Tiêu chuẩn TCVN 9487:2012 Quy trình lập bản đồ địa chất tỷ lệ lớn

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 9487:2012

QUY TRÌNH ĐIỀU TRA, LẬP BẢN ĐỒ ĐẤT TỶ LỆ TRUNG BÌNH VÀ LỚN

Intructrion for soil investigation and mapping at medium and large scales

Lời nói đầu

TCVN 9487:2012 được chuyển đổi từ 10 TCN 68 - 84 thành Tiêu chuẩn Quốc gia theo quy định tại khoản 1 Điều 69 của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và điểm a khoản 1 Điều 6 Nghị định số 127/2007/NĐ-CP ngày 1/8/2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

TCVN 9487:2012 do Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp biên soạn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề nghị, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ khoa học và Công nghệ công bố.

 

QUY TRÌNH ĐIỀU TRA, LẬP BẢN ĐỒ ĐẤT TỶ LỆ TRUNG BÌNH VÀ LỚN

Intructrion for soil investigation and mapping at medium and large scales

1 Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định nội dung, phương pháp, các bước tiến hành điều tra, lập bản đồ đất tỷ lệ trung bình và lớn, phục vụ quy hoạch nông nghiệp, kiểm kê, đánh giá đất và các mục đích khác đòi hỏi thông tin về điều kiện đất của vùng.

2 Tài liệu viện dẫn

Các tài liệu viện dẫn sau là rất cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn này. Đối với các tài liệu viện dẫn ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản được nêu. Đối với các tài liệu viện dẫn không ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản mới nhất bao gồm cả các sửa đổi, bổ sung (nếu có).

TCVN 4046:1985, Đất trồng trọt - Phương pháp lấy mẫu.

TCVN 6647:2007 (ISO 11464:2006), Chất lượng đất - Xử lý sơ bộ mẫu để phân tích lý hóa.

3 Thuật ngữ và định nghĩa

3.1

Tỷ lệ bản đồ (scale of Map)

Bản đồ tỷ lệ lớn là những bản đồ có tỷ lệ từ 1/25.000 trở lên. Bản đồ tỷ lệ trung bình là những bản đồ có tỷ lệ nhỏ hơn 1/25.000 đến 1/100.000. Trong những tài liệu đất đã có ở Việt Nam, bản đồ đất tỷ lệ lớn được xây dựng phổ biến là 1/5.000, 1/10.000 và 1/25.000; tỷ lệ trung bình phổ biến là 1/50.000 và 1/100.000.

3.2

Đất (soil)

Đất là tầng mặt tơi xốp của lục địa có khả năng tạo ra sản phẩm cây trồng.

[TCVN 6495-1 : 1999 (ISO 11074-1 : 1996)]

3.3

Phân loại đất (soil classification)

Việc đặt tên cho đất và sắp xếp theo thứ bậc của hệ thống phân vị. Việc đặt tên cho đất được dựa trên cơ sở các kết quả nghiên cứu về tiêu chuẩn phân loại có liên quan đến nguồn gốc phát sinh, đặc điểm hình thành, hình thái phẫu diện và đặc điểm lý hóa học đất. Phân loại đất cho một vùng lãnh thổ cần thực hiện 4 bước như sau:

1) Lựa chọn hệ thống phân loại và xác định cấp phân vị cần áp dụng (tùy theo mục tiêu nghiên cứu và tỷ lệ bản đồ cần xây dựng);

2) Thu thập và nghiên cứu các thông tin về điều kiện hình thành đất (địa chất, địa hình, khí hậu, thủy văn, thảm phủ, sử dụng và cải tạo đất);

3) Khảo sát thực địa: Ghi nhận các thông tin về điều kiện hình thành đất và đặc điểm bề mặt đất của điểm và khu vực quan sát, nghiên cứu hình thái phẫu diện đất, xác định sơ bộ các tầng, đặc tính chuẩn đoán đất và tên đất;

4) Phân tích đất: Phân tích đầy đủ các chỉ tiêu có liên quan đến phân loại đất được đề nghị tùy theo khu vực khảo sát (như thành phần cơ giới, chất hữu cơ và mùn trong đất, phản ứng đất, độ phèn, độ mặn trong đất …). Trên cơ sở nghiên cứu kết quả phân tích lý hóa học đất kết hợp với hình thái phẫu diện đất để xác định chính thức các tầng, đặc tính chuẩn đoán đất và tên đất.

3.4

Bản đồ đất (soil map)

Bản độ thể hiện phân bố không gian của các đơn vị chú dẫn bản đồ đất và các yếu tố phụ kèm theo, được thể hiện trên nền bản đồ địa hình theo hệ tọa độ Quốc gia. Hệ tọa độ quy chuẩn Quốc gia hiện nay là VN 2000.

CHÚ THÍCH: Các đơn vị chú dẫn bản đồ đất và các yếu tố phụ kèm theo được xác định ranh giới phân bố không gian trên bản đồ bằng đường vẽ khép kín (khoanh đất hay contour đất) và được thể hiện bằng màu sắc kèm theo tập hợp ký hiệu theo quy định thống nhất.

3.5

Chú dẫn bản đồ đất (legend of soil map)

Bản giải thích ngắn gọn và đầy đủ các nội dụng mà bản đồ đất thể hiện, qua đó có thể hiểu, khai thác, sử dụng thông tin của bản đồ một cách thuận lợi, nhanh chóng và đầy đủ nhất. Thông thường, nội dung chú dẫn bản đồ đất được chia 3 phần.

- Phần thứ nhất: bảng giải thích hệ thống tên đất, ký hiệu và màu sắc thể hiện các đơn vị phân loại đất (đơn vị chú dẫn bản đồ đất) có ở địa bàn lãnh thổ;

- Phần thứ hai: bảng giải thích về: (i) Tất cả các ký hiệu phụ có ghi kèm với tên đất và chỉ tiêu phân cấp của chúng (như độ dốc địa hình, độ dày tầng đất mịn, thành phần cơ giới lớp đất mặt, mức độ và độ sâu xuất hiện giây, tỷ lệ và độ sâu xuất hiện kết von, đá lẫn. (ii) Các ký hiệu có liên quan đến xác định vị trí khu vực (như địa danh chính, địa giới và trung tâm hành chính, đường giao thông, sông suối, hồ đập…);

- Phần thứ ba: bảng thống kê diện tích các đơn vị phân loại đất theo độ dốc địa hình và độ dày tầng đất mịn đối với đất đồi núi, theo thành phần cơ giới và địa hình tương đối với đất đồng bằng - thung lũng và đất ruộng bậc thang.

3.6

Phẫu diện chính (reference profiles)

3.6.1

Phẫu diện tích có phân tích (reference profiles with analysis)

(1) Phẫu diện chính có phân tích: Phẫu diện nghiên cứu đầy đủ và chi tiết tất cả các thông số có liên quan đến phân loại đất, vẽ bản đồ đất, xác định đặc điểm lý-hóa học đất và đề xuất bố trí sử dụng, cải tạp và bảo vệ đất của vùng nghiên cứu.

Ngoài ra, phẫu diện chính có phân tích còn là phẫu diện tham chiếu (Reference Profiles) để xác định tầng đất và tên đất chính thức cho những phẫu diện không phân tích. Vì vậy, nội dung nghiên cứu và quy cách phẫu diện chính có phân tích yêu cầu như sau:

(a) Về nội dung nghiên cứu, bao gồm:

(i) Chọn điểm nghiên cứu: phải đại diện cho đơn vị phân loại đất;

(ii) Quan trắc và ghi ghép các thông tin của khu vực và địa điểm nghiên cứu về đặc điểm địa hình, thủy văn, thảm phủ, loại sử dụng đất, đặc điểm bề mặt đất…

(iii) Mô tả chi tiết hình thái phẫu diện đất và định danh sơ bộ tầng đất và tên đất;

(iv) Chụp ảnh cảnh quan, hình thái phẫu diện và nếu cần, hoạt động nghiên cứu đất ngoài thực địa;

(v) Lấy tiêu bản đất và lấy mẫu đất phân tích theo quy định, và

(vi) Phân tích đất.

(b) Về quy cách phẫu diện: Trong nghiên cứu hình thái của phẫu diện chính có phân tích ngoài việc mô tả và lấy mẫu đất, có thể còn phải thảo luận trực tiếp ngay trong phẫu diện đất; vì vậy, kích thước 03 chiều của phẫu diện cần phải: rộng ≥ 70 cm, dài ≥ 200 cm, sâu ≥ 125 cm nếu chưa gặp tầng cứng rắn, tầng mẫu chất hoặc lớp đá nền; hướng bề mặt quan trắc chính của phẫu diện phải đối diện với hướng mặt trời nếu địa hình bằng hoặc dốc nhẹ; hoặc về phía đỉnh dốc nếu địa hình dốc.

3.6.2

Phẫu diện tích không phân tích (reference profiles without analysis)

(2) Phẫu diện chính không phân tích: phẫu diện nghiên cứu các thông số có liên quan đến phân loại đất, vẽ bản đồ đất và đề xuất bố trí sử dụng, cải tạo và bảo vệ đất. Vì vậy, nội dung nghiên cứu và quy cách phẫu diện như sau:

(a) Về nội dung nghiên cứu, bao gồm:

(i) Chọn điểm nghiên cứu: phải đại diện cho đơn vị phân loại đất

(ii) Quan trắc và ghi chép các thông tin của khu vực và địa điểm nghiên cứu về đặc điểm địa hình, thủy văn, thảm phủ, loại sử dụng đất, đặc điểm bề mặt đất…

(iii) Mô tả chi tiết hình thái phẫu diện đất và định danh sơ bộ tầng đất và tên đất

(iv) Lấy tiêu bản đất; và

(v) Nếu cần có thể chụp ảnh cảnh quan, hình thái phẫu diện và hoạt động nghiên cứu đất ngoài thực địa

(b) Về quy cách phẫu diện: Tương tự như phẫu diện chính có phân tích, ngoại trừ chiều dài phẫu diện: dài ≥ 125 cm (nếu không cần chụp ảnh hình thái phẫu diện) hoặc ≥  200 cm (nếu cần chụp ảnh hình thái phẫu diện).

3.7

Phẫu diện phụ (routine Profiles)

Phẫu diện dùng để quan trắc, mô tả những đặc tính cần thiết của tất cả các tầng đất chính song không thể xác định chính xác, đầy đủ tất cả tính chất của các phụ tầng, đặc biệt là các tầng dưới sâu. Độ sâu của phẫu diện, yêu cầu phải ≥ 100 cm (nếu không gặp tầng cứng rắn), chiều dài và chiều rộng đủ để đào đến độ sâu tối thiểu và quan trắc mô tả dễ dàng.

3.8

Phẫu diện thăm dò (incomplete Profiles)

Phẫu diện dùng để quan trắc, mô tả một số đặc tính phục vụ phân loại những cấp phân vị cao và (hoặc) xác định ranh giới các đơn vị phân loại trong vẽ bản đồ đất. Yêu cầu độ sâu tối thiểu là 80 cm nếu không gặp tầng cứng rắn. Có thể dùng khoan chuyên dụng để khoan đất.

4 Quy định chung

4.1 Nội dung (bản đồ cất) cần phản ánh rõ vị trí, sự phân bố không gian, số lượng và chất lượng các đơn vị phân loại đất tương ứng với quy mô lãnh thổ, làm căn cứ bố trí và quản lý sử dụng.

4.2 Yêu cầu tỷ lệ bản đồ tương ứng với cấp, quy mô lãnh thổ (được quy định trong Bảng 1):

Bảng 1 - Quy mô diện tích tự nhiên của lãnh thổ điều tra và tỷ lệ bản đồ tương ứng

Quy mô diện tích lãnh thổ (ha)	Tỷ lệ bản đồ
Nhỏ hơn hoặc bằng 3.000	1/5.000
Từ trên 3.000 đến 15.000	1/10.000
Từ trên 15.000 đến 100.000	1/25.000
Từ trên 100.000 đến 300.000	1/50.000
Trên 300.000	1/100.000

4.3 Tỷ lệ bản đồ địa hình hoặc bản đồ địa chính dùng để lập bản đồ đất phải bằng hoặc lớn hơn tỷ lệ bản đồ đất cần xây dựng.

4.4 Trang thiết bị, dụng cụ cần để điều tra thực địa bao gồm:

+ Bản đồ địa hình sử dụng cho điều tra, lập bản đồ đất phải là bản đồ hệ VN 2000;

+ Tỷ lệ bản đồ địa hình dùng cho điều tra thực địa phải lớn gấp 2 lần tỷ lệ bản đồ cần xây dựng.

4.4.2 Ảnh máy bay và ảnh vệ tinh có độ phân giải thích hợp (nếu có).

4.4.3 Máy mọc, dụng cụ đo nhanh:

+ Máy định vị cầm tay (GPS - Geographycal Position Systems);

+ Máy đo pH ngoài hiện trường (hoặc thuốc thử vạn năng và dụng cụ kèm theo);

+ Máy đo độ chặt, độ ẩm ngoài hiện trường;

+ Máy đo độ dẫn điện (nếu lãnh thổ điều tra có đất măn, đất phèn);

+ Máy đo thế oxy hóa khử (nếu lãnh thổ cần điều tra có đất ngập nước);

+ Máy ảnh để chụp hình thái phẫu diện, cảnh quan và hiện trạng sử dụng đất. Máy quay video (nếu cần).

4.4.4 Nước cất, thuốc thử pH, giấy quỳ, axit HCl 10 %, dung dịch alpha alpha' dipyridyl (0,2 %) pha trong axit axetic (10 %);

- Bản mô tả phẫu diện (chính, phụ, thăm dò) in sẵn;

- Thước dây chuyên dụng, bộ chữ cái và số (dùng đặc tả số phẫu diện khi chụp ảnh);

- Bộ khoan đất, ống đóng dung lượng nếu cần xác định dung lượng, tỷ trọng, độ xốp đất,… , xẻng, cuốc hoặc dụng cụ đào đất khác;

- Dao tả dùng để lấy mẫu đất, hộp tiêu bản, túi đựng mẫu đất, nhãn có dán và dây buộc túi đất;

- Bút chì, bút bi, bút dạ màu;

- Máy tính cá nhân để xử lý, nhập và lưu thông tin thu thập được, nhập phiếu điều tra hiệu quả sử dụng đất và số hóa, chỉnh lý bản đồ dã ngoại.

5 Các giai đoạn điều tra lập bản đồ đất

5.1 Giai đoạn chuẩn bị

5.1.1 Thu thập, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến vùng điều tra

Trước khi triển khai công tác cần thu thập và phân tích đánh giá các tài liệu đã có liên quan đến vùng điều tra, gồm:

5.1.1.1 Thu thập tài liệu

- Địa chất (bản đồ và báo cáo thuyết minh kèm theo);

- Khí hậu, thời tiết (số liệu quan trắc nhiều năm, số liệu bình quân, bản đồ phân vùng một số yếu tố khí hậu chủ yếu như nhiệt, mưa, bức xạ, số giờ nắng…);

- Thủy văn, thủy lợi (bản đồ thủy văn nước mặt, bản đồ hiện trạng và quy hoạch thủy lợi kèm báo cáo thuyết minh);

- Thổ nhưỡng, nông hóa (bản đồ đất, bản đồ nông hóa, bản đồ canh tác, bản tả phẫu diện các lần điều tra trước, kết quả phân tích đất, ảnh hình trái phẫu diện đất, ảnh cảnh quan, ảnh hiện trạng sử dụng đất và báo cáo thuyết minh kèm theo bản đồ);

- Bản đồ hiện trạng thảm phủ và hiện trạng sử dụng đất; Số liệu thống kê hiện trạng sử dụng đất, loại (nhóm) cây trồng và năng suất, sản lượng.

5.1.1.2 Phân tích, đánh giá các tài liệu đã thu thập

Tài liệu đã thu thập cần được xem xét, đánh giá theo các tiêu chí sau:

- Tính khách quan và độ tin cậy;

- Tính hệ thống, tính thời sự và tính phổ biến;

- Điều kiện kế thừa, cập nhật và nâng cao chất lượng;

- Các thành tạo địa chất phổ biến và quan hệ của chúng với địa hình và đất;

- Dự kiến những quy luật hình thành đất phổ biến và mối quan hệ của chúng với địa chất, địa hình, thực vật, chế độ thủy văn, điều kiện thủy lợi…

5.1.2 Xây dựng dự thảo phân loại đất

Xây dụng bảng dự thảo phân loại đất thuộc phạm vi điều tra, khoanh vẽ sơ bộ ranh giới đất và bố trí mạng lưới phẫu diện để lên kế hoạch điều tra.

5.1.3 Chuẩn bị vật tư kỹ thuật phục vụ điều tra

Căn cứ vào khối lượng công việc, phạm vi vùng điều tra, số cán bộ… cần chuẩn bị các vật tư kỹ thuật nêu ở 4.4.

5.1.4 Tổ thức lực lượng, lập kế hoạch triển khai

Căn cứ vào mục đích, yêu cầu, đối tượng điều tra đất, tỷ lệ bản đồ, khối lượng điều tra thực địa và nội nghiệp để tổ chức lực lượng, lập kế hoạch triển khai công tác. Cụ thể là:

5.1.4.1 Tổ chức lực lượng

- Tổ chức lực lượng điều tra thực địa: thành lập nhóm và phân công cán bộ phụ trách nhóm. Sắp xếp lịch kiểm tra, nghiệm thu thực địa;

- Dự kiến cán bộ xử lý kết quả điều tra thực địa, tổng hợp gốc dã ngoại, xây dựng dự thảo chú dẫn, tổng hợp kết quả phân tích mẫu đất, hoàn thiện chú dẫn, biên hội bản đồ gốc;

- Bố trí thời gian và lực lượng để số hóa bản đồ gốc đất, kiểm tra hiệu đính bản đồ số hóa, chỉnh lý, biên tập, in ấn bản đồ đất màu;

- Phân công cán bộ tổng hợp kết quả, viết báo cáo thuyết minh;

- Dự kiến chuyên gia hiệu đính báo cáo. Thời gian chỉnh sửa, hoàn thiện báo cáo và nghiệm thu, công bố kết quả điều tra phân loại lập bản đồ đất.

5.1.4.2 Lập kế hoạch triển khai

- Xác định tuyến, chia khu vực điều tra;

- Bố trí màng lưới phẫu điện;

- Tính toán khối lượng, thời gian điều tra thực địa, thời gian nội nghiệp;

- Dự tính tuyến khảo sát;

- Dự tính lực lượng điều tra thực địa.

5.2 Điều tra thực địa

5.2.1 Chia khu vực điều tra

Diện tích lãnh thổ điều tra cần được chia cho các nhóm. Căn cứ để phân định ranh giới điều tra giữa các nhóm là các đứt gãy của địa hình hay địa vật (sông, suối, đường hợp thủy, kênh mương, đường nội đồng…). Ranh giới giữa các nhóm phải rõ ràng. Phạm vi khảo sát phải chờm ranh giới được phân chia của nhóm ít nhất 200 m về phía ranh giới của nhóm liền kề có chung ranh giới điều tra.

5.2.2 Các bước điều tra thực địa

- Điều tra sơ bộ: điều tra theo tuyến lát cắt để tìm hiểu điều kiện hình thành đất, quy luật phân bố đất theo địa hình, đá mẹ, mẫu chất, thực vật nhằm phát hiện các đơn vị phân loại đất, xác định rõ nội dung và khối lượng để xây dựng kế hoạch điều tra chi tiết;

- Điều tra chi tiết: điều tra theo mạng lưới phẫu diện đã dự kiến. Điều tra chi tiết bao gồm việc đào, quan trắc, mô tả hình thái phẫu diện đất, phân tích nhanh một số chỉ tiêu như pH, EC, thế oxy hóa - khử, phản ứng thử cacbonat bằng HCl 10 %... kết hợp quan sát đá mẹ, mẫu chất, trạng thái mặt đất, địa hình, vi địa hình, các đứt gãy, vết lộ, dấu hiệu về chế độ thủy văn, thảm thực vật tự nhiên, cây trồng và hiện trạng sử dụng đất…, phát hiện các đơn vị phân loại đất.

- Khoan (hoặc đào) phẫu diện định giới để xác định ranh giới của từng đơn vị phân loại đất theo độ dày tầng đất mịn, thành phần cơ giới lớp đất mặt, mức độ và độ sâu xuất hiện kết von, đá lẫn, giây,…;

- Khoanh vẽ ranh giới đất lên bản đồ dã ngoại và lấy mẫu đất phân tích.

5.2.3 Sai số cho phép và khoanh đất nhỏ nhất

5.2.3.1 Sai số cho phép về đường ranh giới khoanh đất được xác định căn cứ vào tỷ lệ, chất lượng bản đồ nền và mức độ biểu hiện của các đơn vị phân loại đất khác nhau ngoài thực địa. Có 2 mức độ biểu hiện:

+ Rõ ràng (ranh giới giữa các đơn vị phân loại đất nằm kế cận có thể xác định dễ dàng bằng mặt thường thông qua các yếu tố hình thành đất);

+ Không rõ (ranh giới đất khó nhận biết ngoài thực địa).

Sai số được quy định trong Bảng 2.

Bảng 2 - Sai số cho phép về ranh giới các khoanh đất

Sự thể hiện ranh giới đất ở thực địa	Sai số trên bản đồ (mm tử số) và ngoài thực địa (m, mẫu số) đối với các tỷ lệ
	1/100.000	1/50.000	1/25.000	1/10.000	1/5.000
- Rõ ràng
- Không rõ

5.2.3.2 Diện tích khoanh đất nhỏ nhất (chỉ quy định cho các khoanh đất có hình dạng gọn, không kéo quá dài).

Diện tích thích hợp của khoanh đất nhỏ nhất được quy định căn cứ vào sự thể hiện ranh giới đất ở thực địa và tỷ lệ bản đồ (Bảng 3):

Bảng 3 - Diện tích thích hợp của khoanh đất nhỏ nhất

Sự thể hiện ranh giới đất ở thực địa	Diện tích khoanh đất nhỏ nhất trên bản đồ (mm2, ở tử số) và ngoài thực địa (ha, ở mẫu số) đối với các tỷ lệ
	1/100.000	1/50.000	1/25.000	1/10.000	1/5.000
- Rõ ràng
- Không rõ

5.2.4 Mật độ phẫu diện

Căn cứ vào tỷ lệ bản đồ cần xây dựng, mức độ mức phức tạp của địa hình theo vùng miền ở nước ta, mật độ phẫu diện cần quan trắc, mô tả như sau (Bảng 4).

Bảng 4 - Diện tích trung bình cần đào 1 phẫu diện chính hoặc phụ

Tỷ lệ bản đồ đất	Diện tích ở thực địa theo vùng miền (ha)
	Đồng bằng	Trung du	Miền núi
1/5.000	3	5	7
1/10.000	7	10	25
1/25.000	15	20	30
1/50.000	60	80	120
1/100.000	240	320	480

5.2.5 Tỷ lệ các loại phẫu diện

Sau khi tính được tổng số phẫu diện cần quan trắc, mô tả ở phạm vi lãnh thổ điều tra theo mật độ phẫu diện quy định ở Bảng 4, xác định số lượng các loại phẫu diện theo tỷ lệ: chính có phân tích/chính không phân tích/phẫu diện phụ theo tỷ lệ 1/4/5.

5.2.6 Phẫu diện đất, quan trắc, mô tả phẫu diện và lấy mẫu đất

5.2.6.1 Chọn địa điểm đào phẫu diện

- Địa điểm đào phẫu diện phải đại diện cho khu vực điều tra, cụ thể là:

+ Đại diện cho các dạng địa hình chủ yếu;

+ Đại diện cho các thảm thực vật tự nhiên và thảm cây trồng chủ yếu;

+ Đại diện cho các vùng có phương thức sử dụng, cải tạo và bảo vệ đất khác nhau;

- Với đất đồi núi, phẫu diện đại diện phải được đào ở đỉnh hoặc sườn đồi, núi - nơi hội tụ đủ các đặc trưng chung của khoanh đất cần khảo sát;

- Với địa hình bằng và thung lũng, phẫu diện phải đào ở giữa khu vực. Không được đào ở gần bờ, gần đường, gần kênh mương, thùng đào thùng đấu hay khu vực đang khai thái mỏ, ở nơi có ổ mối, hang kiến, nơi đất bị bom đạn hoặc hoạt động nhân tạo làm xáo trộn trạng thái tự nhiên…

5.2.6.2 Xác định vị trí phẫu diện

Có thể xác định vị trí phẫu diện bằng 2 phương pháp:

- Phương pháp cổ điển thông thường: giao hội theo các mốc cố định dễ nhận biết, đo khoảng cách, ước lượng cự ly và đánh dấu vào vị trí tương ứng của bản đồ;

- Phương pháp hiện đại: dùng máy định vị cầm tay (GPS) để xác định vị trí phẫu diện theo kinh độ = vĩ độ rồi giao hội, xác định vị trí tương ứng và đánh dấu vào bản đồ. Đồng thời lập thư mục vị trí phẫu diện theo khuôn dạng Bảng 5 dưới đây.

Bảng 5 - Thư mục vị trí phẫu diện huyện (xã, tỉnh, vùng dự án)

Số phẫu diện	Loại phẫu diện	Số hiệu tờ bản đồ	Vị trí địa lý		Địa điểm
			Kinh độ	Vĩ độ

5.2.6.3 Đào phẫu diện đất

Khi đào phẫu diện để quan trắc và mô tả cần tuân thủ những quy định sau:

- Đào đúng quy cách theo từng loại phẫu diện;

- Phía mô tả đào thẳng góc với mặt đất;

- Phía đối diện với mặt mô tả cần để bậc tam cấp thuận tiện cho quan trắc mô tả, lấy mẫu và đỡ công đào lấp;

- Khi đổ đất, lớp đất mặt để riêng, lớp đất dưới để riêng. Không đổ đất lên phía mặt mô tả. Không dẫm đạp lên phía mặt phẫu diện mô tả vì như vậy sẽ làm mất trạng thái tự nhiên của đất;

- Với đất trồng trọt, sau khi đào mô tả, lấy mẫu xong phải lấp ngay. Khi lấp, các lớp đất dưới lấp trước, lớp đất trên mặt lấp sau cùng.

5.2.6.4 Số lượng điểm quan trắc và phẫu diện chính có phân tích

Mỗi khoanh đất ngoài thực địa thể hiện được trên bản đồ tối thiểu cần phải có một phẫu diện chính, phụ hoặc thăm dò. Trường hợp khoanh đất có quy mô lớn thì căn cứ vào diện tích, loại địa hình, tỷ lệ bản đồ cần điều tra để xác định rõ số phẫu diện cần quan trắc, mô tả.

Mỗi đơn vị phân loại đất thể hiện ở chú dẫn bản đồ, tối thiểu phải có 1 phẫu diện chính có lấy mẫu phân tích (trừ trường hợp diện tích của đơn vị phân loại <10 ha hoặc ít có ý nghĩa về sử dụng và học thuật). Trường hợp đã lấy mẫu đúng theo quy định về tỷ lệ giữa 3 loại phẫu diện là 1/4/5 (xem 5.2.5) mà vẫn chưa đạt được yêu cầu này thì cần lấy thêm mẫu đất phân tích ở những đơn vị chú dẫn bản đồ có diện tích lớn sao cho tổng số phẫu diện chính có phân tích bằng 1/10 số phẫu diện chính cần quan trắc.

5.2.6.5 Sai số của vị trí phẫu diện

Sai số của vị trí phẫu diện quy định với từng tỷ lệ bản đồ như sau (Bảng 6):

Bảng 6 - Quy định về sai số vị trí phẫu diện

Mức độ thể hiện địa hình, địa vật trên bản đồ	Sai số về vị trí trên bản đồ (mm, ở tử số) ngoài thực địa (m, ở mẫu số) đối với các tỷ lệ
	1/100.000	1/50.000	1/25.000	1/10.000	1/5.000
Chi tiết	±	±	±	±	±
Không rõ	±	±	±	±	±

5.2.6.6 Quan trắc, mô tả phẫu diện đất

- Quan trắc, đặt tên các tầng phát sinh, tầng chẩn đoán, đặc tính chẩn đoán.

- Thử (hoặc đo) pH, Cacbonat và các chỉ tiêu như: EC, Eh…khi cần thiết.

- Mô tả và ghi ghép đầy đủ thông tin đã quan trắc (theo nội dung gợi ý in sẵn trong bản mô tả phẫu diện đất: bản mô tả phẫu diện chính xem Phụ lục A, Phụ lục B, Phụ lục C).

- Đánh dấu vị trí phẫu diện vào bản đồ dã ngoại.

5.2.6.7 Lấy tiêu bản đất

Lấy đất ở các tầng phát sinh cho vào từng ngăn tương ứng của hộp tiêu bản. Hộp tiêu bản có thể làm bằng giấy, gỗ, plastic hoặc vật liệu khác. Đất cho vào hộp phải giữ được trạng thái tự nhiên và mang đặc trưng cho tất cả các tầng đất.

Ghi tiêu bản đất: bên cạnh mỗi ngăn tiêu bản ghi rõ độ dầy tầng đất phát sinh. Đầu và nắp hộp tiêu bản phải ghi số phẫu diện, ký hiệu phẫu diện. Trên mặt nắp hộp tiêu bản cũng phải ghi ký hiệu phẫu diện, số phẫu diện, ký hiệu tên đất, độ dày các tầng pH, địa điểm đào phẫu diện và thực vật phổ biến.

5.2.6.8 Lấy mẫu đất để phân tích

Lấy mẫu đất để phân tích theo TCVN 4046:1985, cụ thể như sau:

- Lấy mẫu ở tầng đáy phẫu diện trước, sau đó lấy dần lên các tầng trên;

-  Mẫu đất lấy ở tất cả các tầng phát sinh chi tiết (A₁, A₂, B₁, B₂…) theo toàn bộ độ dày tầng đất.

- Tùy theo độ dày cụ thể của mỗi tầng, số mẫu cần lấy như sau: tầng đất dày từ 50 cm trở xuống: lấy 1 mẫu, từ trên 50 cm đến 90 cm: lấy 2 mẫu, trên 90 cm: lấy 3 mẫu;

- Mỗi mẫu đất phải lấy đủ trọng lượng từ 1 kg đến 1,5 kg (tùy theo số chỉ tiêu cần phân tích và mức độ lẫn tạp);

- Mỗi mẫu đất đựng vào một túi riêng (túi đựng mẫu có thể là túi vải hoặc túi nilon). Phía túi đựng mẫu phải có nhãn ghi rõ số phẫu diện, độ sâu tầng đất, tầng lấy mẫu. Bên trong túi phải có nhãn bằng giấy ghi số phẫu diện, địa điểm, tầng, ngày và người lấy mẫu.

5.2.6.9 Ghi ký hiệu phẫu diện

Dùng ký hiệu hình học để thể hiện các loại phẫu diện (trên bản đồ và bản mô tả):

- Phẫu diện chính có phân tích, ký hiệu:

- Phẫu diện chính không phân tích, ký hiệu: ±

- Phẫu diện phụ, ký hiệu: 

- Phẫu diện thăm dò, ký hiệu: x

5.2.7 Vẽ ranh giới các khoanh đất và ghi ký hiệu tên đất, ký hiệu phụ lên bản đồ

- Vẽ ranh giới khoanh đất, ghi vị trí phẫu diện và số phẫu diện, ký hiệu tên đất và các ký hiệu phụ trên bản đồ dã ngoại bằng bút chì đen, đường ranh giới đất thể hiện nét liền (theo Phụ lục D, E và F);

- Số phẫu diện, ký hiệu phẫu diện, tên đất và các ký hiệu phụ ghi thành 3 hàng ngang: hàng trên là số phẫu diện, hàng giữa (ghi đúng vào vị trí phẫu diện) là ký hiệu phẫu diện, hàng cuối cùng là ký hiệu tên đất và các yếu tố phụ cần thể hiện.

5.3 Giai đoạn nội nghiệp

5.3.1 Chỉnh lý thường xuyên

5.3.1.1 Chỉnh lý bản mô tả, nhập bản mô tả vào máy tính

- Trước khi nhập bản mô tả vào máy tính, bản mô tả phẫu diện đất phải được kiểm tra, chỉnh lý về tính thống nhất, độ chuẩn xác của các thông tin đã mô tả như: số phẫu diện, loại phẫu diện, vị trí, địa điểm, độ cao, thảm phủ/cây trồng, tên đất, lịch sử khai thác sử dụng và những điểm đặc thù khác;

- Nhập nội dung bản mô tả phẫu diện đất vào file dữ liệu theo khuôn dạng chung ứng với từng loại phẫu diện.

5.3.1.2 Sao chép bản đồ

- Sau mỗi ngày đi dã ngoại phải sao chép từ bản đồ dã ngoại vào bản đồ gốc đã lưu.

- Chuyển và ghi lại ví trí phẫu diện vào bản đồ gốc đã lưu (vị trí và số phẫu diện phải ghi bằng bút mực đen, ranh giới và ký hiệu đất ghi bằng bút chì đen). Đồng thời, nhập số phẫu diện, vị trí, tọa độ vị trí, địa điểm đào phẫu diện vào bản đồ số theo khuôn dạng, trình tự thống nhất.

5.3.1.3 Thống kê các loại đất

Mỗi nhóm điều tra phải có một bảng thống kê các loại đất theo mẫu thống nhất dưới đây (Bảng 7):

Bảng 7 - Thống kê các loại đất vùng điều tra

TT	Số phẫu diện	Tên đất	Ký hiệu	Đá mẹ/ mẫu chất
1	CH 15	Đất đỏ nâu trên đá vôi	Fv	Đá vôi
2	CH 16	Đất đỏ vàng trên đá phiến sét	Fs	Phiến thạch sét
…	…	…	…	…

5.3.1.4 Kiểm tra tiêu bản đất

Thường xuyên kiểm tra, đối chiếu các tiêu bản đất với bản mô tả, bản đồ dã ngoại để chỉnh lý những sai sót, đảm bảo tính chính xác và hệ thống trong phân loại đất.

5.3.2 Thủ tục chuẩn bị phân loại đất

Để phân loại đất chính thức cần tuân thủ các bước sau:

5.3.2.1 Kiểm tra toàn bộ tài liệu điều tra thực địa

Trước khi phân loại đất chính thức cần kiểm tra toàn bộ tài liệu thực địa để:

- Đảm bảo tính chính xác và thống nhất giữa các tài liệu về số phẫu diện, vị trí phẫu diện, tọa độ vị trí, ký hiệu phẫu diện, tên đất, độ sâu tầng đất, độ sâu lấy mẫu;

- Phát hiện những ghi chép còn thiếu hoặc bất hợp lý để kịp thời bổ sung, chỉnh sửa;

- Phục hồi và bổ sung những thông tin bị khiếm khuyết trong nhãn ghi túi đất do bị ướt, mờ, rách hoặc thất lạc.

Tài liệu điều tra thực địa cần kiểm tra bao gồm: tiêu bản đất, bản mô tả (4 loại phẫu diện đất), bản đồ dã ngoại, mẫu đất phân tích, nhãn ghi túi đất (xem Phụ lục G), nhật ký dã ngoại.

5.3.2.2 Xử lý, bảo quản mẫu đất

Các túi đất, tiêu bản đất lấy về phải được hong khô trong không khí (trừ đất phèn tiềm tàng), bảo quản nơi thoáng, mát và có nhãn ghi mẫu đất chọn để phân tích (theo Phụ lục 8).

Xử lý mẫu đất để phân tích theo TCVN 6647:2007.

5.3.2.3 Lập bảng các thống nhất số phân tích, kiểm tra và nhập số liệu kết quả phân tích.

Lập bảng các thông số phân tích: Tùy theo mục tiêu kiểm tra, lập bản đồ đất, đặc điểm tài nguyên đất của lãnh thổ điều tra mà đề nghị các thông số cần phân tích và phương pháp phân tích cho hợp lý. Bảng 8 dưới đây liệt kê một số thông số và phương pháp phân tích được sử dụng phổ biến hiện nay.

Bảng 8 - Một số thông số và phương pháp phân tích đất thông dụng trong điều tra lập bản đồ đất

STT	Thông số	Phương pháp phân tích
1	pH	TCVN 6862 - 2000
2	pHKCl	TCVN 6862 -2000
3	Chất hữu cơ (%)	TCVN 8941 - 2011
4	Đạm tổng số (%)	TCVN 6498 - 1999
5	Phospho tổng số (%)	TCVN 8940 - 2011
6	Kali tổng số (%)	TCVN 8660 - 2011
7	Phospho dễ tiêu (mg/100 g đất)	Oniani (TCVN 5256 -2009)
8	Kali dễ tiêu (mg/100 g đất)	TCVN 8662 - 2011
9	Ca2+ (cmol+/kg đất)	TCVN 4405 - 1987
10	Mg2+ (cmol+/kg đất)	TCVN 4406 - 1987
11	K+ (cmol+/kg đất)	TCVN 4621 - 1988
12	Na+ (cmol+/kg đất)	TCVN 4621 - 1988
13	CEC (cmol+/kg đất)	TCVN 4620 - 1988
14	ECEC (cmol+/kg đất)	ISRIC - 1996
15	Sắt di động (mg/100g đất)	TCVN 4618 - 1988
16	Nhôm di động (cmol+/kg đất)	TCVN 4403 - 2011
17	EC (mS/cm)	TCVN 6650 - 2000
18	Tỷ lệ cấp hạt (%)	Phương pháp Pipet (TCVN 5257 - 1990)
19	Cl-; SO42-(%)	TCVN 6194 - 1996; TCVN 6656 - 2000

Sau khi có kết quả phân tích, nhất thiết phải kiểm tra về tính chính xác, hợp lý của số liệu. Sau khi phân tích lại những kết quả nghi vấn, tiến hành nhập số liệu kết quả phân tích của từng mẫu đất, từng phẫu diện vào file dữ liệu (trong Excel) theo khuôn dạng thống nhất (Phụ lục I).

5.3.3 Xây dựng bảng phân loại đất chính thức

Đối chiếu bảng phân loại dự thảo (xem 5.1.2) với kết quả điều tra thực địa, kết quả phân tích mẫu đất, xác định các nhóm, loại đất có trong lãnh thổ điều tra, xây dựng bảng phân loại đất chính thức (theo Phụ lục K và L), thống nhất cho toàn lãnh thổ điều tra.

5.3.4 Xây dựng chú dẫn chính thức

Căn cứ bảng phân loại đất chính thức, mục tiêu điều tra, tỷ lệ và nhu cầu sử dụng bản đồ, xây dựng bảng chú dẫn chính thức.

5.3.5 Khớp nối bản đồ dã ngoại

Khi đã có bảng phân loại và chú dẫn thống nhất toàn vùng điều tra, các nhóm tiến hành khớp bản đồ dã ngoại. Trường hợp loại đất và ranh giới đất chưa khớp được phải điều tra bổ sung ngoài thực địa.

5.3.6 Chỉnh lý tài liệu tập trung

Bảng phân loại đất chi tiết, thống nhất toàn lãnh thổ điều tra, bảng chú dẫn chính thức và các tài liệu điều tra bổ sung sau khi khớp ranh giới sẽ là căn cứ để chỉnh lý các tài liệu lần cuối cùng. Nội dung chỉnh lý gồm:

- Chỉnh lý bản đồ dã ngoại của từng nhóm, bản đồ gốc dã ngoại và những ghi chép có liên quan;

- Tất cả các ký hiệu, ranh giới khoanh đất trên bản đồ gốc phải vẽ bằng bút mực;

- Kiểm tra và hiệu chỉnh cho khớp (về số phẫu diện, tên đất, độ dốc, độ dày tầng đất mịn, địa hình tương đối, thành phần cơ giới lớp đất mặt và các yếu tố phụ thông thường khác) giữa bản mô tả, bản đồ và tiêu bản đất.

5.3.7 Vẽ bản đồ gốc

Từ bản đồ gốc dã ngoại, xây dựng bản đồ gốc đất chính thức theo trình tự:

- Sử dụng nền địa hình cùng tỷ lệ đã được biên tập lại bằng cách lược bớt một số yếu tố địa hình, địa vật và địa danh cho phù hợp với yêu cầu chuyên môn, sau đó in ra giấy để xây dựng bản đồ gốc đất;

- Lồng bản đồ độ dốc cùng tỷ lệ (có thể xây dựng bằng modul 3D ANALYSIS) lên bản đồ nền địa hình đã biên tập;

- Can vẽ toàn bộ nội dung của bản đồ gốc đất dã ngoại (đã chỉnh lý theo hệ thống phân loại đất chính thức) lên bản đồ nền đã lồng ghép độ dốc. Cán bộ thực hiện khâu này phải là người có chuyên môn về điều tra phân loại lập bản đồ đất, trực tiếp điều tra ngoại nghiệp và có kinh nghiệm biên hội bản đồ);

- Chỉnh lý ranh giới độ dốc cho phù hợp với ranh giới đất. Chỉnh lý các sai lệch về địa hình địa vật, sai lệch giữa các mảnh bản đồ;

- Kiểm tra, xác định các lỗi kỹ thuật trong quá trình biên hội, các thông tin cần thể hiện trong từng khoanh đất;

- Chỉnh sửa, hoàn thiện bản gốc.

5.3.8 Số hóa bản đồ gốc, tổng hợp diện tích các loại đất

- Quét bản đồ gốc và số hóa bằng phần mềm thích hợp;

- Tổng hợp diện tích đất theo các chuyên mục định trước (theo độ dốc địa hình, độ dày tầng đất mịn với từng đơn vị hành chính…) được thực hiện từ file đã số hóa theo khuôn dạng thống nhất. Kết nạp các bảng số liệu diện tích vào cơ sở dữ liệu;

- Tổng hợp về các dấu hiệu hình thái phẫu diện, tính chất đất (đặc tính vật lý, hóa học) và diện tích theo hiện trạng sử dụng, kết nạp vào cơ sở dữ liệu.

5.3.9 Biên tập, kết nạp bản đồ vào CSDL và in ấn bản đồ đất màu

- Lựa chọn, biên tập, xây dựng hệ thống màu sắc, chú dẫn cho từng loại đất theo thang màu dùng cho bản đồ đất. Biên tập bố cục bản đồ trên định dạng Mapinfo;

- In ra giấy bản đồ đất màu. Phân tích, kiểm tra lần cuối nhằm phát hiện những bất cập về màu sắc và những sai sót khác. Biên tập, chỉnh sửa, hoàn thiện và in ấn bản đồ đất chính thức;

- Kết nạp bản đồ đất gốc màu chính thức (có đầy đủ các lớp thông tin quy định và thuộc tính của chúng) vào cơ sở dữ liệu (theo Phụ lục M).

5.3.10 Tổng hợp, viết báo cáo thuyết minh

Báo cáo thuyết minh kèm theo bản đồ đất cần được viết theo nội dung và khuôn dạng thống nhất (Phụ lục N).

6 Kiểm tra, công nhận và giao nộp, lưu trữ tài liệu

6.1 Kiểm tra thực địa

Cần được tiến hành thường xuyên trong quá trình điều tra thực địa, tối thiểu phải kiểm tra được 1/10 tổng số phẫu diện chính đã quan trắc, mô tả.

6.2 Kiểm tra trong phòng

Kiểm tra trong phòng phải được thực hiện với toàn bộ tài liệu, nội dung đã điều tra (tiêu bản, bản mô tả, mẫu đất, bản đồ…)

6.3 Kiểm tra nghiệm thu các nhóm

Cán bộ phụ trách thổ nhưỡng (huyện) địa phương phải chịu trách nhiệm kiểm tra nghiệm thu phần công trình do các nhóm phụ trách từ bước điều tra thực địa đến khâu nội nghiệp.

6.4 Kiểm tra nghiệm thu các đội

Cán bộ phụ trách về điều tra ở cấp cao hơn (ví dụ cơ quan Trung ương và các tỉnh) tổ chức kiểm tra nghiệm thu công trình của các đội thổ nhưỡng thuộc cấp mình phụ trách và chịu trách nhiệm về chất lượng công trình đó với cấp trên.

6.5 Lập biên bản kiểm tra nghiệm thu

Sau khi kiểm tra phải lập biên bản kiểm tra nghiệm thu (theo Phụ lục O).

6.6 Giao nộp tài liệu

Phải giao nộp cho các cơ quan phụ trách trực tiếp cấp trên (ví dụ: tỉnh hoặc các cơ quan Trung ương) lưu trữ những tài liệu cần thiết.

7 Chỉnh lý, bổ sung tài liệu điều tra đất trước đây

7.1 Phân loại tài liệu đất cần điều tra bổ sung

Các tài liệu điều tra đất nước trước đây cần gộp vào 4 nhóm để chỉnh lý, bổ sung cho phù hợp với quy phạm hiện hành, bao gồm:

- Tài liệu đất có chất lượng (đạt yêu cầu) xây dựng cách đây không quá 15 năm, nhưng báo cáo đất và các phụ lục kèm theo bản đồ đất hoặc còn thiếu, hoặc kém chất lượng;

- Tài liệu đất được lập trên cơ sở sơ đồ giải thửa;

- Tài liệu đất của các cơ sở được xây dựng cách đây hơn 2 năm và có sự thay đổi nhiều về điều kiện đất (tưới, tiêu nước, bị xói mòn, thoái hóa, ô nhiễm mạnh hoặc thay đổi về phương hướng sản xuất, mức độ đầu tư thâm canh…);

- Tài liệu đạt yêu cầu nhưng ranh giới điều tra không phù hợp với ranh giới hiện nay.

7.2 Những lưu ý cần điều tra bổ sung

- Các khoanh đất trên bản đồ không phù hợp với thực địa do bản đồ nền có chất lượng kém, do đất được cải tạo một cách cơ bản hoặc bị giảm độ phì do sử dụng không hợp lý;

- Ranh giới cơ sở sản xuất và ranh giới các loại ruộng đất thể hiện trên bản đồ không khớp với ranh giới hiện nay;

- Nội dung bản đồ thể hiện không đầy đủ do tài liệu hướng dẫn và quy trình trước đây không thể hiện một số thông số quan trọng trên bản đồ, sử dụng bảng phân loại đất đơn giản;

- Tên các loại đất thể hiện trên bản đồ không phù hợp với tên các loại đất theo phân loại hiện nay;

- Thông tin ghi trong khoanh đất hoặc ranh giới các khoanh đất chưa chính xác theo yêu cầu của quy phạm;

- Thiếu báo cáo đất hoặc thiếu phụ lục kèm theo bản đồ đất;

- Nội dung phụ lục không đầy đủ;

- Bản đồ đất có chất lượng kém nên các tài liệu kèm theo có nhiều sai sót.

7.3 Lập danh mục điều tra bổ sung

Trên cơ sở nghiên cứu cụ thể các tài liệu hiện có, lãnh đạo của các cơ quan chức năng (chỉ đạo và thực hiện điều tra đất) xác định sự cần thiết, trình tự và khối lượng chỉnh lý về tài liệu điều tra đất trước đây. Sau khi nghiên cứu, lập danh mục các cơ sở sản xuất, nghiên cứu các vùng cần tiến hành chỉnh lý theo nội dung:

- Tên cơ sở sản xuất, nghiên cứu, vùng, địa phương…;

- Năm điều tra, cơ quan điều tra;

- Diện tích điều tra;

- Cơ sở bản đồ nền dùng để điều tra;

- Tài liệu chỉnh lý thuộc nhóm nào?;

- Có các sơ đồ kèm theo không?;

- Thống kê các sơ đồ cần xây dựng trong quá trình chỉnh lý;

- Đã có báo cáo đất chưa, báo cáo đất đã đáp ứng yêu cầu của quy phạm chưa?;

- Chương nào của báo cáo đất cần chỉnh lý, bổ sung hay viết lại?;

- Khối lượng tài liệu cần chỉnh lý;

- Bản đồ nền dùng để chỉnh lý.

Danh mục trên phải được cơ quan chỉ đạo và thực hiện điều tra thông qua và duyệt.

7.4 Yêu cầu bản đồ nền dùng trong điều tra bổ sung, chỉnh lý

Chỉnh lý bản đồ đất phải tiến hành trên cơ sở bản đồ nền VN2000. Tỷ lệ ảnh máy bay dùng để chỉnh lý cần lớn hơn loại bằng tỷ lệ bản đồ cần xây dựng.

Khi chỉnh lý bản đồ đất, cán bộ thổ nhưỡng phải có bản đồ gốc, bản đồ dã ngoại, tiêu bản, bản mô tả và các tài liệu có liên quan đã xây dựng trước đây.

7.5 Chuẩn bị điều tra bổ sung

Trước khi điều tra bổ sung ngoài thực địa, cần nghiên cứu cụ thể các tài liệu điều tra đất trước đây, quan trọng nhất là bản đồ và báo cáo thuyết minh bản đồ đất… Thông qua phân tích các quy luật phân bố đất liên quan đến cảnh quan, địa hình, thực vật…phát hiện những sai sót, thay đổi về tên đất, ranh giới đất…

Các khoanh đất không gây nghi ngờ cần tô màu và ghi ký hiệu tên đất. Bố trí mạng lưới phẫu diện cho các khoanh đất cần chỉnh lý, ưu tiên bố trí các phẫu diện cho các khoanh đất trước đây chưa có phẫu diện.

7.6 Những điểm cần lưu ý trong điều tra bổ sung ngoài thực địa

Điểm quan trắc phục vụ bổ sung chỉnh lý chủ yếu là phẫu diện chính và phụ. Bố trí các phẫu diện chính nhằm phát hiện những biến đổi về đất và vẽ các khoanh đất mới.

Chỉnh lý bản đồ đất cho vùng đất được cải tạo (tưới, tiêu…) cần lưu ý trước tiên đến các tính chất động thái của đất (độ sâu tầng tích lũy muối phèn, mực nước ngầm, độ dày tầng mùn…).

Các đặc tính bền vững của đất như thành phần cơ giới cần phải kiểm tra đại diện. Trong giai đoạn ngoại nghiệp cần thu thập các thông tin như: năng suất cây trồng, lịch sử khai thác sử dụng, cải tạo, bảo vệ đất…

7.7 Nội dung cần thực hiện sau điều tra ngoại nghiệp

Các công tác sau điều tra ngoại nghiệp tiến hành như được quy định về nội nghiệp (xem 5.3). Mẫu đất chọn để phân tích bổ để phục vụ cho các yêu cầu:

- Tìm hiểu đặc trưng đất của các vùng đất có những biến đổi về tính chất đất do hoạt động sản xuất;

- Tìm hiểu đặc trưng các khoanh đất mới phát hiện sau lần điều tra trước;

- Tìm hiểu cụ thể hơn về đặc điểm đất, kiểm tra việc xác định tên đất trước đây.

7.8 Chỉnh lý bổ sung các tài liệu kèm theo bản đồ đất

Các tài liệu kèm theo bản đồ đất (như báo cáo thuyết minh, tập số liệu kết quả phân tích, số liệu thống kê diện tích đất, bản mô tả phẫu diện, phiếu điều tra hiệu quả sử dụng đất, bản đồ và nhật ký dã ngoại…) cũng cần được chỉnh lý, bổ sung cho phù hợp với những quy định trong tiêu chuẩn này.

 

Phụ lục A

(Quy định)

Mẫu bản mô tả phẫu diện chính

BẢN TẢ PHẪU DIỆN ĐẤT		PHẪU DIỆN CHÍNH Có phân tích: …………………… Không phân tích:
Ngày…….tháng……..năm 20…… Họ tên người mô tả phẫu diện: ……………………………………………… Đơn vị:……………………………………..	Địa điểm:……………………………………………………………. Xã:…………………………….Huyện:…………………………….. Tỉnh:………………………………………………………………….
1- Địa điểm đào phẫu diện: ........................................................................................................................................................... 2- Địa hình toàn vùng:........................................................................................................................... - Tiểu địa hình:..................................................................................................................................... - Cao điểm nơi đào phẫu diện:.............................................................................................................. 3- Độ dốc và hướng dốc của phẫu diện:............................................................................................... 4- Độ dốc chung:................................................................................................................................. - Thực vật và tình hình khai hoang:........................................................................................................ ........................................................................................................................................................... 5- Tình hình xói mòn:............................................................................................................................ 6- Tình hình các loại cây trồng hiện có: ........................................................................................................................................................... 7- Mặn và các đặc tính khác: ........................................................................................................................................................... 8- Tính chất độ sâu và mức độ sủi bọt: (phản ứng HCl 10%): ........................................................................................................................................................... 9- Mức nước nguồn: ...........................................................................................................................................................
10- Mẫu chất (đá mẹ): ...........................................................................................................................................................
11- Tên loại đất: ........................................................................................................................................................... Ký hiệu tên đất:.................................................................................................................................... - Đặc tính của phẫu diện so với đặc tính đất chung quanh: ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... - Lịch sử đất nơi đào phẫu diện: ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... - Đánh giá và kết luận đất: ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... Đội trưởng thông qua                                                                          Người mô tả và lấy mẫu     (Viết rõ tên và ký)                                                                                   (Viết rõ tên và ký)

 

Đồ thị phẫu diện	Tầng dày và độ dày	Phần mô tả phẫu diện	1) Thành phần cơ giới - 2) Độ ẩm - 3) Màu sắc - 4) Cấu tượng - 5) Độ chặt - 6) Độ xốp - 7) Rễ cây - 8) Hang động vật - 9) Chất mới sinh ra - 10) Chất lẫn vào - 11) Tính chất sủi bọt - 12) Hiện tượng glây - 13) Các điểm khác: mặn muối, mặn, kiềm pH - 14) Đặc điểm - 15) Tính chất chuyển lớp	Độ sâu lấy mẫu (cm)

 

Phụ lục B

(Quy định)

Mẫu bản mô tả phẫu diện phụ

Ngày………tháng………..năm 20……..

BẢN TẢ PHẪU DIỆN PHỤ

Số phẫu diện:…………………..

Địa điểm nơi đào phẫu diện:.................................................................................................................

Thôn:……………………..Xã:………………….Huyện:…………………..Tỉnh:................................................

Địa hình toàn vùng:……………………………………………Độ dốc chung:.................................................

Tiểu địa hình:.......................................................................................................................................

Cao điểm nơi đào phẫu diện:………………….Độ dốc nơi đào phẫu diện:................................................

Tình hình xói mòn:................................................................................................................................

Thực vật và cây trồng:.........................................................................................................................

Chế độ canh tác:..................................................................................................................................

- Năng suất cây trồng (Tạ/sào):………………………..Mức độ đầu tư:......................................................

- Phân chuồng (Tạ/sào):……………………………….…Đạm.....................................................................

- Lân: ……………………………………………………...Kali:.......................................................................

Đặc điểm thủy văn và chế độ tưới:.......................................................................................................

- Tưới tiêu (chủ động, bơm tát):............................................................................................................

- Thuận lợi hay không thuận lợi:............................................................................................................

Điều kiện sản xuất:...............................................................................................................................

- Giao thông:.......................................................................................................................................

- Cơ giới:.............................................................................................................................................

- Thủ công:..........................................................................................................................................

Độ dày tầng đất (cm)	Thành phần cơ giới, màu sắc, độ ẩm, cấu tượng, độ chặt, độ xốp, rễ cây, hiện tượng glây, kết von, đá lẫn, đá lộ đầu, các đặc điểm khác.

Tên đất:

Đánh giá kết luận:                                                                                                        Người mô tả

Phụ lục C

(Quy định)

Mẫu bản mô tả phẫu diện thăm dò

Số phẫu diện

Địa điểm đào

Ký hiệu tên đất

Đá mẹ, mẫu chất

Tầng đất

Độ dốc

TÍNH CHẤT ĐẤT

Tình hình thực vật

Đề xuất sử dụng

Màu sắc

Cấu tượng

Độ chặt

Thành phần cơ giới

Kết von

Đá lộ đầu

Đá lẫn

Glây

pH

Ảnh hưởng Cacbonat