thiết kế các khung chính chịu lực như nhau.

4.4 Yêu cầu kỹ thuật tính toán kết cấu cửa van

4.4.1 Yêu cầu chung

4.4.1.1 Tính toán kết cấu cửa van phải căn cứ vào tổ hợp tải trọng bất lợi nhất và điều kiện cụ thể công trình có thể phát sinh để tính toán, kiểm tra độ bền, độ cứng và tính ổn định của cửa van.

4.4.1.2 Khi dầm chính, dầm phụ được hàn chặt với bản mặt thì phải xét bản mặt cùng tham gia chịu lực.

4.4.2 Kiểm tra độ bền

Cần tiến hành kiểm tra ứng suất uốn và ứng suất cắt đối với các kết cấu chịu tải và cấu kiện liên kết của cửa van. Đối với hệ dầm dọc và bản mặt của van cung có thể bỏ qua ảnh hưởng của bán kính cong, tính toán kiểm tra theo điều kiện dầm thẳng và bản mặt phẳng.

4.4.3 Kiểm tra độ ổn định của cấu kiện chịu uốn

4.4.3.1 Độ võng tính toán không được vượt quá các trị số cho phép. Độ võng f cho phép của cửa van khi làm việc quy định như sau:

- Dầm chính của cửa van dưới sâu: f ≤ 1/1000;

- Dầm chính của cửa van trên mặt, làm việc trong dòng chảy: f ≤ 1/600 ;

- Cửa chính chịu tải trọng tĩnh và các cửa sự cố: f ≤ 1/500;

- Cửa sửa chữa, f ≤ 1/400;

- Các bộ phận phụ của ô dầm, lưới chắn rác: f ≤ 1/250;

4.4.3.2 Độ mảnh của cấu kiện cửa van không được nhỏ hơn các trị số cho phép. Độ mảnh cho phép của cấu kiện quy định như sau:

a) Đối với cấu kiện chịu nén:

- Cấu kiện chính: 120;

- Cấu kiện phụ: 150;

- Cấu kiện liên kết: 200.

b) Đối với cấu kiện chịu kéo:

- Cấu kiện chính: 200;

- Cấu kiện phụ: 250;

- Cấu kiện liên kết: 350.

4.4.4 Độ dày thép tấm hoặc mặt cắt thép hình của cấu kiện chịu tải của cửa van

4.4.4.1 Độ dày thép tấm hoặc mặt cắt thép hình của cấu kiện chịu tải của cửa van không nhỏ hơn các giá trị sau:

a) Thép tấm 6 mm;

b) Thép góc đều cạnh: L 50 mm x 40 mm x 6 mm ;

c) Thép góc không đều cạnh: L 63 mm x 40 mm x 6 mm;

d) Thép chữ I: I 12;

e) Thép chữ U: U 8.

4.4.4.2 Đối với cửa van loại nhỏ có bề rộng dưới 1,0 m thì độ dầy không bị hạn chế.

4.4.5 Lưới chắc rác

4.4.5.1 Tải trọng tính toán lưới chắn rác được xác định theo tính chất, số lượng và biện pháp vớt rác. Lưới chắc rác dùng cho trạm thuỷ điện được tính theo độ chênh mực nước trước và sau lưới chắn rác từ 2 m đến 4 m. Trường hợp đặc biệt được xác định qua phân tích cụ thể.

4.4.5.2 Với yêu cầu bảo vệ tổ máy thuỷ điện, cần tăng khoảng cách thanh lưới chăn rác thích hợp để dễ vớt rác và giảm tổn thất cột nước.

4.4.5.3 Lưới chắn rác nên thiết kế kiểu động để tiện sửa chữa, thay thế.

4.4.5.4 Đối với mặt cắt thanh lưới chắn rác, chiều cao không được lớn hơn 12 lần chiều dày của nó nhưng cũng không nhỏ hơn 50 mm. Cự ly gối đỡ nghiêng thanh lưới không được lớn hơn 70 lần chiều dày thanh.

4.4.5.5 Cần kiểm tra độ bền và tính ổn định của thanh với hệ số ổn định nhỏ hơn 2.

4.4.5.6 Đối với các kết cấu chịu lực cần dựa vào sự bố trí và cấu tạo để tiến hành kiểm tra độ bền.

4.5 Yêu cầu kỹ thuật thiết kế chi tiết máy

4.5.1 Yêu cầu chung

4.5.1.1 Thiết kế cấu kiện đúc nên chú ý tính công nghệ đúc và phù hợp yêu cầu về kết cấu đúc và phù hợp qui định hiện hành.

4.5.1.2 Cần tiến hành mạ crôm đối với trục của bánh xe, khớp đỡ, tai treo và các biện pháp chống ăn mòn tuỳ theo điều kiện làm việc cụ thể. Các chi tiết làm việc dưới nước như trục, bu lông và ê cu, hoặc các chi tiết luôn phải tháo lắp cũng cần xử lý chống ăn mòn, hoặc dùng vật liệu chống gỉ.

4.5.1.3 Trục và bạc trục của bánh xe, khớp đỡ cần được bôi trơn tốt. Các bộ phận cố định trên trục cần có lỗ tra dầu, rãnh dầu và nút dầu. Rãnh dầu bố trí phía không chịu nén. Ổ lăn hoặc trượt làm việc trong nước lẫn nhiều bùn cát, ngoài việc bôi trơn cũng cần bộ phận làm kín và có lỗ xả dần. Thiết bị bôi trơn cần thuận lợi cho việc tra dầu.

4.5.2 Thiết kế gối tựa động

4.5.2.1 Kiểu gối tựa động van phẳng chọn theo điều kiện làm việc, tải trọng và khẩn độ. Các van công tác và sự cố thường dùng bánh xe hoặc tấm trượt. Đối với cửa van sửa chữa và cửa van công tác với lực đóng mở không lớn, có thể dùng tấm trượt làm bằng thép hoặc bằng gang đúc.

4.5.2.2 Gối tựa động bánh xe có kiểu cụm bánh xe và bánh xe đơn có trục cố định vào cửa theo dạng dầm công xôn và kiểu hộp (bánh xe nằm trong hộp). Khi tải và khẩu độ lớn phải dùng cụm bánh xe kép lắp kiểu bập bênh hoặc cửa van lớn được phân đoạn liên kết mềm để nhiều bánh xe có thể tiếp xúc đều.

4.5.2.3 Tính toán các loại gối tựa động có thể căn cứ vào đặc điểm kết cấu của nó, tính toán kiểm tra ứng suất tiếp xúc của bánh xe chính.

4.5.2.4 Gối tựa động ngược chiều có thể dựa theo kích thước cửa van, áp lực nước, điểm treo, kiểu rãnh van mà dùng bánh xe hay tấm trượt.

4.5.2.5 Độ cứng của bánh xe nên chọn hơi bé hơn độ cứng của ray. Khi áp lực bánh xe tương đối lớn cần tiến hành nghiên cứu chuyên sâu hơn về vật liệu bánh xe và ray, độ cứng và công nghệ chế tạo.

4.5.2.6 Khi cửa van bố trí nhiều bánh xe để điều chỉnh mặt tỳ bánh xe trên cùng một mặt phẳng nên dùng loại trục lệch tâm.

4.5.2.7 Tải trọng thiết kế lớn nhất tác dụng lên bánh xe cần tính theo áp lực bánh xe lớn nhất có xét đến hệ số không đồng đều nhất định k. Chọn k = 1,1 cho bánh xe đơn và các trường hợp đặc biệt khác cần nghiên cứu riêng.

4.5.2.8 Khi dùng tấm trươt bằng thép, gang cần căn cứ vào cấu tạo, hình dạng và tiếp xúc để kiểm tra ứng suất tiếp xúc và độ bền của bu lông nối.

4.5.3 Thiết kế cối quay

4.5.3.1 Dạng gối quay của van cung cần chọn theo tải trọng, khẩu độ và kiểu càng đỡ. Dạng cối quay thường dùng có kiểu hình trụ, hình côn, hình trụ chữ thập hoặc hình cầu.

4.5.3.2 Bánh xe, bạc trượt của càng: căn cứ điều kiện công tác nên dùng bạc trục làm bằng gỗ ép, bằng đồng hoặc loại vật liệu ít bị mài mòn, cũng có thể dùng bánh xe lắp ổ bi.

4.5.4 Thiết kế tai kéo, cần kéo cửa

4.5.4.1 Tai kéo cửa có thể đặt ở giữa (đối với trường hợp bố trí 1 tai kéo) hoặc hai điểm kéo ở hai phía dầm biên tuỳ theo chiều rộng cửa van, tỷ số chiều rộng và chiều cao, lực nâng và kiểu bố trí máy đóng mở mà quyết định. Khi tỷ số rộng /cao lớn hơn 1,0, nên chọn hai điểm kéo.

4.5.4.2 Tai kéo của van phẳng thường liên kết với dầm đỉnh, đồng thời bố trí ở trọng tâm của van. Tai kéo của van hạ lưu (van sửa chữa) của trạm thủy điện có thể bố trí hơi lệch về phía chắn nước để nâng cao hiệu quả chắn nước. Tai kéo van cung trên mặt nên bố trí ở mặt trước bản mặt tại giao điểm càng đỡ với dầm chính dưới của van, cũng có thể bố trí hai đầu dầm chính dưới mặt sau bản mặt. Tai kéo van cung dưới sâu thường bố trí ở đỉnh van.

4.5.4.3 Tải trọng tác dụng lên tai kéo, cần kéo, trục nối, tấm nối và bu lông nối được tính theo lực đóng mở van nhân với hệ số gia tải (thường lấy từ 1,1 đến 1,2) và xét ảnh hưởng của sự tăng tải hoặc sự phân bố không đồng đều khi nâng hạ cửa van.

4.5.4.4 Khi đóng mở van chỉ trong các trường hợp sau mới dùng cần kéo:

a) Gặp khó khăn khi dùng chốt khoá tự động;

b) Không muốn ổ bánh xe của máy đóng mở ngâm trong nước dài ngày;

c) Khi hành trình máy đóng mở bằng trục vít hay xi lanh thủy lực không đủ;

d) Giá thành chế tạo và hao phí vật liệu lớn.

4.5.4.5 Chiều dài phân đoạn cần kéo phải xác định theo yêu cầu của chiều cao cửa van, hành trình máy đóng mở, tháo dỡ cần kéo và đổi hướng chuyển động.

4.5.4.6 Tính toán lựa chọn chiều rộng, chiều dày tai kéo và kích thước liên quan của đường kính lỗ của cần kéo và tai kéo xem Hình A.7, Phụ lục A.

4.5.4.7 Để bảo đảm sự tiếp xúc tốt giữa trục và lỗ của cần kéo, dễ tháo lắp trục nối, lỗ trục nên có dạng ô van. Đối với cần kéo có tải trọng không lớn có thể tăng đường kính lỗ lên 1 mm.

4.5.4.8 Cấu tạo của chốt khoá nên thoả mãn yêu cầu sau:

- Dễ thao tác, an toàn, tin cậy;

- Vận hành điều khiển chốt khoá trên sàn đặt máy hoặc sàn sửa chữa. Nếu có điều kiện nên dùng bộ chốt khoá tự động hoặc bán tự động. 

4.5.4.9 Phần động và phần chôn trong bê tông của chốt cần theo điều kiện chịu lực và tình trạng kết cấu để kiểm tra độ bền và ổn định néo chặt.

4.5.5 Thiết kế gioăng chắn nước

4.5.5.1 Gioăng chắn nước của cửa van thường bố trí trên phần động để tiện thay thế khi sửa chữa, nếu phải lắp gioăng ở phần chôn trong bê tông thì cần có điều kiện thay thế. Gioăng chắn nước làm việc ở các vị trí đều phải bảo đảm tính liên tục và kín.

4.5.5.2 Chất lượng làm việc của gioăng chắn nước phải bảo đảm các chỉ tiêu theo quy định tại điều B1, Phụ lục B.

4.5.5.3 Đối với cửa van dưới sâu, khẩu độ lớn, gioăng chắn nước bố trí ở phía trước van thì cần xét đến ảnh hưởng biến dạng uốn của gioăng chắn nước đỉnh. Ngoài ra còn cần chú ý ngăn ngừa gioăng cao su chắn nước phần đỉnh cửa van bị cuốn lật trong quá trình đóng mở van.

4.5.5.4 Gioăng chắn nước cửa van cần có độ nén dư. Đối với gioăng chắn nước bên và đỉnh độ nén dư từ 2 mm đến 4 mm.

4.5.5.5 Gioăng chắn nước đỉnh và cạnh dùng cao su với mặt cắt hình chữ P hoặc  đầu tròn. Gioăng chắn nước van cung dưới sâu và trên mặt có thể dùng cao su với mặt cắt chữ P và L Chắn nước đáy dùng cao su hình mũi đao. Đối với van cung cột nước cao, căn cứ điều kiện sử dụng tiến hành nghiên cứu và thử nghiệm mà xác định kiểu gioăng chắn nước thich hợp.

4.5.5.6 Chiều dày tấm ép gioăng chắn nước nhỏ hơn 10 mm. Với van loại nhỏ nên giảm bớt khoảng cách giữa các bu lông tấm ép sao cho nhỏ hơn 150 mm.

4.5.5.7 Gioăng chắn nước ở đỉnh van cung với cột nước cao nên bố trí thành 2 đường: trên van và ở cửa van mỗi nơi một đường chắn nước. Cần thoả mãn yêu cầu về độ chính xác lắp ghép giữa bản mặt và gioăng chắn nước trong qúa trình đóng mở van.

4.5.5.8 Khi dùng thép tấm chống rỉ để gia công tấm đế chắn nước đỉnh và bên, độ dày sau khi gia công không nhỏ hơn 4 mm. Tấm đế chắn nước và các chi tiết đặt sẵn nên gia công thành một khối hoàn chỉnh, cấu tạo của nó cần thoả mãn yêu cầu hàn nối và gia công.

4.5.6 Liên kết cấu kiện

4.5.6.1 Trong thiết kế cần bố trí mối hàn đối xứng với trọng tâm của cấu kiện. Không được tuỳ tiện mở to mối hàn, cần tránh nhiều mối hàn tập trung và giao chéo tại một điểm. Không được dùng mối hàn gián đoạn.

4.5.6.2 Khi thiết kế hàn nối cần xét đến yêu cầu về công nghệ hàn như góc hàn, điều kiện thoát khói khi hàn.

4.5.6.3 Cửa van đóng mở cần hàn kín các mối hàn giữa mép cánh dầm chính và bản bụng, giữa dầm bụng chính và dầm biên, mối hàn chữ T giữa càng đỡ với hai đầu tấm gối đỡ chịu uốn, chất lượng mối hàn tốt. Ngoài ra, cũng cần căn cứ điều kiện hàn và chiều dày thép hàn để tiến hành gia công mép hàn.

4.5.6.4 Nên dùng bu lông bán tinh để ghép nối tiếp bình thường. Đối với cấu kiện chịu lực cắt tải trọng động nên dùng bu lông tinh có doa lỗ.

4.5.6.5 Khi tính toán và yêu cầu cấu tạo không cho phép ghép bằng bu lông thường thì nên dùng bu lông với độ bền cao.

4.5.7 Thiết kế chi tiết đặt sẵn trong bê tông

4.5.7.1 Kích thước hình học của khe van phải phù hợp loại cửa van. Chiều rộng và chiều sâu khe van phải bảo đảm cho phần động hoạt động thuận tiện, đủ bền và ổn định. Chọn kích thước khe van có thể tham khảo điều A.7, Phụ lục A.

4.5.7.2 Các chi tiết đặt sẵn của cửa van phải truyền được tải trọng tác dụng của cửa van xuống bê tông, nền móng. Để đảm bảo cửa van đóng mở linh hoạt, khe hở giữa mặt bê tông rãnh van đến mặt gối tựa động ngược không được nhỏ hơn 20 mm.

4.5.7.3 Chi tiết đặt sẵn cần lắp đặt khi đổ bê tông đợt 2.

4.5.7.4 Đường kính các thanh thép néo cấu kiện đặt sẵn với bê tông không được nhỏ hơn 16 mm, chiều dài nhô khỏi mặt bê tông đợt I không nhỏ hơn 150 mm. Với cửa van cột nước thấp thì đường kính và chiều dài nói trên nên giảm thích hợp.

4.5.7.5 Để thích ứng với việc thi công tấm trượt bằng thép, thép néo đợt 1 có thể dùng kiểu tấm néo, liên kết với tăng đơ và tấm néo để điều chỉnh khi đổ bê tông lần 2.

4.5.7.6 Đối với các cửa van xả cát trên sông nhiều bùn cát thì cấu kiện đặt sẵn và phần lót phụ của van nên kết hợp tính toán theo yêu cầu chống mài mòn và chống ăn mòn. Đồng thời trong trường hợp này phần đáy van cần có biện pháp lót bảo vệ tương ứng.

4.5.7.7 Khi dùng cấu kiện đặt sẵn cần phân đoạn. Việc phân đoạn phải xét đến yêu cầu vận chuyển, chế tạo và lắp ráp do sự hạn chế của chiều dài và độ cứng bản thân.

4.5.7.8 Chi tiết đặt sẵn của ngưỡng van nên dùng thép với mặt cắt hình chữ I. Khi cột nước tương đối lớn có thể tăng thích đáng kích thước mặt cắt chi tiết đặt sẵn và diện tích tiếp xúc giữa bê tông và chi tiết chôn, đối với cửa van với cột nước thấp có thể đơn giản hơn.

4.5.7.9 Đối với cửa van sự cố ở cửa lấy nước trạm thuỷ điện, lợi dụng áp lực nước để đóng van thì kích thước liên quan cách tường ngực và cửa van có thể tham khảo Hình A.8, Phụ lục A. Đối với cửa van sự cố của trạm thuỷ điện lớn cần thông qua thí nghiệm mô hình để xác định kích thước nói trên.

4.5.7.10 Chiều cao của ray chính trong khe van phẳng công tác và van sự cố dưới sâu cần dựa theo điều kiện sử dụng để chọn, có thể lấy bằng 1,5 lần đến 2,0 lần chiều cao lỗ cống. Để tiện cho việc luồn cánh van vào khe van, đỉnh của đường ray cần có độ mở dốc dẫn hướng.

4.5.7.11 Độ bền của ray chính trong khe van phẳng có thể tham khảo điều A.5, Phụ lục A để kiểm tra. Ray ngược, ray bên chọn theo cấu tạo.

4.5.7.12 Gối quay của van cung trên mặt thường tỳ lên trụ pin, van cung dưới sâu tỳ lên dầm thép.

4.5.7.13 Hai phía trên và dưới của rãnh van phẳng có bố trí thép góc gia cường, chiều cao của tấm này được xác định theo điều kiện làm việc của van.

4.5.7.14 Khi thiết kế chi tiết đặt sẵn của rãnh lưới chắn rác có thể tiến hành theo các yêu cầu liên quan của chi tiết chôn sẵn của van phẳng.

4.5.7.15 Đối với cửa van dẫn dòng thi công cỡ lớn và vừa: ngưỡng van, chi tiết bảo vệ phụ cần căn cứ trạng thái dòng chảy lúc dẫn dòng, thời gian dẫn dòng dài ngắn và trạng thái bùn cát đi qua van để xác định. Chiều cao ngưỡng lấy bằng 200 mm đến 300 mm. Khi cần có thể lắp thêm tấm bảo vệ rộng từ 800 mm đến 1 500 mm cả về 2 phía của nó và cần có thép néo gia cố.

4.6 Tính toán sức bền và ổn định kết cấu các bộ phận cửa van

4.6.1 Áp lực nước tác dụng trực tiếp vào bản mặt cửa, từ đó truyền đến các dầm phụ (đứng, ngang) đến dầm chính cũng như các bộ phận khác của cửa van. Việc xác định tải trọng tác dụng lên bản mặt cửa là cơ sở cho tính toán các bộ phận kết cấu khác của cửa van.

4.6.2 Áp lực thuỷ tĩnh được xác định dựa vào kích thước cửa van và mực nước thượng, hạ lưu cống, xem điều A.3, Phụ lục A

4.6.3 Áp lực thủy động hay thành phần áp lực nằm ngang xuất hiện khi mở cửa từng phần. Do tổn thất cột nước khi chảy qua cửa nên trị số áp lực động bé hơn áp lực thủy tĩnh. Khi tính toán cần chú ý : khi cửa đóng trị số áp lực động của nước không có, ngược lại khi mở từng phần trị số áp lực thủy tĩnh sẽ không có. Khi tính sơ bộ trị số áp lực động lấy bằng trị số áp lực tĩnh ở vị trí tương đương.

(Mời xem tiếp trong file tải về)