Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO/TS 14048:2015 ISO/TS 14048:2002 Quản lý môi trường-Đánh giá vòng đời của sản phẩm-Định dạng tài liệu về dữ liệu

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN ISO/TS 14048:2015

ISO/TS 14048:2002

QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG - ĐÁNH GIÁ VÒNG ĐỜI CỦA SẢN PHẨM - ĐỊNH DẠNG TÀI LIỆU VỀ DỮ LIỆU

Environmental management - Life cycle assessment - Data documentation format

Lời nói đầu

TCVN ISO/TS 14048:2015 hoàn toàn tương đương với ISO/TS 14048:2002,

TCVN ISO/TS 14048:2015 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 207 Quản lý môi trường biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Lời giới thiệu

Tiêu chuẩn này đưa ra khuôn khổ và các yêu cầu đối với việc thiết lập một cách rõ ràng hệ thống tài liệu liên quan của dữ liệu phân tích kiểm kê vòng đời (LCI). Căn cứ theo những khuôn khổ chung về đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA) như đã được quy định trong TCVN ISO 14040, và các yêu cầu cũng như hướng dẫn về LCI như đã được nêu tại TCVN ISO 14041, tiêu chuẩn này giúp nâng cao tính minh bạch khi báo cáo, diễn giải và đánh giá tổng thể về thu thập dữ liệu, về tính toán dữ liệu, về chất lượng dữ liệu và chất lượng báo cáo dữ liệu, cũng như đơn giản hóa việc trao đổi dữ liệu. Tiêu chuẩn này hỗ trợ trong việc sử dụng và phát triển LCA, nó cũng trợ giúp mang tính khởi đầu cho những người cung cấp dữ liệu, những người thực hiện LCA và những người phát triển hệ thống thông tin LCA.

Định dạng tài liệu về dữ liệu là nền tảng để báo cáo dữ liệu LCI về tuân thủ các yêu cầu của TCVN ISO 14040 và TCVN ISO 14041 về thu thập dữ liệu, về chất lượng dữ liệu và chất lượng của tài liệu về dữ liệu. Nó cũng giúp việc diễn giải các dữ liệu LCI như mô tả trong TCVN ISO 14043. Thêm vào đó, như trong TCVN ISO 14042, định dạng tài liệu về dữ liệu cũng cho phép việc lập và sử dụng các thông tin quan trọng phục vụ Đánh giá tác động vòng đời (LCIA), bao gồm thông tin về môi trường, điều kiện môi trường và địa điểm.

Định dạng tài liệu về dữ liệu cũng giúp hỗ trợ việc trao đổi dữ liệu LCI mà không bị mất đi sự minh bạch. Tiêu chuẩn này không đưa ra các yêu cầu cụ thể về việc thực hiện trao đổi dữ liệu. Tuy nhiên, nó cũng cho phép linh hoạt trong thiết kế các phương thức trao đổi dữ liệu khác nhau và trong các cách định dạng thông tin dữ liệu, cũng như các công cụ phần mềm mà vẫn hoàn toàn đáp ứng các yêu cầu về thông tin dữ liệu tài liệu nêu trong tài liệu này.

Mặc dù mục đích chủ yếu là thiết lập hệ thống tài liệu về dữ liệu vòng đời, nhưng định dạng tài liệu về dữ liệu cũng có thể được sử dụng cho quản lý dữ liệu môi trường, ví dụ, để báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện và để làm chuẩn mực so sánh.

Khi nảy sinh các yêu cầu hay nhu cầu lớn hơn trong sử dụng định dạng dữ liệu, định dạng và cấu trúc đã bao hàm này có thể được mở rộng để có thể bao gồm các thông tin bổ sung, ví dụ, như thông tin từ đánh giá kết quả thực hiện môi trường, sức khỏe và an toàn và chi phí vòng đời.

Tiêu chuẩn này bao gồm một danh sách đầy đủ về các yêu cầu, không chỉ đơn thuần là một bản Quy định kỹ thuật mang tính thủ tục. Tiêu chuẩn này nêu cụ thể về các yêu cầu thiết lập thành tài liệu chung đối với dữ liệu LCI, được mô tả trong tiêu chuẩn TCVN ISO 14040, và cách thức phân chia thành các trường dữ liệu. Mỗi trường dữ liệu gồm phần lời, trong một số trường hợp được lựa chọn từ một danh mục cụ thể, hoặc dữ liệu định lượng. Ý nghĩa của mỗi trường dữ liệu được nêu bằng một phần lời mô tả ngắn gọn. Bản thân cấu trúc của tài liệu cũng đã quy định mối quan hệ giữa các trường dữ liệu.

Việc quy định, cách diễn giải và áp dụng định dạng tài liệu về dữ liệu được mô tả tại các phần khác nhau của tiêu chuẩn này và bao gồm:

- Điều 5 nêu quy định và cấu trúc của định dạng tài liệu về dữ liệu và tên của tất cả các trường dữ liệu;

- Điều 6 nêu quy định về các dạng dữ liệu được sử dụng trong định dạng tài liệu về dữ liệu;

- Điều 7 nêu quy định về các danh mục được sử dụng trong định dạng tài liệu về dữ liệu;

- Phụ lục A nêu các yêu cầu định dạng và các cách mô tả mang tính diễn giải mỗi trường dữ liệu giúp người sử dụng hiểu được thông tin nào phải được đưa vào môi trường;

Phụ lục B nêu ví dụ chi tiết về việc sử dụng định dạng tài liệu về dữ liệu.

QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG - ĐÁNH GIÁ VÒNG ĐỜI CỦA SẢN PHẨM - ĐỊNH DẠNG TÀI LIỆU VỀ DỮ LIỆU

Environmental management - Life cycle assessment - Data documentation format

1  Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này nêu các yêu cầu và cấu trúc cho một định dạng tài liệu về dữ liệu, được sử dụng để xác lập một cách minh bạch và rõ ràng các tài liệu và để trao đổi dữ liệu Đánh giá vòng đời Sản phẩm (LCA) cũng như các dữ liệu Kiểm kê vòng đời (LCI), bằng việc quy định và cấu trúc các thông tin liên quan, cho phép thiết lập tài liệu về dữ liệu, báo cáo thu thập dữ liệu, tính toán dữ liệu và chất lượng dữ liệu luôn nhất quán.

Định dạng tài liệu về dữ liệu quy định các yêu cầu về phân chia tài liệu dữ liệu vào các trường dữ liệu, kèm với việc mô tả diễn giải. Việc mô tả của mỗi trường dữ liệu còn được quy định chi tiết hơn nhờ cấu trúc định dạng tài liệu về dữ liệu.

Tiêu chuẩn này được áp dụng để quy định và cấu trúc các biểu mẫu câu hỏi điều tra và các hệ thống thông tin. Tuy nhiên, nó cũng có thể được áp dụng vào các khía cạnh khác của việc quản lý dữ liệu môi trường.

Tiêu chuẩn này không bao gồm các yêu cầu về độ hoàn chỉnh của tài liệu dữ liệu. Định dạng tài liệu về dữ liệu độc lập với mọi phần mềm hoặc mọi dạng cơ sở dữ liệu hiện đang được áp dụng.

Tiêu chuẩn này không yêu cầu bất kỳ các giải pháp mang tính trình tự, đồ thị hay có tính quy trình cụ thể nào để trình bày hoặc xử lý dữ liệu, cũng như không yêu cầu phải mô tả các phương pháp luận gắn với mô hình cụ thể đối với các dữ liệu LCI và LCA.

2  Tài liệu viện dẫn

Các tài liệu viện dẫn sau rất cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn này. Đối với các tài liệu viện dẫn ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản được nêu. Đối với các tài liệu viện dẫn không ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản mới nhất, bao gồm cả sửa đổi, bổ sung (nếu có).

TCVN ISO 9000:2000 (ISO 9000:2000)1, Hệ thống quản lý chất lượng - Cơ sở và Từ vựng

TCVN ISO 14040:2000 (ISO 14040:1997)2, Quản lý môi trường - Đánh giá vòng đời của sản phẩm - Nguyên tắc và khuôn khổ;

TCVN ISO 14041:20003 (ISO 14041:1998), Quản lý môi trường - Đánh giá vòng đời của sản phẩm - Định nghĩa mục tiêu và phạm vi, và phân tích kiểm kê;

TCVN ISO 14042:2000³, Quản lý môi trường - Đánh giá vòng đời sản phẩm - Đánh giá tác động vòng đời

TCVN ISO 14043:2000³, Quản lý môi trường - Đánh giá vòng đời sản phẩm - Diễn giải vòng đời;

ISO 8601:2000, Các yếu tố dữ liệu và các định dạng có sự trao đổi tương tác - Trao đổi thông tin - trình bày ngày và thời gian.

3  Thuật ngữ và định nghĩa

Tiêu chuẩn này áp dụng các thuật ngữ và định nghĩa trong: TCVN ISO 14040, TCVN ISO 14041, TCVN ISO 14042, TCVN ISO 14043 và các thuật ngữ sau

3.1

Nguồn dữ liệu (data source)

Nguồn gốc của dữ liệu

3.2

Kiểu dữ liệu (data type)

Bản chất của dữ liệu

VÍ DỤ: Các đơn vị, tính định lượng, chuỗi dữ liệu dạng ngắn, dữ liệu dạng thuần về mô tả, dữ liệu dạng số, dữ liệu lôgic.

3.3

Trường dữ liệu (data field)

Vật, nơi chứa một loại dữ liệu cụ thể với kiểu dữ liệu đã quy định.

3.4

Định dạng tài liệu về dữ liệu (data documentation format)

Cấu trúc của dạng tài liệu về dữ liệu

CHÚ THÍCH: Định dạng dữ liệu bao gồm các trường dữ liệu, các tập hợp trường dữ liệu, và mối quan hệ của chúng.

3.5

Tính đại diện (representativeness)

Đánh giá mang tính định tính về mức độ mà dữ liệu phản ánh tính đúng đắn về đặc tính quan tâm của tổng thể.

CHÚ THÍCH 1: Việc xem xét này bao gồm tất cả, ví dụ: về địa lý, thời gian và công nghệ.

CHÚ THÍCH 2: Xem ISO 14041:1998, 5.3.6.

3.6

Danh pháp (nomenclature)

Tập hợp các quy tắc để đặt tên và phân loại dữ liệu theo một cách nhất quán và duy nhất.

3.7

Chất lượng dữ liệu (data quality)

Đặc tính của dữ liệu tự nó đã chứa đựng khả năng đáp ứng các yêu cầu đã được công bố.

[TCVN ISO 14041:2000 (ISO 14041:1998)]

3.8

Quá trình đơn vị (unit process)

Phần nhỏ nhất của một hệ thống sản phẩm mà đối với nó, dữ liệu được thu thập khi thực hiện đánh giá vòng đời sản phẩm.

[TCVN ISO 14040:2000]

3.9

Quá trình (process)

Một tập hợp các hoạt động có liên quan hoặc tương tác lẫn nhau để chuyển đổi đầu vào thành đầu ra.

[TCVN ISO 9000:2000]

3.10

Hệ thống sản phẩm (product system)

Tập hợp các quá trình đơn vị được gắn kết về vật chất và năng lượng để thực hiện một hoặc nhiều chức năng đã được xác định.

[TCVN ISO 14040:2000]

CHÚ THÍCH: Với mục đích của tiêu chuẩn này, từ "sản phẩm" khi được sử dụng riêng sẽ bao gồm không chỉ các hệ thống sản phẩm mà còn cả các hệ thống dịch vụ.

3.11.

Vòng đời (life cycle)

Các giai đoạn liên tiếp và liên kết với nhau của một hệ thống sản phẩm, từ quá trình chuyển đổi nguyên liệu thô hoặc tạo ra các nguồn lực tự nhiên cho đến khi thải bỏ cuối cùng.

(TCVN ISO 14040:2000}

3.12

Dòng tham chiếu (Reference flow)

Số đo biểu thị qua đơn vị chức năng của những đầu ra từ các quá trình được xem là cần thiết trong một hệ thống sản phẩm và nó phải đạt để đáp ứng chức năng này.

[ISO 14041:1998, sửa đổi]

3.13

Bên được ủy quyền về dữ liệu (data commissioner)

Người hoặc tổ chức được ủy quyền thu thập và lập tài liệu về dữ liệu

3.14

Bên tạo lập dữ liệu (data generator)

Người hoặc tổ chức chịu trách nhiệm mô hình hóa một quá trình và thu thập, hoặc cập nhật dữ liệu.

3.15

Bên nhập dữ liệu (data documentor)

Người hoặc tổ chức chịu trách nhiệm nhập dữ liệu vào định dạng tài liệu về dữ liệu để sử dụng.

4  Định dạng và báo cáo

4.1  Định dạng

Việc sắp xếp thông tin vào các trường dữ liệu của một định dạng tài liệu về dữ liệu, được gọi là định dạng. Định dạng bao gồm:

- Diễn giải và đánh giá thông tin gốc vào các hạng mục của phạm vi áp dụng thuộc định dạng tài liệu về dữ liệu;

- Tạo cấu trúc thông tin gốc để đưa vào định dạng tài liệu về dữ liệu;

- Nhập các thông tin đã được cấu trúc vào các trường dữ liệu của định dạng tài liệu về dữ liệu;

Những yêu cầu dưới đây được áp dụng cho việc định dạng:

- Thông tin phải được nhập vào các trường dữ liệu thích ứng của định dạng tài liệu về dữ liệu;

- Người nhập dữ liệu đảm bảo rằng tất cả các dữ liệu liên quan tới quá trình nêu trong tài liệu chưa được định dạng mà chúng được xem là quan trọng về môi trường, sẽ được chuyển đổi thích hợp và không bị sai lệch. Phải lý giải và thiết lập tài liệu có cân nhắc đến các thông tin bị bỏ qua hoặc bị sửa đổi;

- Có sự phân biệt rõ ràng giữa giá trị bằng không và không có dữ liệu (một trường dữ liệu rỗng);

- Quá trình thiết lập thành tài liệu các quá trình hay các lần cập nhật khác nhau v.v...., sẽ được thể hiện bởi một tổ hợp duy nhất của số nhận diện và số biểu thị lần đã xem xét.

4.2  Báo cáo

Việc định dạng thông tin về một quá trình để đưa vào trong một định dạng tài liệu về dữ liệu nêu trong Tiêu chuẩn này sẽ cho một tài liệu (được) cấu trúc, ví dụ một báo cáo.

Trường hợp được nêu trong Phụ lục B có thể được coi như là một ví dụ về một báo cáo. Không cần phải chỉ ra các trường dữ liệu rỗng.

Tiêu chuẩn này không bao gồm các yêu cầu về độ hoàn chỉnh của việc thiết lập tài liệu. Điều này có thể giúp cho định dạng tài liệu về dữ liệu được sử dụng ở nhiều dạng báo cáo tóm tắt xác định khác nhau, ví dụ những báo cáo chỉ bao gồm một tập hợp con của một tài liệu đầy đủ. Những báo cáo tóm tắt như vậy có thể được dùng để thông tin tới người sử dụng các dữ liệu được ghi lại về tính thích hợp của một tập hợp dữ liệu tương ứng đối với một ứng dụng đã cho. Nếu có thể áp dụng, một ghi chú rằng một tập hợp con định dạng tài liệu về dữ liệu đã được sử dụng, phải được đưa vào trong báo cáo.

5  Yêu cầu kỹ thuật của định dạng tài liệu về dữ liệu

5.1  Khái quát

Điều này mô tả cách tổ chức tổng thể việc định dạng tài liệu về dữ liệu, được hiểu như là một danh sách các yêu cầu chi tiết và tách biệt.

Điều này định rõ việc phân chia định dạng tài liệu về dữ liệu thành các trường dữ liệu riêng biệt. Mỗi trường dữ liệu gồm phần lời, trong một số trường hợp được lựa chọn từ một bản danh mục hay dữ liệu định lượng cụ thể. Việc diễn giải mỗi trường dữ liệu được quy định cụ thể trong phần lời mô tả ngắn gọn ở Phụ lục A. Cấu trúc của điều này định rõ mối quan hệ giữa các trường dữ liệu tách biệt. Các yêu cầu cần cho việc áp dụng thông tin điện tử được nêu trong Phụ lục A.

Ví dụ về việc sử dụng định dạng tài liệu về dữ liệu được nêu tại Phụ lục B, như là một ví dụ về việc xử lý dữ liệu trên các văn bản.

Các số tham chiếu tương ứng ở trong các bảng biểu của các Phụ lục được chỉ ra sau mỗi trường dữ liệu được nêu trong mục này, ví dụ Các điều kiện vận hành (1.1.6.5). Hơn thế, khi có thể áp dụng, nó cũng có thể dùng việc viện dẫn đến một hệ thống danh pháp xác định, ví dụ với nội dung được trình bày trong Điều 7 có thể liên quan đến danh mục tên gọi nêu ở 7.3.

Định dạng tài liệu về dữ liệu gồm 3 phần như sau:

- Một phần về quá trình, trong đó bao gồm mô tả quá trình và các đầu vào, đầu ra;

- Một phần về mô hình hóa và thẩm định;

- Một phần về thông tin quản trị.

Việc lập tài liệu dữ liệu của một quá trình được minh họa trong Hình 1.

Hình 1 - Các khái niệm về định dạng tài liệu về dữ liệu

5.2  Quá trình

5.2.1  Khái quát

Một tập hợp các trường dữ liệu được gọi là quá trình thu nhận dữ liệu và thiết lập tài liệu. Quá trình này mô tả các đặc tính của quá trình đã được mô hình hóa, kể cả việc thiết lập tài liệu về các chi tiết kỹ thuật, các thông số định lượng của nó cũng như mô tả các ngữ cảnh liên quan để mô hình đó có hiệu lực

Quá trình (1) phải gồm 2 phần, cụ thể là:

- Một tập hợp các trường dữ liệu để mô tả quá trình (1.1);

- Một số lượng không giới hạn về các tập trường dữ liệu đối với các đầu vào và đầu ra (1.2).

5.2.2  Mô tả quá trình

Việc mô tả quá trình diễn giải quá trình đơn vị hoặc sự kết hợp của các quá trình đơn vị. Nó bao gồm tên, chức năng, phạm vi kỹ thuật, v.v...

Các ví dụ về các quá trình là:

- Một quá trình đơn vị;

- Tổ hợp bất kỳ của các quá trình đơn vị;

- Các kích bản công nghệ, ví dụ, các mô hình của các quá trình đơn vị mô tả các trường hợp công nghệ xấu nhất, tốt nhất đã có hoặc trong tương lai.

Mô tả quá trình hoàn toàn độc lập với các thủ tục phân định đã chọn. Các thủ tục phân định được miêu tả trong phần mô hình hóa và thẩm định.

Mô tả quá trình sẽ bao gồm những nội dung sau:

a) Một trường dữ liệu đối với Tên (1.1.1) của quá trình;

b) số lượng không giới hạn các tập của các trường dữ liệu đối với lớp (1.1.2) của quá trình được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu đối với một Tên rõ ràng (1.1.2.1, đặt danh pháp 7.1 xác định người sử dụng);

- Một trường dữ liệu về tài liệu tham khảo đối với tài liệu viện dẫn (1.1.2.2);

c) Một tập hợp các trường dữ liệu về các dữ liệu định lượng tham chiếu (1.1.3) mà tất cả các dữ liệu đều có liên quan đến, ví dụ đơn vị chức năng hoặc dòng tham chiếu, được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về Kiểu loại (1.1.3.1, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về Tên (1.1.3.2);

- Một trường dữ liệu về Đơn vị (1.1.3.3, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về lượng (1.1.3.4);

d) Một trường dữ liệu mô tả ngắn về Phạm vi kỹ thuật (1.1.4, đặt danh pháp 7.3) của quá trình;

e) Một trường dữ liệu về Kiểu tổ hợp (1.1.5, danh pháp 7.2);

f) Một tập hợp các trường dữ liệu về Công nghệ (1.1.6) mô tả việc ứng dụng các công nghệ dự định vào quá trình, được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về Ký hiệu miêu tả ngắn về công nghệ (1.1.6.1);

- Một trường dữ liệu về nội dung và chức năng kỹ thuật (1.1.6.2);

- Một trường dữ liệu về Hình ảnh công nghệ (1.1.6.3) (không nên sử dụng khi mô tả chi tiết một hệ thống sản phẩm);

- Một trường dữ liệu về các thành phần của quá trình (1.1.6.4) (sử dụng khi quá trình được lập tài liệu là một tập hợp của các quá trình đã được lập tài liệu riêng rẽ), được thể hiện bởi:

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về mô tả các quá trình đã được bao gồm (1.1.6.4.1);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về các dòng sản phẩm trung gian (1.1.6.4.2), được thể hiện bởi:

I) Một trường dữ liệu về quá trình nguồn (1.1.6.4.2.1), từ đó sinh ra sản phẩm trung gian;

II) Một trường dữ liệu về nguồn đầu vào và đầu ra (1.1.6.4.2.2), đặt tên cho sản phẩm trung gian ở quá trình nguồn;

III) Một trường dữ liệu về nguồn của đầu vào và đầu ra (1.1.6.4.2.3), đặt tên cho sản phẩm trung gian ở quá trình đích đến;

IV) Một trường dữ liệu về quá trình đích đến (1.1.6.4.2.4), là nơi mà sản phẩm trung gian được đưa tới;

- Một trường dữ liệu mô tả các điều kiện vận hành (1.1.6.5);

- Một tập hợp các trường dữ liệu về mô hình toán học (1.1.6.6), được thể hiện bởi:

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về công thức (1.1.6.6.1);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về tên biến số (1.1.6.6.2);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về giá trị của biến (1.1.6.6.3);

g) Một tập hợp các trường dữ liệu về khoảng thời gian có hiệu lực (1.1.7) như thông tin được sử dụng để mô tả khoảng thời gian bao trùm dữ liệu (xem ISO 14041:1998, 5.3.6), được thể hiện bởi;

- Một trường dữ liệu về ngày bắt đầu (1.1.7.1);

- Một trường dữ liệu về ngày kết thúc (1.1.7.2);

- Một trường dữ liệu về mô tả khoảng thời gian (1.1.7.3);

h) Một tập hợp các trường dữ liệu về thông tin địa lý có hiệu lực (1.1.8) như thông tin được sử dụng để mô tả các dữ liệu về tình trạng địa lý (xem ISO 14041:1998 mục 5.3.6), được thể hiện bởi:

- Một số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về Tên vùng (1.1.8.1, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về mô tả vùng (1.1.8.2);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về các địa điểm (1.1.8.3);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về quy chiếu Thông tin Địa lý theo hệ thống (GIS) (1.1.8.4, danh pháp 7.3);

i) Một tập hợp các trường dữ liệu về các yêu cầu dữ liệu (1.1.9) với các thông tin được sử dụng để mô tả lĩnh vực công nghệ của dữ liệu (xem ISO 14041:1998, 5.3.6), được thể hiện bởi:

- Một tập hợp các trường dữ liệu về thủ tục lấy mẫu (1.1.9.1) mô tả cách thức quá trình được chọn từ tập hợp mà dữ liệu có hiệu lực;

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về các địa điểm lấy mẫu (1.1.9.2);

- Một trường dữ liệu về số các địa điểm (1.1.9.3);

- Một tập hợp các trường dữ liệu về khối lượng mẫu (1.1.9.4), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về giá trị tuyệt đối (1.1.9.4.1);

- Một trường dữ liệu về giá trị tương đối (1.1.9.4.2).

5.2.3  Đầu vào và đầu ra

Những dữ liệu đã thu thập được, dù là nhờ đo, nhờ tính toán hay ước lượng, được sử dụng để lượng hóa đầu vào và đầu ra của quá trình. Những đề mục chính mà theo đó dữ liệu có thể được phân loại, bao gồm

- Đầu vào năng lượng, đầu vào nguyên liệu thô, đầu vào phụ trợ, các đầu vào lý học khác;

- Các sản phẩm,

- Các nguồn phát thải vào không khí, vào nước, vào đất, các khía cạnh môi trường khác.

Trong những đề mục này, các đầu vào và đầu ra riêng lẻ phải được xử lý chi tiết hơn nữa để thỏa mãn mục tiêu của nghiên cứu (ISO 14041:1998, 4.4).

Hệ thống tài liệu đầu vào và đầu ra phải bao gồm những nội dung sau:

a) Một trường dữ liệu về số nhận dạng (1.2.1);

b) Một trường dữ liệu về Hướng (1.2.2, danh pháp 7.2);

c) Một trường dữ liệu về Nhóm (1.2.3, danh pháp 7.3);

d) Một trường dữ liệu về môi trường tiếp nhận (1.2.4, danh pháp 7.2);

e) Một trường dữ liệu về Quy định môi trường tiếp nhận (1.2.5, danh pháp 7.3);

f) Một trường dữ liệu về điều kiện môi trường (1.2.6);

g) Một trường dữ liệu về vị trí địa lý (1.2.7).

h) Một tập hợp các trường dữ liệu về hệ thống bên ngoài liên quan (1.2.8) chỉ dẫn nguồn gốc của một đầu vào hoặc đích đến của đầu ra, được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về Nguồn gốc hoặc điểm đến (1.2.8.1);

- Một trường dữ liệu về Kiểu vận chuyển (1.2.8.2);

- Một trường dữ liệu về Tham khảo thông tin (1.2.8.3).

i) Một trường dữ liệu về vị trí nội bộ (1.2.9) bao gồm một mô tả ngắn gọn về việc sử dụng nội bộ một đầu vào hoặc đầu ra;

j) Một tập hợp các trường dữ liệu về Tên (1.2.10) của đầu vào hoặc đầu ra, được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về đề mục tên (1.2.10.1);

- Một trường dữ liệu viện dẫn đến đanh pháp (1.2.10.2, danh pháp 7.3)

- Một trường dữ liệu về Quy định tên (1.2.10.3)

k) Số lượng không giới hạn các tập hợp các trường dữ liệu về đặc tính (1.2.11), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về Tên (1.2.11.1);

- Một trường dữ liệu về Đơn vị (1.2.11.2, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về số lượng (1.2.11.3);

I) Số lượng không giới hạn các tập hợp các trường dữ liệu về số lượng (1.2.12), được thể hiện bởi: Một trường dữ liệu về Tên (1.2.12.1, danh pháp 7.3);

- Một tập hợp các trường dữ liệu về Đơn vị (1.2.12.2), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về Biểu tượng hoặc tên (1.2.12.2.1, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về Giải thích (1.2.12.2.2);

- Số lượng không giới hạn các tập hợp các trường dữ liệu về Thông số (1.2.12.3), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về Tên (1.2.12.3.1, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về Biến (1.2.12.3.2);

m) Một tập hợp các trường dữ liệu về các mối quan hệ toán học (1.2.13), được thể hiện bởi:

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về công thức (1.2.13.1);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về tên biến (1.2.13.2);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về trị của biến (1.2.13.3);

n) Số lượng không giới hạn các tập hợp các trường dữ liệu về hồ sơ tài liệu (1.2.14), mà có thể thể hiện nhiều hơn một đầu vào và đầu ra, được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về thu thập dữ liệu (1.2.14.1);

- Một trường dữ liệu về ngày thu thập (1.2.14.2);

- Một trường dữ liệu về xử lý dữ liệu (1.2.14.3);

- Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về Viện dẫn đến nguồn dữ liệu (1.2.14.4).

5.3  Mô hình hóa và thẩm định

Khái niệm mô hình hóa và thẩm định mô tả các thông số về mô hình hóa một quá trình cũng như thẩm định mô hình kết quả. Nó không mô tả bất kỳ đặc tính hoặc khía cạnh nào của bản thân quá trình. Trong quá trình mô hình hóa một quá trình với nhiều sự lựa chọn khác nhau, ví dụ như những nguyên lý nào được sử dụng và những giả thuyết nào, những kết luận nào được đưa ra. Tính thích hợp và chất lượng chung của dữ liệu được dựa trên những sự lựa chọn này. Vì vậy, hệ thống tài liệu này có giá trị đối với người sử dụng dữ liệu khi diễn dịch tính thích hợp và chất lượng của dữ liệu đối với một mục tiêu cụ thể và định nghĩa phạm vi.

Mô hình hóa và thẩm định (2) phải bao gồm

a) Một trường dữ liệu về ứng dụng dự kiến (2.1):

b) Số lượng không giới hạn các trường dữ liệu về các nguồn thông tin (2.2);

c) Một tập hợp các trường dữ liệu về các nguyên lý mô hình hóa (2.3), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về nguyên lý lựa chọn dữ liệu (2.3.1);

- Một trường dữ liệu về các nguyên lý điều chỉnh thích ứng (2.3.2);

- Số lượng không giới hạn các tập hợp các trường dữ liệu về hằng số mô hình hóa (2.3.3), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về tên (2.3.3.1, danh pháp 7.3);

- Một trường dữ liệu về giá trị (2.3.3.2);

d) Một tập hợp các trường dữ liệu về các lựa chọn mô hình hóa (2.4), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về các tiêu chí loại trừ dòng sơ cấp (2.4.1);

- Một trường dữ liệu về các tiêu chí loại trừ các dòng sản phẩm trung gian (2.4.2);

- Một trường dữ liệu về các tiêu chí đối với các quá trình bên ngoài (2.4.3);

- Một tập hợp các trường dữ liệu về sự phân định được thực hiện (2.4.4), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về các sản phẩm đồng hành được phân định (2.4.4.1):

- Một trường dữ liệu về diễn giải phân định (2.4.4.2),

- Một tập hợp các trường dữ liệu về mở rộng quá trình (2.4.5), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về quá trình được đưa vào khi mở rộng (2.4.5.1);

- Một trường dữ liệu về diễn giải về mở rộng quá trình (2.4.5.2);

e) Một trường dữ liệu về tuyên bố chất lượng dữ liệu (2.5);

f) Số lượng không giới hạn các tập hợp các trường dữ liệu về thẩm định (2.6), được thể hiện bởi:

- Một trường dữ liệu về phương pháp (2.6.1, danh mục thuật ngữ mục 7.3);

- Một trường dữ liệu về thủ tục (2.6.2);

- Một trường dữ liệu về kết quả (2.6.3);

- Một trường dữ liệu về người thẩm định (2.6.4);

g) Một trường dữ liệu về các thông tin khác (2.7) như những đề xuất kiến nghị đối với người sử dụng dữ liệu hoặc khả năng áp dụng dữ liệu.

5.4  Thông tin mang tính quản trị hành chính.

Khái niệm về thông tin quản trị hành chính mô tả các đặc tính khi thiết lập tài liệu của một quá trình tuy không trực tiếp liên quan tới mô hình, nhưng lại có liên quan tới việc quản trị hành chính việc tạo lập tài liệu của nó.

Thông tin quản trị hành chính (3) phải bao gồm

a) Một trường dữ liệu về số nhận dạng (3.1);

b) Một trường dữ liệu về quyền đăng ký (3.2);

c) Một trường dữ liệu về số lần xem xét lại của phiên bản (3.3);

d) Một trường dữ liệu về bên được ủy quyền về dữ liệu (3.4);

e) Một trường dữ liệu về bên tổng hợp dữ liệu (3.5);

f) Một trường dữ liệu về bên lập tài liệu dữ liệu (3.6);

g) Một trường dữ liệu về ngày đã hoàn thiện (3.7);

h) Một trường dữ liệu về công bố xuất bản (3.8);

i) Một trường dữ liệu về bản quyền (3.9);

j) Một trường dữ liệu về hạn chế đối tượng truy cập (3.10).

6  Các kiểu dữ liệu

Mỗi trường dữ liệu trong định dạng tài liệu về dữ liệu là một nơi chứa đựng dữ liệu. Dữ liệu có thể ở nhiều dạng khác nhau, ví dụ như phần diễn đạt ngắn gọn bằng lời, ngày, phần diễn đạt dài bằng lời, con số. Để tránh một dạng dữ liệu trong một trường dữ liệu, ví dụ kiểu dữ liệu, bị mỗi người dùng khác nhau hiểu khác nhau, kiểu dữ liệu của mỗi trường dữ liệu phải được quy định.

Một kiểu dữ liệu sẽ xác định các đặc điểm chung của dữ liệu trong trường dữ liệu. Các ví dụ về kiểu dữ liệu là số nguyên (nguyên hoặc số tự nhiên, không phải là phân số, giá trị dương hay âm), dấu ký tự chữ (một biểu tượng, bao gồm các chữ cái của bảng chữ cái alphabet của một ngôn ngữ cụ thể, các chữ số trong hệ thống số thập phân, và các biểu tượng đặc biệt nhất định), chuỗi (một tập hợp các ký tự liên tiếp), và số thực (số vô tỷ hoặc hữu tỷ nhưng không phải là số ảo).

Đối với một kiểu dữ liệu đã cho, có thể quy định độ dài (range) của các giá trị được phép, ví dụ có thể quy định độ dài cho phép của một chuỗi các ký tự, và một yêu cầu về định dạng của nó, ví dụ, ngày tháng được quy ước như một chuỗi 10 ký tự được định dạng là CCYY-MM-DD. Các kiểu dữ liệu hướng dẫn người sử dụng nhập dữ liệu được nhất quán, ví dụ hình thức và phần mềm dữ liệu, và được yêu cầu đối với phần mềm để việc thực hiện được nhất quán.

Bảng 1 liệt kê các kiểu dữ liệu được xác định trong tiêu chuẩn này.

Bảng 1 - Quy định các kiểu dữ liệu

7  Lựa chọn danh pháp

7.1  Khái quát

Trong nhiều trường dữ liệu ta có thể tùy ý sử dụng dạng lời, nhưng đối với một số trường dữ liệu lại yêu cầu danh pháp xác định.

Thuật ngữ “danh pháp" trong định dạng tài liệu về dữ liệu được sử dụng trong các trường hợp mà:

a) Các thuật ngữ được xác định rõ ràng, chúng có thể được truyền tải bằng một hoặc vài từ, rõ ràng.

VÍ DỤ  Đầu vào và đầu ra - Số lượng - Đơn vị, như Hệ đơn vị đo quốc tế SI

b) Các thuật ngữ là sự diễn giải, mà có thể giúp phân biệt giữa các tập hợp dữ liệu,

VÍ DỤ  Đầu vào và đầu ra - Nhóm như "phát thải”, “Sản phẩm", v.v...

c) Các thuật ngữ hoặc mã rõ ràng đề cập đến một sự giải thích hoặc diễn giải từ hoặc mã.

VÍ DỤ  Số CAS hoặc các mã quốc gia.

Có 3 kiểu danh pháp được sử dụng trong định dạng tài liệu về dữ liệu, có tên như sau:

- Danh pháp loại trừ (danh pháp riêng);

- Danh pháp bao hàm;

- Danh pháp người sử dụng đã định;

Danh pháp loại trừ sẽ không được mở rộng bởi người sử dụng; chỉ có một số thuật ngữ đã định là có hiệu lực.

Danh pháp bao hàm có thể được mở rộng bởi người sử dụng định dạng tài liệu về dữ liệu, nếu đây là điều cần thiết đối với một ứng dụng cụ thể.

Danh pháp người sử dụng đã định có thể được dùng cho bất kỳ trường dữ liệu nào khác trong định dạng tài liệu về dữ liệu chỗ mà người sử dụng thấy cần thiết.

7.2  Danh pháp loại trừ

Các danh pháp loại trừ dưới đây mang tính bắt buộc:

a) Mô tả quá trình - Kiểu tập hợp

VÍ DỤ  độ phân tán, tập hợp hàng ngang, tập hợp hàng dọc, tập hợp hàng ngang và hàng dọc. không xác định.

b) Đầu vào và đầu ra - Hướng

VÍ DỤ  đầu vào, đầu ra, các khía cạnh không liên quan tới dòng.

c) Đầu vào và đầu ra - Môi trường tiếp nhận

VÍ DỤ  không khí4⁾, nước⁴⁾, đất⁴⁾, môi trường công nghệ/kỹ quyển (technosphere)5

7.3  Danh pháp bao hàm

Danh pháp bao hàm dưới đây được khuyến nghị sử dụng:

a) Mô tả quá trình - quy chiếu định lượng - Kiểu

VÍ DỤ  dòng tham chiếu của quá trình, dòng sản phẩm đầu ra, dòng sản phẩm đầu vào, dòng khác, giai đoạn sản xuất, thông số khác, đơn vị chức năng.

b) Mô tả quá trình - phạm vi kỹ thuật

VÍ DỤ  từ nguồn gốc - đến - cổng, từ nguồn gốc - đến - nơi kết thúc, từ cổng - đến - cổng, từ cổng - đến - nơi kết thúc.

Danh pháp đối với các kiểu quá trình khác nhau được lập căn cứ theo các quá trình khác nhau được nghiên cứu trong đánh giá vòng đời sản phẩm. Mô tả danh pháp của phạm vi kỹ thuật được nêu dưới đây.

1) Từ nguồn gốc - đến - cổng: Một quá trình bắt đầu với việc trích xuất nguồn, mà có thể bao gồm một số hoạt động sản xuất hoặc dịch vụ, nhưng không bao gồm tất các giai đoạn tiếp theo.

2) Từ nguồn gốc - đến - nơi kết thúc: một quá trình bắt đầu với việc trích xuất nguồn cho đến giai đoạn cuối cùng thải bỏ sản phẩm.

3) Từ cổng - đến - cổng: một quá trình mà tất cả các giai đoạn của sản xuất đều xuất hiện trong một địa điểm. Địa điểm có thể được định rõ theo địa lý, hoặc trong trường hợp ví dụ dữ liệu đực xét theo trung bình, thì việc quy định về vị trí địa lý có thể sẽ rộng hơn. KHÔNG bao gồm các quá trình bên ngoài các cổng đã được xác định.

4) Từ cổng - đến - nơi kết thúc: một quá trình bao gồm việc phân phối, sử dụng và cuối cùng thải bỏ sản phẩm.

CHÚ THÍCH: các quá trình mà nguyên liệu tái tạo được sử dụng hoặc nguyên liệu không liên quan tới hệ thống thì không chịu sự chi phối của danh pháp này.

c) Mô tả quá trình - vị trí địa lý có hiệu lực - tên vùng

Xem ISO 3166-1 về mã alphabet - 2 (2 chữ cái)

d) Mô tả quá trình - vị trí địa lý có hiệu lực - quy chiếu GIS

Xem ISO 6709

e) Đầu vào và đầu ra - Nhóm

Ví dụ nguồn nguyên liệu, nguyên liệu thô, năng lượng, phụ trợ, chất phát thải ra môi trường tự nhiên, phế liệu, sản phẩm đồng hành, sản phẩm.

Mô tả về các phạm trù nhóm được nêu dưới đây:

1) Nguồn; nguồn nguyên liệu từ tự nhiên, bao gồm dự trữ năng lượng và khoáng sản;

2) Nguyên liệu thô: đầu vào nguyên liệu thô từ môi trường công nghệ kể cả các sản phẩm trung gian, bán thành phẩm dạng hàng hóa, v.v...;

3) Năng lượng: đầu vào năng lượng từ môi trường công nghệ;

4) Phụ trợ: bao gồm các nguyên liệu phụ trợ, dòng vận tải và các dịch vụ khác;

5) Phát thải: phát thải ra tự nhiên;

6) Phế liệu: dòng rắn, lỏng hoặc khí, ví dụ để đưa tới một quá trình xử lý;

7) Sản phẩm đồng hành: một sản phẩm đồng hành của một hệ thống (sản phẩm đồng hành bao gồm dịch vụ, vận tải.v.v...);

8) Sản phẩm: sản phẩm của một hệ thống (sản phẩm bao gồm dịch vụ, vận tải, v.v...).

f) Đầu vào và đầu ra - Quy định môi trường tiếp nhận

VÍ DỤ  không khí vùng nông nghiệp, không khí rừng, độ cao so với mặt nước biển (> 1000 m), không khí trong nhà, không khí nông thôn, không khí đô thị, đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất đồng cỏ, đất cằn, đất công nghiệp, đất bãi chôn lấp, đất nông thôn, đất thành thị, sông lạch, nước hóa thạch, nước ngầm, hồ, đầm lầy, đại dương, ao, ghềnh, sông, nước biển ven bờ, đất ven biển, nước mặt, vũng, thác, môi trường dạng môi trường công nghệ;

g) Đầu vào và đầu ra - tên - viện dẫn đến danh pháp

VÍ DỤ số CAS, danh pháp theo SETAC

h) Đầu vào và đầu ra - số lượng - tên

VÍ DỤ Trung bình, Mode (Giá trị tập trung nhiều nhất), độ rộng, giá trị riêng biệt.

i) Đầu vào và đầu ra - số lượng - đơn vị - biểu tượng hoặc tên

VÍ DỤ Hệ thống các đơn vị quốc tế được quy định tại ISO 31.

j) Đầu vào và đầu ra - số lượng - thông số - tên

VÍ DỤ Hệ số biến phân, trị cực đại, trung bình, trung vị, trị cực tiểu, cỡ mẫu, độ lệch tiêu chuẩn, sai số ước lượng.

k) Mô hình hóa và thẩm định - nguyên lý mô hình hóa - hằng số mô hình hóa - tên

VÍ DỤ Năng suất tỏa nhiệt thực, năng suất tỏa nhiệt thô, tỷ lệ tái chế, hiệu quả quá trình, tỷ lệ lợi nhuận, tỷ lệ chiết khấu, khoảng cách vận chuyển.

I) Mô hình hóa và thẩm định - thẩm định - phương pháp

VÍ DỤ Thẩm định hiện trường, tính toán lại, cân bằng khối lượng, kiểm tra chéo với nguồn khác, đọc và sửa dữ liệu nhập vào.

m) Các Đơn vị (xuất hiện ở nhiều chỗ )

VÍ DỤ Hệ thống đơn vị đo quốc tế (SI) như quy định tại ISO 31.

Khuyến nghị sử dụng các đơn vị của hệ SI bất cứ nơi nào có thể. Điều này giúp tránh sử dụng các đơn vị như “Arce", "thùng", "giạ", "ga lông", “gren”, “dặm", "pound", “tấn", và “btu”, do những đơn vị này đều không phải là đơn vị trong hệ đơn vị đo SI.

Phụ lục A

(quy định)

Mô tả chi tiết về định dạng tài liệu về dữ liệu

A.1  Khái quát

Phụ lục này nêu mô tả chi tiết về định dạng tài liệu về dữ liệu, các yêu cầu định dạng đối với các trường dữ liệu khác nhau và những giải thích về khái niệm được sử dụng. Thêm vào đó, trong A.3 cũng nêu các yêu cầu đối với việc thực hiện các định dạng trao đổi dữ liệu điện tử dựa trên Tiêu chuẩn này.

Bảng A.1 và A.2 bao gồm tên trường dữ liệu và mô tả dữ liệu được bao hàm. Kiểu dữ liệu đối với mỗi thuật ngữ được định rõ trong một cột riêng biệt. Quy định các kiểu dữ liệu được nêu ở Điều 6. Danh pháp trong cột được sử dụng để chỉ dẫn khi một danh pháp được xác định cho trường dữ liệu. Các danh pháp được xác định trong Điều 7. Có thể cung cấp các Danh pháp người sử dụng đã định cho các trường dữ liệu khác. Đối với mỗi trường dữ liệu, số lượng các tình huống cho phép được mô tả, nêu quan hệ của nó với khái niệm mà nó thuộc về. Các ô có dấu gạch ngang hàm ý không áp dụng cho trường hợp đó.

A.2  Quy định định dạng tài liệu về dữ liệu

A.2.1  Tổng quát

Việc định dạng tài liệu về dữ liệu gồm 3 phần:

- Quá trình: bao gồm mô tả đặc tính quá trình được mô hình hóa liên quan tới công nghệ, thông tin liên quan tới thời gian và địa lý, v.v...(mô tả quá trình), và các thông số định lượng của nó (đầu vào và đầu ra);

- Mô hình hóa và thẩm định: bao gồm mô tả các điều kiện tiên quyết đối với việc mô hình hóa và thẩm định quá trình;

- Thông tin quản trị hành chính: bao gồm các thông tin liên quan tới quản trị hành chính hồ sơ quá trình.

A.2.2  Quá trình

Quy định quá trình được nêu tại 5.2.

Bảng A.1 - Quá trình