Pháp lý doanh nghiệp 
Đại lý thương mại vẫn luôn là hình thức kinh doanh phổ biến. Để hoạt động hiệu quả dưới hình thức này, thương nhân cần phải nắm rõ những quy định về đại lý thương mại dưới đây.
Các bên tham gia đại lý thương mại
“Đại lý” có thể hiểu là một hình thức kinh doanh với sự tham gia của 02 bên. Trong đó, bên giao đại lý (bên có hàng hoá, dịch vụ) và bên đại lý thoả thuận về việc bên đại lý nhân danh bên giao đại lý để mua hoặc bán hàng hoá, dịch vụ để hưởng thù lao.
Điều 166 Luật Thương mại 2005 cũng quy định cụ thể như sau:
“Đại lý thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên giao đại lý và bên đại lý thoả thuận việc bên đại lý nhân danh chính mình mua, bán hàng hoá cho bên giao đại lý hoặc cung ứng dịch vụ của bên giao đại lý cho khách hàng để hưởng thù lao.”
Theo Điều 167 Luật Thương mại 2005, hoạt động đại lý thương mại gồm bên đại lý và bên giao đại lý, trong đó:
- Bên giao đại lý là thương nhân giao hàng hoá cho đại lý bán hoặc giao tiền mua hàng cho đại lý mua hoặc là thương nhân uỷ quyền thực hiện dịch vụ cho đại lý cung ứng dịch vụ.
- Bên đại lý là thương nhân nhận hàng hoá để làm đại lý bán, nhận tiền mua hàng để làm đại lý mua hoặc là bên nhận uỷ quyền cung ứng dịch vụ.
Các bên giao kết với nhau dưới hình thức hợp đồng đại lý.
Các hình thức hoạt động đại lý thương mại
Căn cứ Điều 169 Luật Thương mại 2005, các hình thức đại lý phổ biến hiện nay bao gồm:
Các hình thức đại lý | Nội dung | Ví dụ |
Đại lý bao tiêu | Bên đại lý thực hiện việc mua, bán trọn vẹn một khối lượng hàng hoá hoặc cung ứng đầy đủ một dịch vụ cho bên giao đại lý. | Các đại lý của một số hãng xe như Honda, Yamaha… Giá giao đại lý sẽ được ấn định, tuy nhiên giá bán sẽ do bên đại lý quyết định. |
Đại lý độc quyền | Tại một khu vực địa lý nhất định bên giao đại lý chỉ giao cho một đại lý mua, bán một hoặc một số mặt hàng hoặc cung ứng một hoặc một số loại dịch vụ nhất định. | Di động Việt là đại lý độc quyền của Apple tại Việt Nam… |
Tổng đại lý mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ | Bên đại lý tổ chức một hệ thống đại lý trực thuộc để thực hiện việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ cho bên giao đại lý. | Điện lạnh Điện máy Hà Nội là Tổng đại lý phân phối điều hoà Panasonic… |
Thù lao, thanh toán đại lý
1. Về thù lao
Theo khoản 1 Điều 171 Luật Thương mại 2005, trừ trường hợp có thoả thuận khác, thù lao đại lý được trả cho bên đại lý dưới hình thức hoa hồng hoặc chênh lệch giá, cụ thể:
Hình thức hưởng thù lao | Hưởng hoa hồng tính theo tỷ lệ phần trăm trên giá | Hưởng chênh lệch giá |
Trường hợp cụ thể | Bên giao đại lý ấn định giá mua, giá bán hàng hóa hoặc giá cung ứng dịch vụ cho khách hàng. | Bên giao đại lý không ấn định giá mua, giá bán hàng hoá hoặc giá cung ứng dịch vụ cho khách hàng mà chỉ ấn định giá giao đại lý cho bên đại lý. |
Khoản 4 Điều 171 Luật Thương mại 2005 quy định mức thù lao được tính như sau:
- Do hai bên thoả thuận.
- Trường hợp hai bên không thoả thuận
+ Mức thù lao thực tế mà các bên đã được trả trước đó;
+ Trường hợp không áp dụng được điểm a khoản này thì mức thù lao đại lý là mức thù lao trung bình được áp dụng cho cùng loại hàng hoá, dịch vụ mà bên giao đại lý đã trả cho các đại lý khác;
+ Trường hợp không áp dụng được điểm a và điểm b khoản này thì mức thù lao đại lý là mức thù lao thông thường được áp dụng cho cùng loại hàng hoá, dịch vụ trên thị trường.
2. Thanh toán đại lý
Theo Điều 176 Luật Thương mại 2005, trừ trường hợp có thoả thuận khác, việc thanh toán tiền hàng, tiền cung ứng dịch vụ và thù lao đại lý được thực hiện theo từng đợt sau khi bên đại lý hoàn thành việc mua, bán một khối lượng hàng hoá hoặc cung ứng một khối lượng dịch vụ nhất định.
Hình thức thanh toán do hai bên tự thoả thuận.
Thời hạn đại lý
Căn cứ khoản 1, trừ trường hợp có thoả thuận khác, thời hạn đại lý chỉ chấm dứt sau một thời gian hợp lý nhưng không sớm hơn 60 ngày, kể từ ngày một trong hai bên thông báo bằng văn bản cho bên kia về việc chấm dứt hợp đồng đại lý.
Lưu ý:
- Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, nếu bên giao đại lý thông báo chấm dứt hợp đồng theo quy định trên thì bên đại lý có quyền yêu cầu bên giao đại lý bồi thường một khoản tiền cho thời gian mà mình đã làm đại lý cho bên giao đại lý đó.
- Giá trị của khoản bồi thường là một tháng thù lao đại lý trung bình trong thời gian nhận đại lý cho mỗi năm mà bên đại lý làm đại lý cho bên giao đại lý.
Trong trường hợp thời gian đại lý dưới một năm thì khoản bồi thường được tính là một tháng thù lao đại lý trung bình trong thời gian nhận đại lý.
Tóm lại, quy định về đại lý thương mại không quá phức tạp. Thông thường, hình thức đại lý thường được các doanh nghiệp có quy mô lớn sử dụng và mang lại hiệu quả cao.
