Tiêu chuẩn TCVN 7870-13:2010 Đại lượng và đơn vị về khoa học và CNTT

KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN                         ĐẠI LƯỢNG

ĐƠN VỊ                 KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

Số mục

Tên

Ký hiệu

Định nghĩa

Chú thích

Số mục

Tên

Ký hiệu

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

13-1 (801)

cường độ lưu thông

A

số các tài nguyên bận đồng thời trong một quỹ tài nguyên cụ thể

Xem IEC 60050-715, mục 715-05-02

13-1.a

erlang

E

1 E tương ứng với sự chiếm giữ một tài nguyên

Tên gọi “erlang” được CCIF đưa ra cho đơn vị của cường độ lưu thông năm 1946, để kỷ niệm nhà toán học Đan Mạch, A. K. Erlang (1878-1929), người đã tìm ra lý thuyết lưu thông trong ngành điện thoại.

13-2 (802)

cường độ lưu thông cung cấp

A_o

cường độ lưu thông (mục 13-1) của lưu lượng được tạo ra bởi người sử dụng của một quỹ tài nguyên chung nếu việc sử dụng chúng không bị giới hạn bởi quy mô quỹ đó

Xem IEC 60050-715, mục 715-05-05.

13-2.a

erlang

E

Xem 13-1.a.

13-3 (803)

cường độ mang lưu thông, tải trọng lưu thông

Y

cường độ lưu thông (mục 13-1) của lưu lượng cung cấp bởi một quỹ tài nguyên cụ thể

Thực tiễn chung là để ước lượng cường độ lưu thông như một giá trị trung bình trong một khoảng thời gian xác định, ví dụ như giờ bận. Xem IEC 60050-715, mục 715-05-04.

13-3.a

erlang

E

Xem 13-1.a.

13-4 (804)

độ dài hàng đợi trung bình

L, (W)

trung bình thời gian của độ dài hàng đợi

13-4.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-5 (805)

xác suất mất

B

khả năng rớt một cuộc gọi

13-5.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2

13-6 (806)

xác suất đợi

W

khả năng đợi một tài nguyên

13-6.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-7 (807)

cường độ cuộc gọi, suất gọi

l

số cuộc gọi trong một khoảng thời gian xác định chia cho quãng thời gian [TCVN 7870-3 (ISO 80000-3), mục 3-7) của khoảng đó

Xem IEC 60050-715, mục 715-03-13

13-7.a

giây mũ trừ một

s^-1

13-8 (808)

cường độ cuộc gọi thành công

m

cường độ cuộc gọi (mục 13-7) của các cuộc gọi có tín hiệu trả lời

Về định nghĩa cuộc gọi thành công, xem IEC 60050-715 mục 715-03-11.

13-8.a

Giây mũ trừ một

s^-1

13-9 (809)

dung lượng lưu trữ, kích thước lưu trữ

M

lượng dữ liệu có thể chứa được trong thiết bị lưu trữ, biểu thị bằng số phần tử dữ liệu xác định

Phần tử dữ liệu xác định phụ thuộc vào tổ chức của thiết bị lưu trữ, ví dụ, các phần tử nhị phân còn gọi là bit, octet còn gọi là byte, các từ có số bit, khối cho trước. Ký hiệu này có thể đi kèm với một chỉ số dưới thể hiện phần tử dữ liệu xác định.

VÍ DỤ:

dung lượng lưu trữ đối với bit, M_b hoặc M_bit

dung lượng lưu trữ đối với octet, M_o hoặc M_B.

Đối với thanh ghi, thuật ngữ “độ dài thanh ghi” được dùng với ý nghĩa tương tự.

13-9.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-9.b

13-9.c

bit

octet

byte

bit

o,

B

Mặc dù trong ngữ cảnh này bit, ký hiệu là bit, không thực sự là một đơn vị, nhưng nó thường được dùng như một đơn vị, ví dụ M_b = 32 000, trong đó đơn vị một ẩn, thường được viết là M = 32 000 bit. Tương tự, mặc dù octet hoặc byte, tương ứng ký hiệu là o và B, không phải là đơn vị nhưng chúng thường được dùng như một đơn vị, ví dụ M_o = 64 000 hoặc M_B = 64000, trong đó đơn vị một ẩn, thường được viết là M = 64 000 o hoặc M = 64 000 B.

Khi dùng để biểu thị dung lượng lưu trữ hoặc dung lượng lưu trữ nhị phân tương đương, bit và octet (hoặc byte) có thể được kết hợp với các tiền tố SI hoặc tiền tố bội nhị phân.

Trong tiếng Anh, byte, ký hiệu là B, được dùng như từ đồng nghĩa của octet. Ở đây byte nghĩa là byte tám bit. Tuy nhiên, byte đã được dùng cho số bit khác tám. Để tránh nhầm lẫn, chỉ nên dùng tên gọi byte và ký hiệu B cho byte tám bit.

Ký hiệu B của byte không phải là ký hiệu quốc tế và không được nhầm với ký hiệu B của bel.  

13-10 (810)

dung lượng lưu trữ nhị phân tương đương

M_e

M_e = lb n trong đó n là số trạng thái có thể có của thiết bị xác định

Dung lượng lưu trữ tối thiểu của thiết bị lưu trữ có tổ chức bít có thể chứa lượng dữ liệu trong thiết bị lưu trữ bằng với số nguyên nhỏ nhất lớn hơn hoặc bằng dung lượng lưu trữ nhị phân tương đương.

13-10.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-10.b

bit

bit

Khi dùng để biểu thị dung lượng lưu trữ hoặc dung lượng lưu trữ nhị phân tương đương, bit có thể được kết hợp với các tiền tố SI hoặc tiền tố bội nhị phân (xem điều 4)

Trong ngữ cảnh này, bit là tên riêng đồng thời là ký hiệu của đơn vị một.

13-11 (812)

tốc độ truyền

r, (v)

tỷ số giữa số phần tử dữ liệu xác định truyền đi trong một khoảng thời gian chia cho quãng thời gian của khoảng đó

Ký hiệu v là chữ Hy Lạp nu.

Ký hiệu này có thể đi kèm với một chỉ số dưới thể hiện phần tử dữ liệu xác định.

VÍ DỤ:

tốc độ số, r_d hoặc v_d (xem IEC 60050-702 và 60050-704, mục 702-05-23 và 704-16-06); tốc độ truyền đối với octet (hoặc byte), r_o, r_B, v_o hoặc v_B;

tốc độ số nhị phân hoặc tốc độ bit (mục 13-13).

13-11.a

giây mũ trừ một

s^-1

13-11.b

digit trên giây

octet trên giây,

byte trên giây

o/s, B/s

Xem chú thích ở mục 13-9.c

Octet trên giây (hoặc byte trên giây) có thể kết hợp với các tiền tố, ví dụ kiloctet trên giây, ký hiệu là ko/s (hoặc kilobyte trên giây, ký hiệu là kB/s).

13-12 (811)

chu kỳ phần tử dữ liệu

T

T = 1/r

trong đó r là tốc độ truyền (mục 13-11) khi phần tử dữ liệu được truyền theo dãy

Chỉ số dưới thể hiện phần tử dữ liệu xác định có thể được bổ sung vào ký hiệu.

VÍ DỤ:

chu kỳ số, T_d;

chu kỳ octet (hoặc byte), T_o hoặc T_B.

13-12.a

giây

s

Về đơn vị giây, xem TCVN 7870-3 (ISO 80000-3), mục 3-7.a.

13-13 (814)

tốc độ số nhị phân, tốc độ bit

r_b, r_bit

(v_b, v_bit)

tốc độ truyền (mục 13-11) trong đó các phần tử dữ liệu là số nhị phân

Xem IEC 60050-704, mục 704-16-07.

13-13.a

giây mũ trừ một

s^-1

13-13.b

bit trên giây

bit/s

Bit trên giây có thể được kết hợp với các tiền tố, ví dụ megabit trên giây, ký hiệu là Mbit/s.

13-14 (813)

chu kỳ số nhị phân, chu kỳ bit

T_b, T_bit

T_b = 1/ r_b

trong đó r_b là tốc độ số nhị phân (mục 13-13)

khi các số nhị phân được truyền theo chuỗi

13-14.a

giây

s

13-15 (815)

tốc độ số nhị phân tương đương, tốc độ bit tương đương

r_e, (v_e)

tốc độ số nhị phân (mục 13-13) tương đương với một tốc độ truyền (mục 13-11) của các phần tử dữ liệu xác định

Xem IEC 60050-704, mục 704-17-05.

13-15.a

giây mũ trừ một

s^-1

13-15.b

bit trên giây

bit/s

Xem mục 13-13.b.

13-16 (816)

tốc độ điều chế, tốc độ số trên đường dây

r_m, u

nghịch đảo của phần tử tín hiệu trong khoảng thời gian ngắn nhất

Thuật ngữ “tốc độ điều chế” được dùng trong điện báo và truyền dữ liệu kinh điển. Trong truyền dẫn số đẳng thời, thuật ngữ “tốc độ trên đường dây” thường được sử dụng.

Xem IEC 60050-704, mục 704-17-03.

13-16.a

giây mũ trừ một

s^-1

13-16.b

baud

Bd

1 B := s^-1

Baud là tên riêng của giây mũ trừ một đối với đại lượng này.

Baud có thể được kết hợp với các tiền tố, ví dụ kilobaud, ký hiệu là kBd, megabaud, ký hiệu là MBd.

13-17 (817)

công suất méo lượng tử

T_Q

méo tín hiệu do quá trình lượng tử hóa tín hiệu gốc khi giá trị được lượng tử hóa nằm trong dải làm việc của bộ lượng tử

Xem IEC 60050-704, mục 704-24-13.

13-17.a

oát

W

Về đơn vị oát, xem TCVN 7870-4 (ISO 80000-4), mục 4-26.a.

13-18 (818)

công suất mang

P_c, C

công suất cấp cho đường dẫn anten từ bộ phát vô tuyến trong điều kiện không điều chế

Xem IEC 60050-713, mục 713-09-20.

13-18.a

oát

W

13-19 (819)

năng lượng bit

E_b, E_bit

E_b = P_c · T_b

trong đó P_c là công suất mang (mục 13-18) và T_b là chu kỳ bit (mục 13-14)

13-19.a

jun

J

Về đơn vị jun, xem TCVN 7870-04 (ISO 80000-4), mục 4-27.a.

13-20 (820)

xác suất lỗi

P

khả năng phần tử dữ liệu nhận được không đúng

Chỉ số dưới thể hiện phần tử dữ liệu xác định có thể được thêm vào ký hiệu.

VÍ DỤ:

xác suất lỗi đối với số nhị phân hoặc

xác suất lỗi bit, P_b hoặc P_bit;

xác suất lỗi khối, P_bl.

Giá trị đo được gọi là “tỷ số lỗi”, trong khi “tỷ lệ lỗi” không được khuyên dùng, ví dụ tỷ số lỗi bit (BER), tỷ số lỗi khối.

Xem IEC 60050-704 và IEC 60050-721.

13-20.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-21 (821)

khoảng cách Hamming

d_n

số vị trí con số khác nhau trong hai từ tương ứng có cùng độ dài

Xem IEC 60050-721, mục 721-08-25.

13-21.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-22 (822)

tần số nhịp, tốc độ nhịp

f_cl

Tần số dao động của đồng hồ

13-22.a

hec

Hz

Về đơn vị hec, xem TCVN 7870-3 (ISO 80000-3), mục 3-15.a.

13-23 (901)

lượng quyết định

D_a

D_a = log_an

trong đó a là xác suất tại mỗi quyết định và n là số sự kiện

Xem ISO/IEC 2382-16 mục 16.03.01.

Xem thêm IEC 60027-3. Khi cùng một cơ số được dùng cho cùng số sự kiện thì D_a = H₀, trong đó H₀ là entropi cực đại (mục 13-28)

13-23.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-24 (902)

lượng thông tin

I(x)

I(x)=lb Sh=lg Hart=lnnat

trong đó

p(x) là xác suất xảy ra sự kiện x

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.03.02

Xem thêm IEC 60027-3

13-24.a

shanon

Sh

giá trị của đại lượng khi đối số bằng 2

1 Sh » 0,693 nat » 0,301 Hart

13-24.b

hartley

Hart

giá trị của đại lượng khi đối số bằng 10

1 Hart » 3,322 Sh » 2,303 nat

13-24.c

đơn vị tự nhiên của thông tin

nat

giá trị của đại lượng khi đối số bằng e

1 nat » 1,433 Sh » 0,434 Hart

13-25 (903)

entropi

H

H(X)=

đối với tập X= {x₁, ..., x_n}

trong đó

p(x_i) là xác suất và

I(x_i) là lượng thông tin xảy ra sự kiện x_i

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.03.03

13-25.a

13-25.b

13-25.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-26 (904)

entropi cực đại

H₀, (H_max)

entropy cực đại xuất hiện khi p(x_i)=1/n đối với i = 1,…,n

Đôi khi, entropi cực đại được gọi là “lượng quyết định” vì có cùng giá trị khi cơ số là số nguyên, với số sự kiện như nhau. Xem mục 13-23.

13-26.a

13-26.b

13-26.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-27 (905)

entropi tương đối

H_r

H_r = H / H₀

trong đó H là entropi (mục 13-25) và H₀ là entropi cực đại (mục 13-26)

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.03.04.

13-27.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-28 (906)

phần dư

R

R = H₀ - H

trong đó H là entropi (mục 13-25) và H₀ là entropi cực đại (mục 13-26)

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.03.04.

13-28.a

13-28.b

13-28.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-29 (907)

Phần dư tương đối

r

r = R / H₀

trong đó R là phần dư (mục 13-28) và H₀ là entropi cực đại (mục 13-26)

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.01.

13-29.a

một

1

Xem lời giới thiệu, 0.3.2.

13-30 (908)

lượng thông tin chung

I (x, y)

I(x,y)=lb Sh=lg Hart=Innat

trong đó p(x, y) là xác suất kết hợp xảy ra sự kiện x và y

13-30.a

13-30.b

13-30.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-31 (909)

lượng thông tin có điều kiện

I (x|y)

lượng thông tin (mục 13-2) của sự kiện x trong điều kiện y xảy ra: I(x|y) = I(x,y) - I(y)

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.02.

13-31.a

13-31.b

13-31.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-32    (---)

entropi có điều kiện, lượng thông tin có điều kiện trung bình

H (X|Y)

H(X|Y)=| )

trong đó p(x_i, y_j) là xác suất chung của sự kiện x_j và y_j và I(x_i| y_j) là lượng thông tin có điều kiện (mục 13-31)

Xem ISO/IEC 2382-16 mục 16.04.04.

13-32.a

13-32.b

13-32.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-33 (910)

độ bất định

H(X|Y)

entropi có điều kiện (mục 13-32) của tập X các ký tự phát ra theo tập Y các ký tự nhận được

Độ bất định là thước đo định lượng việc mất thông tin do nhiễu.

Xem ISO/IEC 2382-16 mục 16.04.05.

13-33.a

13-33.b

13-33.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-34 (911)

độ không thích hợp

H(Y|X)

entropi có điều kiện (mục 13-32) của tập Y các ký tự nhận được theo tập X các ký tự phát ra:

H(X|Y) = H(X|Y) + H(Y) - H(X),

trong đó H(X|Y) là độ bất định (mục 13-33) và H là entropi (mục 13-25)

Độ không thích hợp là thước đo định lượng thông tin thêm vào thông tin phát ra do méo.

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.06.

13-34.a

13-34.b

13-34.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-35 (912)

lượng thông tin truyền

T(x,y)

T(x,y) = I (x) + I (y) - I (x,y)

trong đó I(x) và I(y) là lượng thông tin (13-24) tương ứng của sự kiện x và y, và I(x,y) là lượng thông tin chung (13-30) của hai sự kiện

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.07.

13-35.a

13-35.b

13-35.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-36 (913)

lượng thông tin truyền trung bình

T

H(X,Y)=for đối với các tập

X= {x₁,…,x_n}, Y= {y₁,…,y_m},

Trong đó p(x_i, y_j) là xác suất chung của sự kiện x_i và y_j, và T (x_i, y_j) là lượng thông tin truyền (mục 13-35) của hai sự kiện

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.08.

13-36.a

13-36.b

13-36.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

Trong thực tế thường sử dụng đơn vị “shannon trên ký tự” và đôi khi là đơn vị “hartley trên ký tự”, “đơn vị tự nhiên trên ký tự”.

13-37 (914)

entropi trung bình ký tự

H’

H’=

trong đó H_m là entropi (mục 13-3) của tập toàn bộ chuỗi ký tự của m

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.09.

13-37.a

13-37.b

13-37.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

13-38 (915)

tốc độ thông tin trung bình

H*

H* = H’ | t(X)

trong đó H’ entropi trung bình ký tự (mục 13-37) và t(X) là giá trị trung bình của khoảng thời gian của một ký tự trong tập X

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.10.

13-38.a

shannon trên giây

Sh/s

13-38.b

hartley trên giây

Hart/s

13-38.c

đơn vị tự nhiên của thông tin trên giây

nat/s

13-39 (916)

lượng thông tin truyền trung bình ký tự

T’

T’=

trong đó T_m là lượng thông tin truyền trung bình (mục 13-36) đối với tất cả các cặp chuỗi đầu vào và đầu ra của các ký tự m

Xem ISO/IEC 2382-16 mục 16.04.11.

13-39.a

13-39.b

13-39.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

Trong thực tế thường sử dụng đơn vị “shannon trên ký tự”, đôi khi là đơn vị “hartley trên ký tự” và “đơn vị tự nhiên trên ký tự”.

13-40 (917)

tốc độ truyền thông tin trung bình

T*

T*=

trong đó T’ là lượng thông tin truyền trung bình ký tự (mục 13-39) và t(x_i, y_j) là khoảng thời gian trung bình của cặp ký tự (x_i, y_j) với xác suất kết hợp p(x_i, y_j)

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.12.

13-40.a

shannon trên giây

Sh/s

13-40.b

hartley trên giây

Hart/s

13-40.c

đơn vị tự nhiên của thông tin trên giây

nat/s

13-41 (918)

dung lượng kênh trên ký tự; dung lượng kênh

C’

C’ = max T’

trong đó T’ là lượng thông tin truyền trung bình ký tự (mục 13-39)

Xem ISO/IEC 2382-16 mục 16.04.13.

13-41.a

13-41.b

13-41.c

shanon

hartley

đơn vị tự nhiên của thông tin

Sh

Hart

nat

Trong thực tế thường sử dụng đơn vị “shannon trên ký tự”, đôi khi là đơn vị “hartley trên ký tự” và “đơn vị tự nhiên trên ký tự”.

13-42 (919)

dung lượng thời gian kênh; dung lượng kênh

C*

C*= maxT*

trong đó T* là tốc độ truyền thông tin trung bình (mục 13-40)

Xem ISO/IEC 2382-16, mục 16.04.13.

13-42.a

shannon trên giây

Sh/s

13-42.b

hartley trên giây

Hart/s

13-42.c

đơn vị tự nhiên của thông tin trên giây

nat/s