5+ điểm mới của Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025

1. Hoạt động “đổi mới sáng tạo” lần đầu tiên được đưa vào Luật

Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo số 93/2025/QH15 thay thế Luật Khoa học, công nghệ số 29/2013/QH13 sẽ chính thức có hiệu lực từ 01/10/2025.

Theo đó, hoạt động “đổi mới sáng tạo” lần đầu tiên được đưa vào tên một đạo Luật và ngang hàng với khoa học công nghệ. Đây là một sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển.

Để làm rõ hơn về hoạt động đổi mới sáng tạo, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo bổ sung một số giải thích từ ngữ mới tại Điều 3 như:

• Đổi mới sáng tạo là hoạt động tạo ra sản phẩm mới, dịch vụ mới, quy trình mới, mô hình kinh doanh mới hoặc cải tiến đáng kể so với sản phẩm, dịch vụ, quy trình, mô hình kinh doanh đã có.
• Hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo bao gồm: Nghiên cứu cơ bản; Nghiên cứu ứng dụng; Phát triển công nghệ; phát triển giải pháp xã hội; Sản xuất thử nghiệm; Ứng dụng, chuyển giao công nghệ; Đổi mới sáng tạo dựa trên đổi mới công nghệ, sáng tạo công nghệ, nâng cao hiệu suất công nghệ; Khởi nghiệp sáng tạo...

Theo ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ): Trong khi khoa học và công nghệ là hoạt động chuyên môn của các nhà khoa học, tập trung vào nghiên cứu, phát triển tri thức và công nghệ mới, thì đổi mới sáng tạo là quá trình của toàn dân.

2. Việc phát triển, ứng dụng AI phải đặt dưới sự kiểm soát của con người

So với quy định của Luật Khoa học và Công nghệ 2013, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 đã bổ sung một số nguyên tắc mới trong hoạt hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Điều 5:

- Hoạt động phải nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững; lấy con người làm trung tâm, tôn trọng quyền con người.

- Nghiên cứu trong lĩnh vực y tế, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo và lĩnh vực khác liên quan trực tiếp đến con người phải bảo đảm tuân thủ quy định của Luật này, quy định khác của pháp luật có liên quan và bảo đảm việc phát triển, ứng dụng công nghệ luôn đặt dưới sự giám sát, kiểm soát của con người.

- Phát triển hệ thống tiêu chuẩn làm nền tảng thiết lập chuẩn mực trình độ công nghệ, định hướng nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ, tạo cơ sở cho việc ngăn chặn, loại bỏ công nghệ lạc hậu, công nghệ ảnh hưởng xấu đến kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, môi trường, sức khỏe con người; hỗ trợ đăng ký, bảo hộ, quản lý, khai thác quyền sở hữu trí tuệ; thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo.

- Nhà nước quản lý hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chủ yếu theo nguyên tắc hậu kiểm, tập trung đánh giá kết quả thực hiện, không can thiệp vào phương pháp, quy trình thực hiện; bảo đảm quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân.

Trường hợp cần thiết, được áp dụng nguyên tắc tiền kiểm nhưng bảo đảm không gây cản trở hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

3. Rủi ro trong nghiên cứu khoa học, kỹ thuật và công nghệ có thể được miễn trách nhiệm hình sự

Trước đây, Luật Khoa học và Công nghệ 2013 chỉ cho phép được miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại, rủi ro gây ra cho Nhà nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ do nguyên nhân khách quan, mặc dù đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định về nghiên cứu khoa học theo Điểm d khoản 1 Điều 23.

Tuy nhiên với các quy định mới tại Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025, rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo có thể được miễn cả trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp.

Điều 9 Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 quy định rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo bao gồm:

- Tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo được loại trừ trách nhiệm hành chính, miễn trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại gây ra cho Nhà nước nếu đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định trong quá trình triển khai thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo và không có hành vi gian lận, cố ý vi phạm pháp luật, không sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí;

- Tổ chức thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước, kinh phí hợp pháp khác của đơn vị sự nghiệp công lập, kinh phí của doanh nghiệp nhà nước không phải hoàn trả kinh phí đã sử dụng đúng mục tiêu, phạm vi nếu đã tuân thủ đầy đủ quy định quản lý nhiệm vụ, quy trình thực hiện, nội dung nghiên cứu, biện pháp phòng ngừa rủi ro nhưng kết quả của nhiệm vụ không đạt được mục tiêu đề ra;

- Tổ chức, cá nhân phê duyệt và quản lý nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước, kinh phí hợp pháp khác của đơn vị sự nghiệp công lập hoặc kinh phí của doanh nghiệp nhà nước được loại trừ trách nhiệm hành chính, miễn trách nhiệm dân sự nếu đã tuân thủ đầy đủ quy định, quy trình về phê duyệt, quản lý nhiệm vụ và không có hành vi vi phạm pháp luật nhưng kết quả của nhiệm vụ không đạt được mục tiêu đề ra;

- Loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự đối với rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ.

- Rủi ro trong thử nghiệm có kiểm soát thực hiện theo quy định tại Điều 22 của Luật này

- Rủi ro trong đầu tư mạo hiểm thực hiện theo quy định tại Điều 40 của Luật này

- Rủi ro khác theo quy định của Chính phủ.

4. Cấm che giấu rủi ro khi thực hiện nghiên cứu, thử nghiệm

So với Luật Khoa học, công nghệ, Điều 14 Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 đã sửa đổi, bổ sung các hành vi bị nghiêm cấm như sau:

- Cố ý không tuân thủ quy định trong hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo hoặc cố ý che giấu rủi ro khi thực hiện nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng công nghệ gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài nguyên, môi trường, đa dạng sinh học, sức khỏe cộng đồng.

- Tiết lộ hoặc sử dụng trái phép dữ liệu nhạy cảm thu thập trong quá trình nghiên cứu và phát triển, gây ảnh hưởng đến quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình hoặc an ninh quốc gia.

5. Khuyến khích ứng dụng AI trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Đây là một trong những nội dung mới đáng chú ý tại Điều 20 Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025. Theo đó, Nhà nước thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thông qua việc phát triển đồng bộ hạ tầng số, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, số hóa dữ liệu và tự động hóa quy trình nghiệp vụ nhằm nâng cao hiệu quả, tính minh bạch.

Đặc biệt, Nhà nước khuyến khích ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để nâng cao hiệu quả của hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; sử dụng trí tuệ nhân tạo trong việc đổi mới lực lượng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

6. Chi phí tài trợ cho cho nghiên cứu được tính vào chi phí được trừ thuế thu nhập doanh nghiệp

Điều 35 Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 nêu rõ, Nhà nước khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo; đầu tư, nâng cấp trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động này.

Trong đó, chi phí của doanh nghiệp tài trợ cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, khoản chi cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp.

Chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp đối với hoạt động nghiên cứu và phát triển được trừ theo tỷ lệ phần trăm tính trên chi phí thực tế của hoạt động này theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp.

7. Tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo

Đây là nội dung mới quy định tại Điều 41 Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025, cụ thể:

Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con được tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thông qua một phân bảng chuyên biệt giao dịch, niêm yết cổ phiếu của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Đối tượng tham gia thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo bao gồm nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định của pháp luật về chứng khoán, Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia, quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương, quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp, tổ chức tài chính và quỹ đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo trong nước và quốc tế…

8. Thêm 3 khoản thu nhập được miễn thuế thu nhập cá nhân

khoản 3 Điều 71 Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 đã bổ sung các khoản 18, 19, 20 vào sau khoản 17 Điều 4 về thu nhập được miễn thuế quy định tại Luật Thuế thu nhập cá nhân 2007 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 26/2012/QH13, Luật số 71/2014/QH13, Luật số 31/2024/QH15, Luật số 43/2024/QH15, Luật số 48/2024/QH15, Luật số 56/2024/QH15 và Luật số 71/2025/QH15.

Theo đó, thêm 03 khoản thu nhập được miễn thuế thu nhập cá nhân gồm:

- Thu nhập từ tiền lương, tiền công từ thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

- Thu nhập từ quyền tác giả của nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo khi kết quả nhiệm vụ được thương mại hóa theo quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, pháp luật về sở hữu trí tuệ.

- Thu nhập của nhà đầu tư cá nhân, chuyên gia làm việc cho dự án khởi nghiệp sáng tạo, sáng lập viên doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, nhà đầu tư cá nhân góp vốn vào quỹ đầu tư mạo hiểm.

Trên đây là một số điểm mới của Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 đáng chú ý.