Pháp lý doanh nghiệp 
Chứng khoán là loại “hàng hoá đặc biệt”, tuy nhiên bất kỳ ai cũng có thể tham gia giao dịch. Trước khi chơi chứng khoán, người chơi cần hiểu một số khái niệm cơ bản và thông dụng dưới đây.
Các loại chứng khoán hiện nay
Khoản 1 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 quy định:
“1. Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:
a) Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
b) Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
c) Chứng khoán phái sinh;
d) Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.”
Những khái niệm trên được quy định tại Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 như sau:
Các loại chứng khoán | Khái niệm |
Cổ phiếu | Xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành |
Trái phiếu | Xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành. |
Chứng chỉ quỹ | Xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán |
Chứng quyền | Phát hành cùng với việc phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi, cho phép người sở hữu chứng quyền được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông nhất định theo mức giá đã được xác định trước trong khoảng thời gian xác định. |
Chứng quyền có bảo đảm | Có tài sản bảo đảm do công ty chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền mua (chứng quyền mua) hoặc được quyền bán (chứng quyền bán) chứng khoán cơ sở với tổ chức phát hành chứng quyền có bảo đảm đó theo mức giá đã được xác định trước, tại một thời điểm hoặc trước một thời điểm đã được ấn định hoặc nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện. |
Quyền mua cổ phần | Là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành nhằm mang lại cho cổ đông hiện hữu quyền được mua cổ phần mới theo điều kiện đã được xác định. |
Chứng chỉ lưu ký | Là loại chứng khoán được phát hành trên cơ sở chứng khoán của tổ chức được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam |
Công ty đại chúng
Khoản 1 Điều 32 Luật Chứng khoán quy định:
“1. Công ty đại chúng là công ty cổ phần thuộc một trong hai trường hợp sau đây:
a) Công ty có vốn điều lệ đã góp từ 30 tỷ đồng trở lên và có tối thiểu là 10% số cổ phiếu có quyền biểu quyết do ít nhất 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn nắm giữ;
b) Công ty đã thực hiện chào bán thành công cổ phiếu lần đầu ra công chúng thông qua đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước theo quy định tại khoản 1 Điều 16 của Luật này.”
Công ty đại chúng là công ty cổ phần. Đối với trường hợp tại điểm a khoản 1 Điều 32 Luật Chứng khoán 2019, công ty phải nộp hồ sơ đăng ký công ty đại chúng cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày công ty hoàn thành việc góp vốn và có cơ cấu cổ đông đáp ứng theo quy định.
Đăng ký trở thành công ty đại chúng nghĩa là thông tin về tình hình kinh doanh, hoạt động của công ty đó sẽ được công khai đầy đủ và minh bạch.
Những công ty đại chúng thường là những công ty lớn, đã lên sàn chứng khoán từ lâu. Đặc biệt những thông tin liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh, nội bộ của những công ty này rất có ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán mà người chơi cần nắm bắt.
Những điều cần biết khi chơi chứng khoán (Ảnh minh hoạ)
Sàn giao dịch chứng khoán
Khoản 1 Điều 42 Luật Chứng khoán 2019 quy định:
“Điều 42. Tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán
1. Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con được tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán cho chứng khoán đủ điều kiện niêm yết; chứng khoán của doanh nghiệp nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ chuyển đổi thành công ty cổ phần; chứng khoán của các doanh nghiệp khác chưa đủ điều kiện niêm yết; chứng khoán của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; chứng khoán phái sinh và các loại chứng khoán khác theo quy định của Chính phủ.”
Theo quy định trên, sở giao dịch chứng khoán và các công ty con là đơn vị tổ chức các hoạt động giao dịch, mua bán chứng khoán, cung cấp các thông tin về thị trường chứng khoán.
Vì vậy, Sở giao dịch chứng khoán và các công ty con hay được biết đến với tên gọi là “sàn giao dịch chứng khoán”. Như vậy sàn chứng khoán ở đây chính là sở giao dịch chứng khoán.
Sàn giao dịch chứng khoán là sân chơi cho các bên tham gia mua bán chứng khoán, cung cấp các thông tin chuyên môn liên quan đến việc mua bán.
Hiện nay có 02 sàn chứng khoán lớn là:
- Sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX);
- Sàn giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE).
Xem chi tiết: Điều kiện để một công ty “lên sàn” chứng khoán.
Chứng khoán phái sinh
Theo khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm: Hợp đồng quyền chọn, Hợp đồng tương lai, Hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
Ví dụ: Vào ngày 18/5/2020 Ông A mua từ ông B một hợp đồng quyền chọn mua 10.000 cổ phiếu của công ty A với giá 10.000 đồng/cổ, thời hạn 3 tháng. Như vậy có thể hiểu như sau:
- Ông A là người mua quyền chọn và ông B là người bán quyền chọn
- Tài sản cơ sở là cổ phiếu
- Giá thực hiện là 10.000 đồng/cổ
- Ngày đáo hạn là 15/8/2019.
Theo hợp đồng này, vào ngày đáo hạn, ông A có quyền mua hoặc không mua 10.000 cổ phiếu, miễn sao ông cảm thấy có lợi cho mình, nhưng nếu ông A thực hiện quyền mua thì ông B có nghĩa vụ phải bán cho ông A 10.000 tấn gạo với mức giá 10.000 đồng/cổ cho dù lúc đó giá cổ phiếu trên thị trường có như thế nào đi nữa.
Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán và chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Đặc biệt, các sự kiện trên thị trường chứng khoán có ảnh hưởng đến lợi nhuận khi tham gia thị trường chứng khoán phái sinh.
Như vậy, các khái niệm về chứng khoán tương đối phức tạp. Đối với người không có chuyên môn và mới bắt đầu tham gia giao dịch thì cần phải tìm hiểu kỹ hơn những khái niệm này.
Nếu có thắc mắc liên quan đến các khái niệm về chứng khoán, độc giả vui lòng liên hệ tổng đài 1900.6192 để được hỗ trợ nhanh nhất.
