Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 11571-1:2016 Giống cây lâm nghiệp-Giống cây bạch đàn-Phần 1: Bạch đàn lai

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 11571-1:2016

GIỐNG CÂY LÂM NGHIỆP - CÂY GIỐNG BẠCH ĐÀN - PHẦN 1: BẠCH ĐÀN LAI

Forest cultivar - Eucalyptus plant - Part 1: Eucalyptus hybrid

Lời nói đầu

TCVN 11571-1:2016 do Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam biên soạn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị, Tổng Cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

GIỐNG CÂY LÂM NGHIỆP - CÂY GIỐNG BẠCH ĐÀN - PHẦN 1: BẠCH ĐÀN LAI

Forest cultivar - Eucalyptus plant - Part 1: Eucalyptus hybrid

1  Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này áp dụng đối với cây giống Bạch đàn lai được nhân bằng phương pháp nuôi cấy mô hoặc giâm hom.

2  Thuật ngữ và định nghĩa

Trong tiêu chuẩn này sử dụng các thuật ngữ và định nghĩa sau;

2.1

Cây hom (Rooted cutting)

Cây được tạo ra bằng phương pháp giâm hom.

2.2

Cây hom có bầu (Potted rooted cutting)

Cây hom được cấy trong bầu ươm cây (ra rễ trực tiếp trong bầu hoặc cây hom rễ trần được cấy vào bầu) và được chăm sóc trong vườn ươm đủ tiêu chuẩn trồng rừng.

2.3

Cây mầm (Bottled tissue culture planlet)

Cây mô ra rễ trong bình đã qua huấn luyện.

2.4

Cây mô (Tissue culture plantlet)

Cây được tạo ra bằng phương pháp nuôi cấy mô.

2.5

Cây mô có bầu (Potted tissue culture plantlet)

Cây mô đã ra rễ được cấy vào bầu ươm cây và được chăm sóc trong vườn ươm đủ tiêu chuẩn trồng rừng.

2.6

Cây hom rễ trần (Bare-rooted cutting)

Cây hom ra rễ trên giá thể đủ tiêu chuẩn cấy vào bầu ươm cây.

2.7

Cây mô rễ trần (Bare-rooted tissue culture plantlet)

Cây mô ra rễ đã qua huấn luyện và được cấy trong giá thể.

2.8

Giống gốc (Original germplasm)

Giống đã được công nhận và sử dụng lần đầu để nhân giống.

2.9

Huấn luyện (Hardening)

Làm cho cây quen dần với điều kiện môi trường bên ngoài.

2.10

Lô giống (Germplasm lot)

Vật liệu giống sản xuất từ một vườn cung cấp vật liệu trong một tháng.

2.11

Nhân giống hom (Cutting propagation)

Phương pháp dùng một đoạn thân, đoạn cành để tạo ra cây mới.

2.12

Nuôi cấy mô (Tissue culture)

Kỹ thuật cấy và nuôi mô thực vật trong điều kiện nhân tạo (in vitro) nhằm điều khiển phân hóa về hình thái và chức năng của chúng.

3  Yêu cầu kỹ thuật

3.1  Cây giống nhân bằng nuôi cấy mô

3.1.1  Cây mầm

Bảng 1 - Yêu cầu kỹ thuật cây mầm

3.1.2  Cây rễ trần

Bảng 2 - Yêu cầu kỹ thuật cây rễ trần

3.1.3  Cây có bầu

Bảng 3 - Yêu cầu kỹ thuật cây có bầu

3.2  Cây giống nhân bằng giâm hom

3.2.1  Cây rễ trần

Bảng 4 - Yêu cầu kỹ thuật cây rễ trần

3.2.2  Cây có bầu

Bảng 5 - Yêu cầu kỹ thuật cây có bầu

4  Phương pháp kiểm tra

4.1  Thời điểm kiểm tra

Khi xuất cây mầm, cây rễ trần hoặc cây có bầu.

4.2  Xác định nguồn gốc, tuổi cây giống

Xác định nguồn gốc giống vá tuổi cây dựa vào hồ sơ lô giống lưu tại cơ sở sản xuất cây giống.

4.3  Phương pháp kiểm tra các chỉ tiêu kỹ thuật

4.3.1  Cây mầm

Bảng 6 - Chỉ tiêu, phương pháp và dung lượng mẫu kiểm tra cây mầm

4.3.2  Cây rễ trần

Bảng 7 - Chỉ tiêu, phương pháp và dung lượng mẫu kiểm tra cây rễ trần

4.3.3  Cây có bầu

Bảng 8 - Chỉ tiêu, phương pháp và dung lượng mẫu kiểm tra cây có bầu

4.3.4  Kết luận kiểm tra

Lô giống đạt yêu cầu khi 100% mẫu kiểm tra phù hợp với yêu cầu kỹ thuật quy định tại điều 3.

5  Tài liệu kèm theo cây giống

Hồ sơ kèm theo cây giống gồm các thông tin sau:

- Tên và địa chỉ cơ sở sản xuất;

- Tên giống, tuổi, các chỉ tiêu kích thước và chất lượng chính;

- Mã hiệu nguồn giống;

- Mã hiệu lô giống;

- Số lượng bình cây mầm (khi xuất bán cây mầm trong bình);

- Số lượng cây mô/bình (khi xuất bán cây mầm trong bình);

- Số lượng cây rễ trần (khi xuất cây rễ trần) hoặc số lượng cây có bầu (khi xuất cây có bầu);

- Ngày xuất và thời gian sử dụng;

Thông tin được in và kèm theo hồ sơ của lô giống; trong trường hợp cần thiết có thể in tên giống và mã hiệu lô giống và dán lên bình cây mầm khi xuất ra khỏi cơ sở sản xuất.

6  Yêu cầu vận chuyển

Cây giống trong khi vận chuyển phải đảm bảo thoáng, mát; không bị dập, gãy; không bị vỡ bầu.

Phụ lục A

(Tham khảo)

Hướng dẫn kỹ thuật nhân giống Bạch đàn lai bằng phương pháp nuôi cấy mô

A.1  Vật liệu nuôi cấy

A.1.1  Cây đầu dòng

Bảng A.1 - Cây đầu dòng

A.1.2  Vật liệu nuôi cấy

Bảng A.2 - Vật liệu nuôi cấy

A.1.3  Chồi cho ra rễ

Bảng A.3 - Chồi cho ra rễ

A.2  Kỹ thuật nuôi cấy

A.2.1  Khử trùng mẫu vật và tái sinh chồi

Mẫu vật được khử trùng bằng cách:

+ Cắt bỏ lá, rửa mẫu vật dưới vòi nước chảy bằng chổi lông mềm.

+ Rửa vật liệu bằng nước rửa chén loãng, rửa lại dưới vòi nước chảy, và tráng qua nước cất vô trùng.

+ Lắc trong cồn 70 % trong 45 ÷ 60 giây, sau đó tráng bằng nước cất 2 ÷ 3 lần

+ Ngâm vật liệu trong dung dịch HgCI₂ nồng độ 0,05 ÷ 0,1 % với thời gian 5÷7 phút và rửa sạch bằng nước cất vô trùng.

+ Dùng panh và dao sắc (vô trùng) cắt mẫu vật thành các đoạn mẫu dài 2 ÷ 4 cm, có chứa ít nhất 1 mắt ngủ, cắm các đoạn mẫu vào môi trường tái sinh chồi ban đầu theo phương thẳng.

- Mẫu vật được theo dõi, quan sát, lọc loại những mẫu chết và bị nhiễm nấm hoặc vi khuẩn hàng ngày.

- Sau 30 ÷ 35 ngày, chồi được nuôi dưỡng tốt và đạt độ dài 1,5 ÷ 2,5cm, cắt hạ và cấy chuyển sang môi trường nhân nhanh chồi.

A.2.2  Nhân chồi

- Cụm chồi sau khi tái sinh đạt độ dài 1,0 đến 2,0cm được cấy chuyển sang môi trường nhân nhanh chồi bằng cách dùng kéo cắt tách thành từng đoạn 0,5 đến 1,0cm có chứa ít nhất 1 mắt ngủ. Sau đó cắm các cụm chồi ngập 1÷2 mm vào môi trường theo phương nằm ngang.

- Chế độ nuôi: 2 đến 3 ngày sáng nhân tạo; 6 đến 8 ngày tối; 1 đến 2 ngày ánh sáng tự nhiên; 6 đến 7 ngày sáng nhân tạo

- Loại bỏ mẫu nhiễm mỗi lần cấy chuyển

- Chu kỳ cấy chuyển là 15 ÷ 20 ngày

- Sau 8 ÷ 10 chu kỳ cấy chuyển cần sử dụng vật liệu mới.

A.2.3  Ra rễ in vitro

- Chồi được lựa chọn cấy ra rễ lá chồi có từ 2 đốt lá trở lên, chiều cao trên 1,5 cm; cây thẳng; cứng cáp; lá mở, xanh,

- Cấy đơn chồi, cắm chân chồi ngập 3÷5 mm môi trường theo phương thẳng, khoảng cách cấy giữa các chồi 0,5 ÷ 0,8 cm sao cho lá không giao nhau hạn chế sự tiếp nhận ánh sáng.

- Bình cây ra rễ hoàn chỉnh sau 15 ÷ 20 ngày.

A.2.4  Huấn luyện cây

- Bình cây ra rễ hoàn chỉnh được chuyển ra khu huấn luyện (huấn luyện trong 7 ÷ 10 ngày) trước khi cấy cây vào giá thể.

A.2.5  Hồ rễ và cấy cây vào giá thể

- Lấy cây mầm từ trong lọ, rửa bằng nước cho sạch hết thạch, xử lý bằng Benlat C nồng độ 3% trong 3 ÷ 5 phút.

- Cây con được cấy vào bầu đất hoặc cấy trên luống cát:

+ Cấy cây vào bầu đất:

Rễ chính của cây không dài quá 1,5cm khi cấy vào bầu (nếu dài hơn 1,5cm phải cắt bớt để rễ không bị cuộn hoặc tạo hình chữ J.

Dùng que cấy cắm vào giữa bầu đất đề tạo lỗ có độ sâu 1,5 ÷ 2cm sao cho tương ứng với chiều dài của rễ, dùng ngón tay cái và ngón trỏ giữ cho cây thẳng đứng, đưa nhẹ cây vào lỗ bầu (không được làm cong rễ, hoặc rễ lồi lên trên mặt bầu, khi cấy không được làm đứt gãy rễ chính), lấy que cấy ấn nhẹ xung quanh gốc để rễ cây tiếp xúc với đất, cấy đến đâu dùng ô doa tưới nhẹ đến đó.

+ Cấy cây vào luống cát:

Rễ chính của cây không dài quá 1,5cm khi cấy vào bầu (nếu dài hơn 1,5cm phải cắt bớt để rễ không bị cuộn hoặc tạo hình chữ J.

Cây con cũng có thể được cấy vào luống cát sông (các hàng cách nhau 3 ÷ 4 cm, các cây cách nhau 1 ÷ 2 cm). Luống cát sông cần phải được xử lý dung dịch Benlat C nồng độ 0,3% hoặc dung dịch thuốc tím (KMnO₄) 0,5% trước khi cấy cây từ 1 ÷ 2 ngày.

A.2.6  Môi trường nuôi cấy

- Môi trường cơ bản cho nuôi cấy mô Bạch đàn lai là môi trường MS cải tiến (MS**).

- Môi trường phải được hấp vô trùng ở nhiệt độ 121°C, áp suất 1,2 atm trong 20 phút và điều chỉnh pH bằng 5,8.

- Môi trường nhân nhanh chồi là MS** có bổ sung chất điều hòa sinh trưởng BAP (nồng độ từ 0,5 ÷ 1mg/l) cùng NAA (nồng độ từ 0,5 ÷ 1 mg/l).

- Môi trường ra rễ là ½ MS** có bổ sung chất điều hòa sinh trưởng gốc Auxin là IBA (1,0 ÷ 2,0 mg/l) và ABT1 (0,1 ÷ 0,5 mg/l).

A.2.7  Bầu cấy cây

Hỗn hợp ruột bầu phải tơi xốp, không lẫn đá, sỏi cuội, có khả năng giữ ẩm tốt và đủ nguồn dinh dưỡng.

Hỗn hợp ruột bầu phải được xử lý không bị nhiễm các loại nấm và vi khuẩn gây hại.

- Các yêu cầu cụ thể đối với hỗn hợp ruột bầu như sau:

- pH_H2O: 5,0 đến 6,0.

- Thành phần cơ giới đất theo thể tích:

- Cát: không quá 10%.

- Sét: không quá 30 %.

- Tỷ lệ chất độn thô (phân chuồng hoai, than bùn, than trấu...): tối thiểu 10% theo thể tích.

Túi bầu

- Chất liệu: polyetylen có độ dày 0,2 mm.

- Hình dạng: hình khối trụ tròn.

- Kích thước (đường kính x chiều cao): tối thiểu 6 x 10 cm.

- Lỗ thoát nước được phân bố đều ở xung quanh và đáy của túi bầu, 6÷8 lỗ/bầu với kích thước lỗ 6 ÷ 8 mm, có thể dùng túi bầu không đáy có cùng chất liệu, hình dạng và kích thước.

Phụ lục B

(Tham khảo)

Hướng dẫn kỹ thuật nhân giống Bạch đàn lai bằng phương pháp giâm hom

B.1  Vật liệu giâm hom

B.1.1  Cây đầu dòng

Bảng B.1 - Cây đầu dòng

B.1.2  Biện pháp tạo hom trên vườn vật liệu

- Bấm ngọn hoặc đốn tạo tán.

- Tưới nước đủ ẩm, làm cỏ và chăm sóc cây mẹ lấy cành để cây sinh trưởng tốt và ra nhiều chồi.

- Cưa thân, cắt cành ở độ cao cần thiết để tạo được nhiều chồi và làm trẻ hóa hom giâm.

- Trước khi bước vào mùa giâm hom 2 tháng tiến hành bón thúc cho vườn vật liệu, liều lượng 200gNPK/cây, để cây ra nhiều chồi hữu hiệu.

B.1.3  Cành lấy hom giâm

Bảng B.2 - Cành lấy hom giâm

B.2  Kỹ thuật giâm hom

B.2.1  Cắt hom

B.2.1.1  Cắt cành hom

Dùng kéo cắt cành hoặc kéo to cắt các cành chồi vượt đủ tiêu chuẩn (khi cắt phải để lại 1÷2 nách lá của cành lấy hom để tạo chồi cho lần cắt sau). Sau khi cắt xong đem ngay về khu nhà giâm để tiến hành giâm hom.

Cắt cành hom vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát và cành hom đã cắt không được để trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời và để sang ngày hôm sau.

B.2.1.2  Cắt hom

- Từ cành hom chọn các đoạn hom ngọn (hom đoạn một) dài 6 ÷ 15 cm (tùy mùa sinh trưởng), hoặc hom đoạn hai có 2÷3 nách lá.

- Dùng dao sắc hoặc kéo cắt các đoạn hom đã chọn, cắt vát gốc hom 45°, tránh giập hom.

- Cắt bỏ 1 ÷ 2 lá phía dưới để lại 1 ÷ 2 lá phía trên, cắt bỏ 2/3 phiến lá.

B.2.2  Khử trùng hom

- Hom đã cắt phải ngâm ngay trong dung dịch Benlat nồng độ 0,3% trong 10-20 phút. Sau đó vớt hom ra khay cho ráo nước.

- Giá thể giâm hom là cát: phải được đảo đều và phơi khô dưới nắng 3 ÷ 4 ngày hoặc là cát mới chưa qua sử dụng, trước khi cấy hom phải tưới đủ ẩm (độ ẩm 70 ÷ 75%) và dùng dung dịch Benlat 0.3% tưới đều lên toàn bộ mặt luống.

- Giá thể là bầu đất: sử dụng Benlat nồng độ 0,3% hoặc bằng thuốc tím (KMnO₄) nồng độ 0,1% phun đều lên giá thể với lượng phun 10 lít trên 100 m².

B.2.3  Cấy cây hom

B.2.3.1  Kỹ thuật cấy cây hom

- Chấm hom vào thuốc kích thích ra rễ IBA dạng dung dịch nồng độ 1000 ppm hoặc dạng bột nồng độ 1% theo thể tích sao cho thuốc phủ kín mặt cắt hom và cấy ngay vào luống giâm hom.

- Hom cắt lần nào phải cấy ngay trong ngày và không được để qua đêm.

- Độ sâu cấy hom thông thường 2 ÷ 3 cm.

B.2.3.2  Bầu cấy cây

Hỗn hợp ruột bầu phải tơi xốp, không lẫn đá, sỏi cuội, có khả năng giữ ẩm tốt và đủ nguồn dinh dưỡng. Hỗn hợp ruột bầu phải được xử lý không bị nhiễm các loại nấm và vi khuẩn gây hại.

- Các yêu cầu cụ thể đối với hỗn hợp ruột bầu như sau:

- pH_H2O: 5,0 đến 6,0.

- Thành phần cơ giới đất theo thể tích:

- Cát: không quá 10%.

- Sét: không quá 30 %.

- Tỷ lệ chất độn thô (phân chuồng hoai, than bùn, than trấu...): tối thiểu 10% theo thể tích.

Túi bầu

- Chất liệu:polyetylen có độ dày 0,2 mm.

- Hình dạng: hình khối trụ tròn.

- Kích thước (đường kính x chiều cao): tối thiểu 6x10cm.

- Lỗ thoát nước được phân bố đều ở xung quanh và đáy của túi bầu, 6÷8 lỗ/bầu với kích thước lỗ 6 ÷ 8 mm, có thể dùng túi bầu không đáy có cùng chất liệu, hình dạng và kích thước.

B.2.4  Chăm sóc cây

B.2.4.1  Chăm sóc cây ở nhà giâm hom

- Sau khi cấy xong, phải phun tưới hom giâm cho mặt lá đủ ẩm và phủ kín lều giâm hom bằng nilong trắng để giữ ẩm. Những ngày nắng gắt thì phải tăng độ tàn che của lều giâm để giảm bớt nhiệt độ trong lều giâm hom.

- Việc tưới phun cho hom giâm phải được tiến hành hàng ngày đặc biệt là 15 ÷ 20 ngày đầu sau khi giâm hom. Lều giâm hom có trang bị hệ thống phun sương tự động hoặc bán tự động thì mỗi lần phun khoảng 10 ÷ 15 giây thời gian cách quãng giữa hai lần phun trong các ngày nắng gắt là 30 ÷ 40 phút, trong các ngày giâm mát là 60 ÷ 70 phút (tùy theo điều kiện thời tiết cụ thể mà có lịch phun cho cụ thể).

- Khi cây đã ra rễ thì dỡ nilon, giảm dần độ che sáng và tưới đủ ẩm. Sau khoảng thời gian 7 ÷ 10 ngày cây đi vào ổn định thì chuyển cây ra vườn ươm.

B.2.4.2  Chăm sóc cây hom ờ vườn ươm

Sau khi cây hom được chuyển ra vườn ươm thì hàng ngày tưới nước cho cây vào sáng sớm và chiều mát.

Định kỳ 10 ÷ 15 ngày làm cỏ phá váng cho cây. Thỉnh thoảng phun thuốc chống nấm một lần có thể là Benlat hoặc lưu huỳnh vôi.