Bị cáo là gì? Bị can và bị cáo có gì khác nhau?

1. Bị cáo là gì?

Trước đây, thuật ngữ “bị cáo” đã được sử dụng trong nhiều sắc lệnh về tổ chức các cơ quan tư pháp do Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hoà kí từ năm 1945.

Tuy nhiên đến năm 1974, định nghĩa về bị cáo mới được ghi nhận lần đầu tiên trong Bản hướng dẫn về trình tự tố tụng sơ thẩm về hình sự ban hành kèm theo Thông tư 16/TATC ngày 27/9/1974 của Toà án nhân dân tối cao. Theo đó, bị cáo là người bị truy cứu trách nhiệm hình sự trước toà án nhân dân.

Hiện tại, Điều 61 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 định nghĩa về bị cáo như sau:

Bị cáo là người hoặc pháp nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Quyền và nghĩa vụ của bị cáo là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật này.

Như vậy, khi có quyết định của Toà án đưa bị can ra xét xử thì người hoặc pháp nhân mới được gọi là bị cáo.

Nếu chưa có quyết định của Toà án đưa ra xét xử thì vẫn chưa được gọi là bị cáo, cho dù hồ sơ vụ án cùng bản cáo trạng quyết định truy tố đã được gửi cho Toà án.

2. Bị cáo có quyền và nghĩa vụ như thế nào?

2.1. Quyền của bị cáo

Theo Điều 61 Bộ luật Tố tụng hình sự, bị cáo có các quyền sau:

- Nhận quyết định đưa vụ án ra xét xử; quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; quyết định đình chỉ vụ án; bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định tố tụng khác;

- Tham gia phiên tòa;

- Được thông báo, giải thích về quyền và nghĩa vụ của mình;

- Đề nghị giám định, định giá tài sản; đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật; đề nghị triệu tập người làm chứng, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người giám định, người định giá tài sản, người tham gia tố tụng khác và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng tham gia phiên tòa;

- Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

- Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

- Tự bào chữa, nhờ người bào chữa;

- Trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội;

- Đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi hoặc tự mình hỏi người tham gia phiên tòa nếu được chủ tọa đồng ý; tranh luận tại phiên tòa;

- Nói lời sau cùng trước khi nghị án;

- Xem biên bản phiên tòa và yêu cầu ghi những sửa đổi, bổ sung vào biên bản phiên tòa;

- Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án;

- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

2.2. Nghĩa vụ của bị cáo

Cũng theo Điều 61 Bộ luật Tố tụng hình sự, ngoài các quyền nêu trên, bị cáo còn có nghĩa vụ:

- Có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án. Trường hợp vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì có thể bị áp giải hoặc nếu bỏ trốn thì bị truy nã;

- Chấp hành quyết định, yêu cầu của Tòa án.

3. Bị can và bị cáo trong vụ án hình sự có gì khác nhau?

Bị can và bị cáo là hai tên gọi quen thuộc trong tố tụng hình sự rất hay bị nhầm lẫn. Có thể phân biệt bị can và bị cáo qua một số tiêu chí như sau:

Nhìn chung, đặc điểm dễ phân biệt nhất giữa bị can và bị cáo là thời điểm tham gia giai đoạn tố tụng. Cá nhân, pháp nhân bị khởi tố, điều tra, truy tố thì gọi là bị can. Còn cá nhân, pháp nhân bị đưa ra xét xử thì gọi là bị cáo.

Ngoài các tiêu chí phân biệt như trên, giữa bị can và bị cáo có nhiều đặc điểm về quyền và nghĩa vụ tương đối giống nhau như:

- Quyền và nghĩa vụ của bị can và bị cáo là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân;

- Được thông báo, giải thích về quyền và nghĩa vụ của mình;

- Được đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

- Được tự bào chữa, nhờ người bào chữa;

- Được trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

- Được trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội;

- Được đề nghị giám định, định giá tài sản;

- Được đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật;

- Được khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Có thể bị áp giải nếu vắn mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không có trở ngại khách quan; truy nã nếu bỏ trốn.

Trên đây là một số thông tin về: Bị cáo là gì? Bị can và bị cáo có gì khác nhau? Nếu có thắc mắc liên quan, bạn đọc vui lòng gọi tới tổng đài 1900.6192 để được giải đáp.