Nguyên tắc sử dụng hợp lý là gì? Áp dụng như thế nào với Youtube?

1. Nguyên tắc Sử dụng hợp lý là gì?

1.1 Định nghĩa nguyên tắc sử dụng hợp lý

Nguyên tắc Sử dụng hợp lý là một nguyên tắc thuộc Sở hữu trí tuệ. Hiện nay, nguyên tắc này được sử dụng rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới, đóng góp cho việc thúc đẩy nội dung sáng tạo, phê bình, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy.

Cụ thể, tại Mỹ, nguyên tắc này cho phép việc sử dụng nội dung đã được bảo hộ với mục đích chỉ trích, bình luận, điểm tin, dạy học và nghiên cứu.

Sử dụng hợp lý được quyết định dựa trên một số yếu tố như tính thương mại, bản chất của tài sản trí tuệ, việc sử dụng các bộ phận của tài sản trí tuệ và ảnh hưởng của việc sử dụng tài sản trí tuệ đó.

Theo đó, Nguyên tắc Sử dụng hợp lý được hiểu là nguyên tắc cho phép việc sử dụng tài sản trí tuệ được bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ mà không phải xin phép, trả nhuận bút, thù lao dưới một số điều kiện nhất định.

1.2 Nguyên tắc sử dụng hợp lý có được quy định tại Việt Nam không?

Tại Việt Nam, mặc dù không đề cập đến cụm từ Nguyên tắc Sử dụng hợp lý nhưng theo Điều 25, Điều 26 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 07 Điều 01 Luật số 36/2009/QH12 có cho phép một số trường hợp ngoại lệ không vi phạm Quyền tác giả.

Điều luật này quy định các trường hợp được sử dụng tác phẩm mà không phải xin phép với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác của tác phẩm, không gây hại đến Quyền của tác giả/chủ sở hữu tác phẩm. Cụ thể như sau:

- Những trường hợp được dùng tác phẩm đã công bố mà không phải xin phép, không phải trả thù lao nhưng phải thông tin về nguồn gốc, tên tác giả gồm:

• Sao chép không dùng thiết bị hoặc một phần tác phẩm bằng thiết bị sao chép để nghiên cứu khoa học, học tập cá nhân và không nhằm mục đích thương mại;
• Ghi âm, ghi hình buổi biểu diễn với mục đích đưa tin thời sự, dạy học;
• Chụp ảnh, truyền hình nhằm mục đích giới thiệu tác phẩm kiến trúc, mỹ thuật để quảng bá cho tác phẩm đó, không nhằm mục đích thương mại;
• Biểu diễn các tác phẩm âm nhạc, múa… trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tuyên truyền, cổ động mà không nhằm mục đích thương mại;
• Người khuyết tật được sao chép, biểu diễn, truyền đạt tác phẩm dưới hình thức phù hợp với đối tượng này khi có quyền tiếp cận hợp pháp với bản gốc hoặc bản sao tác phẩm;
• Nhập khẩu bản sao để sử dụng riêng, không nhằm mục đích thương mại;
• Sao tác phẩm lưu trữ trong thư viện để bảo quản, không nhằm mục đích thương mại khi bản sao này được đánh dấu là bản sao lưu trữ và giới hạn người tiếp cận; sao chép hợp lý một phần tác phẩm để cho người khác  nghiên cứu, học tập; sao chép hoặc truyền tác phẩm được lưu giữ để sử dụng liên thông thư viện thông qua mạng máy tính, với điều kiện số lượng người đọc tại cùng một thời điểm không vượt quá số lượng bản sao của tác phẩm do các thư viện nói trên nắm giữ, trừ trường hợp được chủ sở hữu quyền cho phép và không áp dụng trong trường hợp tác phẩm đã được cung cấp trên thị trường dưới dạng kỹ thuật số;
• Trích dẫn không làm sai ý của tác giả với mục đích: Bình luận, minh họa cho tác phẩm của mình; Viết báo, dùng trong ấn phẩm định kỳ, chương trình phát sóng, phim tài liệu.

- Những trường hợp được sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép nhưng phải trả thù lao, thông tin về nguồn gốc, tên tác giả gồm:

• Tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm đã được cho phép định hình trên bản ghi âm, ghi hình công bố nhằm mục đích thương mại.
• Tổ chức phát sóng sử dụng tác phẩm đã công bố, tác phẩm đã được cho phép định hình trên bản ghi âm, ghi hình công bố của chủ sở hữu nhằm mục đích thương mại để phát sóng có tài trợ, quảng cáo hoặc thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào…

Lưu ý: Trường hợp này không áp dụng với tác phẩm điện ảnh và không được mâu thuẫn với việc khai thác bình thường tác phẩm cũng như gây thiệt hại một cách bất hợp lý đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu Quyền tác giả.

2. Áp dụng Nguyên tắc Sử dụng hợp lý trên Youtube

2.1. Nguyên tắc sử dụng hợp lý trên Youtube được áp dụng như thế nào?

Sau khi nắm được cụ thể định nghĩa của Nguyên tắc Sử dụng hợp lý, có thể thấy trên các nền tảng xã hội nói chung và trên Youtube nói riêng cũng xây dựng một bộ Nguyên tắc Sử dụng hợp lý cụ thể.

Theo đó, người sáng tạo video trên Youtube có thể sử dụng các tài sản trí tuệ đã được bảo hộ nếu việc sử dụng đó phù hợp với Nguyên tắc Sử dụng hợp lý trên youtube.

Việc quyết định tính phù hợp với Nguyên tắc Sử dụng hợp lý của video trên Youtube sẽ phụ thuộc vào 04 yếu tố được nêu tại trung tâm trợ giúp của Youtube sau:

• Mục đích sử dụng tài sản trí tuệ được bảo hộ: Cần xem xét nội dung được đăng tải nhằm mục đích thương mại hay giáo dục phi lợi nhuận?
• Bản chất của tài sản trí tuệ được bảo hộ là căn cứ vào thực tế hay viễn tưởng?
• Thành phần của tài sản trí tuệ được bảo hộ: Sử dụng một phần hay toàn bộ nội dung của tác phẩm?
• Ảnh hưởng của việc sử dụng tài sản trí tuệ được bảo hộ với giá trị của tài sản đó.

2.2. Quy định về khiếu nại và đánh bản quyền trên Youtube

Những nguyên tắc của Youtube và Luật Sở hữu trí tuệ trong khu vực sẽ giúp quyết định tính vi phạm của một video. Nếu một video trên Youtube bị coi là vi phạm Nguyên tắc Sử dụng hợp lý có thể bị khiếu nại bản quyền hoặc bị đánh bản quyền.

Trong trường hợp video bị đánh bản quyền thì có thể sẽ phải chịu một số hậu quả như sau:

• Tài khoản Youtube chứa video và các kênh Youtube liên quan có thể bị xóa bỏ sau 03 lần đánh bản quyền. Trong trường hợp đó, tất cả video của các kênh này cũng sẽ bị xóa.
• Kênh Youtube đó sẽ không thể đăng tải nội dung...

Trong đó, cần nhớ một số lưu ý về đánh bản quyền trên Youtube như sau:

• Những kênh là cộng sự của Youtube sẽ có khoảng thời gian là 07 ngày để khiếu nại lại quyết định này. Và khoảng thời gian này sẽ tăng gấp đôi với lần đánh bản quyền thứ ba.
• Một video không thể bị đánh bản quyền nhiều lần…

Vậy làm thế nào để tránh bị đánh bản quyền trên Youtube tại Việt Nam? Theo đó, một số phương pháp được sử dụng để tránh bị đánh bản quyền khi đăng tải nội dung lên Youtube như sau:

• Sử dụng hợp lý các nội dung về ngoại lệ không vi phạm Quyền tác giả đã được nêu tại Điều 25, Điều 26 Luật Sở hữu trí tuệ 2005.
• Đăng tải các nội dung video mang tính nghiên cứu, căn cứ vào sự thật, hạn chế nội dung viễn tưởng.
• Tránh sử dụng toàn bộ tài sản trí tuệ được bảo hộ trong video, bổ sung thêm trong video phê bình, nhận xét, phản ứng hoặc các nội dung sáng tạo khác của bản thân.
• Cố gắng đăng tải càng nhiều tác phẩm có nội dung “gốc” do bạn tự mình sản xuất. Và nếu trong trường hợp có tham khảo từ nhà sáng tạo khác thì cố gắng đề cập đến tác giả của tác phẩm bạn sử dụng vào video của mình.
• Đặc biệt, hãy xin phép tác giả. Đây là biện pháp tốt nhất và tối ưu nhất…

Như vậy, theo Nguyên tắc Sử dụng hợp lý, tác phẩm có thể được sử dụng mà không cần phải xin phép tác giả hay chủ sở hữu tác phẩm nếu thỏa mãn các điều kiện nêu trên.

Nguyên tắc này cũng là một công cụ thiết yếu cho những người sáng tạo nội dung trên nền tảng Youtube.

Trên đây là thông tin giải đáp về Nguyên tắc Sử dụng hợp lý. Áp dụng với Youtube như thế nào? Nếu còn thắc mắc bạn đọc vui lòng liên hệ tổng đài 19006192 của LuatVietnam để được tư vấn chi tiết.